Vai trò xương ghép đồng loại trong thay khớp háng

Tham khảo tài liệu vai trò xương ghép đồng loại trong thay khớp háng, y tế - sức khoẻ, y học thường thức phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vai trò xương ghép đồng loại trong thay khớp háng VAI TROØ XÖÔNG GHEÙP ÑOÀNG LOAÏI TRONG THAY KHÔÙP HAÙNG Traàn Coâng Toaïi (1) ÑAÏI CÖÔNG Gheùp xöông noùi chung vaø gheùp xöông ñoàng loaïi noùi rieâng ñaõ trôû thaønh moät kyõ thuaätphoå bieán trong nhieàu phaãu thuaät ñaëc bieät trong chaán thöông chænh hình. Nöôùc Myõ vôùi 280 trieäudaân haøng naêm söû duïng 500.000 ñôn vò moâ gheùp, trong ñoù ¾ laø xöông gheùp ñoàng loaïi. VieätNam vôùi daân soá gaàn 80 trieäu cuõng coù nhu caàu raát lôùn veà söû duïng xöông gheùp ñoàng loaïi, nhöngphaàn lôùn caùc tröôøng hôïp duøng xöông gheùp töï thaân vì ngaân haøng moâ coøn quaù môùi meû vaø chæcung caáp khoaûng 1000 – 1500 ñôn vò xöông gheùp moãi naêm. Ñeå thay theá moät khieám khuyeát xöông, caùc phaãu thuaät vieân coù theå söû duïng caùc nguoànkhaùc nhau ñeå gheùp. Moâ gheùp töï thaân (autograft) ñöôïc laáy töø moät vò trí giaûi phaãu khaùc cuûachính cô theå beänh nhaân ñeå duøng laïi cho beänh nhaân ñoù. Ñeå laáy xöông gheùp töï thaân thöôøng phaûilaáy xöông töø maøo chaäu, xöông maùc, xöông söôøn, xöông soï vaø ñoâi khi töø ñaàu döôùi xöông quayhoaëc moõm khuyûu. Gheùp xöông töï thaân coù öu ñieåm lôùn laø khoâng gaëp haøng raøo mieãn dòch vaøcaùc beänh laây truyeàn töø ngöôøi cho sang ngöôøi nhaän. Thôøi gian lieàn xöông gheùp thöôøng nhanhhôn. Tuy nhieân gheùp töï thaân laøm keùo daøi cuoäc moå, maát maùu vaø moâ cuûa beänh nhaân gaây ñauhôn, nhieãm truøng, chaûy maùu nôi laáy gheùp …Trong nhieàu tröôøng hôïp, khoâng theå laáy ñuû soá löôïngmoâ töï thaân cho yeâu caàu ñieàu trò. Xöông gheùp ñoàng loaïi (bone allograft) ñöôïc laáy töø cô theå cuøng loaøi nhöng khoâng ñoàngnhaát veà di truyeàn. Söï khoâng ñoàng nhaát veà di truyeàn daãn ñeán haøng raøo mieãn dòch giöõa ngöôøicho vaø ngöôøi nhaän. Tuy vaäy moâ gheùp xöông ñoàng loaïi thöôøng laø moâ khoâng coøn teá baøo soáng.Taïi ngaân haøng moâ, moâ gheùp xöông ñaõ ñöôïc xöû lyù baèng caùc qui trình vöøa ñeå baûo quaûn, vöøa laømgiaûm tính khaùng nguyeân. Vì vaäy moâ gheùp xöông ñoàng loaïi coù theå ñöôïc cô theå chaáp nhaän maøkhoâng caàn ñoï khaùng nguyeân tröôùc khi gheùp hoaëc ñieàu trò mieãn dòch sau khi gheùp nhö tröôønghôïp gheùp cô quan hay teá baøo soáng. Moâ gheùp xöông ñoàng loaïi ñöôïc laáy töø hai nguoàn laø ngöôøihieán moâ vöøa maát vaø ngöôøi hieán moâ coøn soáng nhöng phaûi caét boû xöông trong moät soá phaãuthuaät. Treân theá giôùi, moâ gheùp xöông ñoàng loaïi ñöôïc söû duïng ñaàu tieân treân laâm saøng (1880) doMacewen (Scotland). Moâ gheùp dò loaïi (xenograft) coù nguoàn goác töø moät loaøi khaùc. Vì haøng raøo mieãn dòchtrong tröôøng hôïp naøy lôùn hôn nhieàu, moâ gheùp dò loaïi phaûi qua