Vai trò của chủ nghĩa dân tộc trong quá trình thống nhất nước Đức giữa thế kỷ XIX

Bài viết này giới thiệu những nét cơ bản nhất của chủ nghĩa dân tộc Đức trong thời kỳ thứ hai như là một yếu tố cấu thành, nền tảng tư tưởng và đặc điểm nổi bật của quá trình thống nhất nước Đức 1848–1871 nói riêng và tiến trình giải quyết vấn đề nước Đức thế kỷ XIX nói chung.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vai trò của chủ nghĩa dân tộc trong quá trình thống nhất nước Đức giữa thế kỷ XIX Tạp chí Khoa học Đại học Huế: Khoa học Xã hội và Nhân văn ISSN 2588-1213 Tập 129, Số 6C, 2020, Tr. 05–18; DOI: 10.26459/hueuni-jssh.v128i6A.5123 VAI TRÒ CỦA CHỦ NGHĨA DÂN TỘC TRONG QUÁ TRÌNH THỐNG NHẤT NƯỚC ĐỨC GIỮA THẾ KỶ XIX Nguyễn Mậu Hùng* Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế, 77 Nguyễn Huệ, Huế, Việt NamTóm tắt: Quá trình phát triển của chủ nghĩa dân tộc Đức cho đến nay có thể tạm thời chia thành ba giaiđoạn phát triển khác nhau. Giai đoạn thứ hai tương ứng với thời kỳ giải quyết vấn đề nước Đức thế kỷXIX từ lúc tan rã của Đế quốc Thần thánh La Mã năm 1806 cho đến lúc thành lập Đế chế thứ hai năm 1871.Mở đầu với những ảnh hưởng mang tính quyết định của Cách mạng Pháp năm 1789, chủ nghĩa dân tộc tưsản Đức đạt đến đỉnh cao trong cuộc Cách mạng 1848–1849, nhưng đó cũng chính là dấu chấm hết chonhững hy vọng cuối cùng của mô hình Pháp trong quá trình thống nhất nước Đức 1848–1871. Chủ nghĩadân tộc Đức trong thời kỳ từ sau cuộc Cách mạng 1848–1849 cho đến trước khi thống nhất năm 1871 về cơbản được định nghĩa bởi sức mạnh quân sự của các vương triều phong kiến. Bằng các phương pháp logicvà lịch sử cũng như định lượng và định tính, nghiên cứu này chỉ ra rằng chủ nghĩa dân tộc đóng một vaitrò trọng yếu trong quá trình thống nhất nước Đức giữa thế kỷ XIX.Từ khoá: chủ nghĩa dân tộc, Đế quốc Thần thánh La Mã, Cách mạng Pháp, Cách mạng 1848–1849, quátrình thống nhất nước Đức, vương triều phong kiến1. Dẫn nhập Lịch sử vấn đề dân tộc của nước Đức cho đến nay có thể được chia thành ba giai đoạnphát triển chính. Giai đoạn thứ nhất có nguồn gốc từ thời trung đại cho đến những ngày cuốicùng của Đế quốc Thần thánh La Mã năm 1806 [2, Tr. 7]. Giai đoạn thứ hai bắt đầu từ lúc ngườiPháp làm chủ Trung Âu bằng nhiều hình thức và mức độ khác nhau cho đến ngày kết thúcChiến tranh Pháp – Phổ 1870–1871. Giai đoạn cuối cùng bắt đầu cùng với sự kết thúc của Thếchiến thứ nhất cho đến tận ngày nay, nhưng chắc chắn không phải là hình thức tổ chức cộngđồng cuối cùng của các cư dân nói tiếng Đức ở Trung Âu trong tương lai. Đây là một vấn đề đãphần nào được giải quyết trong các tài liệu nước ngoài nhưng vẫn còn tương đối ít đề cập trongcác tài liệu tiếng Việt. Trên cơ sở kế sử dụng các nguồn tư liệu gốc của cả tiếng Đức lẫn tiếngAnh và ứng dụng các phương pháp logic, lịch sử và định lượng cũng như định tính, bài báonày giới thiệu những nét cơ bản nhất của chủ nghĩa dân tộc Đức trong thời kỳ thứ hai như làmột yếu tố cấu thành, nền tảng tư tưởng và đặc điểm nổi bật của quá trình thống nhất nướcĐức 1848–1871 nói riêng và tiến trình giải quyết vấn đề nước Đức thế kỷ XIX nói chung.*Liên hệ: nguyenmauhung@quangbinh.edu.vnNhận bài: 23-2-2019; Hoàn thành phản biện: 12-12-2019; Ngày nhận đăng: 16-12-2019Nguyễn Mậu Hùng Tập 129, Số 6C, 20202. Chủ nghĩa dân tộc trong quá trình thống nhất nước Đức giữa thế kỷ XIX Chủ nghĩa dân tộc là một ý thức hệ vừa mang tính hàn lâm lý thuyết vừa là một phongtrào đấu tranh mang tính thực tiễn rất cao. Mặc dù các dấu hiệu sơ khai của chủ nghĩa dân tộcđã xuất hiện từ lâu trong lịch sử, nhưng chủ nghĩa dân tộc hiện đại chỉ thực sự trở thành mộthiện tượng đáng chú ý trong thời kỳ hình thành và phát triển của các quốc gia nhà nước hiệnđại. Đặc điểm lớn nhất của chủ nghĩa dân tộc là cổ súy và ủng hộ quá trình ra đời và phát triểncủa các quốc gia nhà nước dựa trên cơ sở có chung một nguồn gốc nhân chủng, truyền thốngvăn hóa, phạm vi lãnh thổ, phương tiện giao tiếp và phương thức tổ chức cộng đồng. Nếu xéttrên phương diện này, chủ nghĩa dân tộc Đức giữa thế kỷ XIX có nhiều điều kiện thuận lợi đểphát triển và đóng góp vào quá trình giải quyết vấn đề nước Đức trong những năm 1848–1871với bốn thời kỳ chính khác nhau.2.1. Thời kỳ ảnh hưởng của Cách mạng Pháp năm 1789 và sự thống trị của Napoléon Mặc dù nước Đức với tư cách là một nhà nước dân tộc được sáng lập năm 1871, cái ýtưởng về nước Đức và người Đức như một dân tộc đã xuất hiện trước đó rất lâu. Bối cảnh chínhtrị cho sự phát triển của chủ nghĩa dân tộc Đức giữa thế kỷ XIX chính là những ảnh hưởng củaCách mạng Pháp 1789 cũng như áp lực thống nhất từ một đất nước bị chia cắt thành nhiều tiểuquốc khác nhau. Nhà nước dân tộc hiện đại không phải là một phương thức tổ chức cộng đồng khởinguồn từ những người Đức mà thay vào đó là một ý tưởng của người Pháp. Chính Cách mạng Phápnăm 1789 đã góp phần làm thay đổi một cách triệt để các thiết chế xã hội truyền thống của cácnước chịu ảnh hưởng, nhưng lại không được tiếp thu một cách nghiêm túc ở châu Âu lục địalúc mới tiếp xúc. Chủ nghĩa dân tộc là một lý tưởn ...