söû lyù raát kyõ. Ngaøy nay moät soánöôùc Chaâu AÂu, Nam Myõ vaø moät vaøi nöôùc vuøng Chaâu AÙ chuùng toâi coù dòp thaêm nhö Indonesia,Malaysia vaãn tieáp tuïc cheá taïo moâ gheùp xöông dò loaïi chuû yeáu töø xöông beâ. Caùc vaät lieäu sinhhoïc khaùc ñeå thay theá nhö san hoâ, xaø cöø, hydroxi-apatite… cuõng ñöôïc caùc nöôùc quan taâmnghieân cöùu. Taïi Vieät Nam, chuùng toâi cuõng ñaõ cheá taïo vaät lieäu sinh hoïc gheùp töø san hoâ vaø ñaõaùp duïng khaù thaønh coâng trong caùc chuyeân khoa Raêng Haøm Maët, Maét, Coät soáng…(1) Tieán só, Baùc só Phoù Chuû nhieäm Boäm moân Moâ Phoâi, Tröôûng Nhaân haøng Moâ, Trung taâm Ñaøo taïo Boài döôõngCan1 boä Y teá TP HCM. 1 SINH HOÏC MOÂ GHEÙP XÖÔNG Moâ gheùp xöông töï thaân, ñoàng loaïi hay dò loaïi, xöông voû hay xöông xoáp ñeàu bò chuyeånhoaù trong moät chuoãi caùc quaù trình sinh hoïc coù nhöõng ñaëc ñieåm chung vaø nhöõng ñieåm khaùc bieät[Burchardt & Enneking, 1975; Burchardt, 1987; Goldberg & Stevenson, 1992; Mast, 1997].Caùc khaùi nieäm chung: Söï xaâm nhaäp (incorporation) laø quaù trình xöông chuû lieàn vaøo xöông gheùp, moâ xöôngchuû xaâm laán vaøo xöông gheùp vaø daàn daàn thay theá noù. Quaù trình thay theá bao goàm söï sinh öôngmôùi vaø söï huyû xöông gheùp. Söï huûy xöông (bone resorption) ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc huûy coátbaøo tieát ra caùc enzym nhö phosphatase acid phaân huûy chaát caên baûn xöông. Söï sinh xöông môùido caùc taïo coát baøo thöïc hieän, caùc teá baøo naøy toång hôïp ra caùc thaønh phaàn cuûa chaát neàn vaø gaâylaéng ñoïng muoái canxi leân ñoù, taïo thaønh chaát caên baûn xöông. Quaù trình sinh xöông môùi ñöôïcthöïc hieän doïc theo caùc ñöôøng haàm do huûy coát baøo taïo thaønh khi huûy xöông, hoaëc caùc khoaûngtroáng cuûa tuûy xöông vaø keânh Havers saún coù trong xöông gheùp. Do ñaëc ñieåm naøy, quaù trìnhtreân ñöôïc goïi laø “thay theá boø tröôøn” (creeping substitution). Quaù trình taïo xöông môùi thay theá xöông gheùp döôùi 2 taùc ñoäng chính laø kích taïo xöôngvaø daãn taïo xöông. Kích taïo xöông (osteoinduction) laø quaù trình bieät hoaù caùc teá baøo trung moâthaønh caùc huûy coát baøo (osteoclast), taïo coát baøo (osteoblast) vaø nguyeân baøo suïn (chondroblast),döôùi taùc duïng caùc cytokin nhö BMP trong chaát neàn cuûa xöông gheùp. Daãn taïo xöông(osteoconduction) laø quaù trình di cö caùc teá baøo ñaàu doøng xöông töø moâ xöông chuû vaø caùckhoaûng troáng cuûa maûnh gheùp. Quaù trình daãn taïo xöông xaûy ra thuï ñoäng, phuï thuoäc vaøo caáutruùc xoáp maûnh gheùp, söï cung caáp chaát dinh döôõng cuûa xöông chuû taïi neàn gheùp, vaø söï tieáp xuùcchaët cheõ cuûa maûnh gheùp vôùi neàn gheùp. Ngoaøi ra, trong tröôøng hôïp gheùp xöông coù cuoáng maïchmaùu nuoâi, nguyeân baøo xöông coøn soáng soùt trong maûnh gheùp coù theå ñoùng vai troø quan troïngtrong vieäc xaây döïng xöông môùi, cô cheá naøy goïi l ...