Vận dụng tư duy về chính phủ kiến tạo phát triển trong quản lý thị trường chứng khoán Việt Nam dưới góc độ khoa học pháp lý

Bài viết là công trình nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với thị trường chứng khoán hiện nay và đề xuất hàm ý vận dụng lý thuyết mới về chính phủ kiến tạo phát triển vào mối quan hệ quản lý trên. Đối tượng nghiên cứu của bài viết là chính sách và pháp luật về quản lý thị trường chứng khoán đặt trong mối quan hệ giữa quản trị và luật. Mời các bạn tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vận dụng tư duy về chính phủ kiến tạo phát triển trong quản lý thị trường chứng khoán Việt Nam dưới góc độ khoa học pháp lý VẬN DỤNG TƯ DUY VỀ CHÍNH PHỦ KIẾN TẠO PHÁT TRIỂN TRONG QUẢN LÝ THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM DƯỚI GÓC ĐỘ KHOA HỌC PHÁP LÝ ThS Hồ Thị Thanh Trúc* TÓM TẮT Bài viết là công trình nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với thị trường chứng khoán hiện nay và đề xuất hàm ý vận dụng lý thuyết mới về chính phủ kiến tạo phát triển vào mối quan hệ quản lý trên. Đối tượng nghiên cứu của bài viết là chính sách và pháp luật về quản lý thị trường chứng khoán đặt trong mối quan hệ giữa quản trị và luật. Mục đích nghiên cứu của bài viết nhầm khắc phục những bất cập trong quản lý thị trường chứng khoán hiện nay, từ đó hướng tới phát triển bền vững thị trường này. Để đạt mục đích nghiên cứu bài viết sử dụng phương pháp định tính đặc thù trong nghiên cứu khoa học pháp lý bao gồm (1) phương pháp phân tích các số liệu thứ cấp có sẵn trong các công trình nghiên cứu, số liệu thống kê, tin vắn trên báo chí; (2) phương pháp tổng hợp các quy định pháp luật về quản lý thị trường chứng khoán và các số liệu phản ánh kết quả quản lý nhà nước đối với thị trường chứng khoán; (3) phương pháp so sánh việc áp dụng phương pháp quản lý truyền thống và phương pháp quản lý mới; (4) phương pháp so sánh luật. Từ khoá: Thị trường chứng khoán, chính phủ kiến tạo phát triển, quản lý kinh tế, pháp luật chứng khoán. 1. Đặt vấn đề Trường chứng khoán Việt Nam đang là thị trường nóng với những tăng trưởng ấn tượng trong những năm gần đây bất chấp dịch covid-19. Tại phiên đóng cửa của năm 2020 thị trường chứng khoán Việt Nam phục hồi ngoạn mục, tăng gần 15% so với năm 2019 và được các chuyên gia đánh giá là một trong mười thị trường chứng khoán tăng trưởng nhất thế giới. Giá trị bình quân giao dịch của cả 3 sàn tăng 59% so với năm 2019 (Số liệu từ Thu Hường, 2021). Để thị trường chứng khoán duy trì được sự tăng trưởng và phát triển một cách bền vững đòi hỏi phải có một hệ thống pháp luật tốt, ổn định. Để có một hệ thống phát luật tốt ổn định cần đổi mới về tư duy quản lý và tư duy lập pháp. Khoa Kinh tế – Luật, Trường Đại học Tài chính – Marketing. * - 307 Không thể phủ nhận những thành quả trong quản lý nhà nước đối với thị trường chứng khoán trong đó pháp luật chứng khoán là công cụ đắc lực. Cụ thể pháp luật chứng khoán đã: (1) Xác lập mô hình tổ chức quản lý nhà nước về chứng khoán và thị trường chứng khoán với sự tham gia, phối hợp của một hệ thống các cơ quan nhà nước bao gồm Chính phủ, Bộ Tài chính, các bộ và cơ quan ngang bộ khác, Uỷ ban chứng khoán nhà nước (UBCKNN), UBND các cấp. Trong đó xác định rõ mô hình tổ chức, thẩm quyền của cơ quan quản lý nhà nước về chứng khoán là UBCKNN (Điều 8 Luật Chứng khoán 2019); (2) Pháp luật về chứng khoán linh hoạt hơn các lĩnh vực phát luật quản lý nhà nước khác, mức độ can thiệp cương hay nhu phụ thuộc vào bản chất liên tục biến động của thị trường này; (3) Luật hoá các nguyên tắc, chính sách phát triển, biện pháp đảm bảo an ninh, an toàn cho thị trường chứng khoán; (4) Đa dạng các chủ thể tham gia thị trường (5) hợp pháp hoá hoạt động của các tổ chức xã hội – nghề nghiệp về chứng khoán; (6) Tạo cơ chế hành chính trong việc thanh tra, giám sát thị trường chứng khoán; (7) Hoàn thiện các chế tài hành chính và hình sự cho những hành vi vi phạm pháp luật chứng khoán. Tuy nhiên, pháp luật quản lý về chứng khoán và thị trường chứng khoán thể hiện nhiều bất cập, phản ảnh tư duy quản lý của một nhà nước cai trị mang nặng mệnh lệnh hành chính và thiếu yếu tố kiến tạo. Như (1) kỹ thuật lập pháp hạn chế dẫn đến sự chồng chéo trong thẩm quyền giữa các cơ quan nhà nước trong quản lý thị trường chứng khoán, UBCKNN chưa độc lập vẫn còn cơ chế xin cho dẫn đến chậm trễ trong việc ra các quyết định; (2) một số quy định pháp luật tạo cơ sở pháp lý cho những can thiệp quá mức cần thiết vào thị trường chứng khoán; (3) chính sách, pháp luật chứng khoán chưa theo kịp với sự phát triển của thị trường chứng khoán, chưa có chiều sâu, đưa ra nhiều quy định pháp luật nhưng thiếu cơ chế giám sát việc thực hiện các quy định đó. Từ những vấn đề trên đòi hỏi nhà quản lý phải đổi mới tư duy quản lý và cụ thể hoá tư duy quản lý đó vào các quy định pháp luật. Lý thuyết về “ chính phủ kiến tạo phát triển” có phần lớn những thứ chúng ta cần. Thuật ngữ “Chính phủ kiến tạo phát triển” không còn xa lạ đối với giới học thuật cũng nhưng các nhà hoạt động thực tiễn. Tư duy về một nền hành chính cai trị dần được thay thế bằng một nền hành chính mang tính phục vụ mà người được quản lý là trung tâm. Chính phủ không cai trị mà giữ vai trò định hướng kiến tạo với trọng tâm là phát triển kinh tế bền vững. Với một thị trường quan trọng và đặc thù, nên áp dụng tư duy quản lý mới về một chính phủ kiến tạo phát triển như thế nào là một vấn đề đáng phải suy ngẫm. Bài viết khái quát lý luận về Chính phủ kiến tạo phát triển, trình bày tư duy quản lý của nhà nước được thể hiện thông qua lịch sử pháp luật chứng khoán Việt Nam và cuối cùng đưa ra các khuyến nghị dưới góc độ khoa học pháp lý. 308 - 2. Khái quát chung về chính phủ kiến tạo phát triển Hiện nay trên thế giới vẫn chưa có khái niệm chính thống về chính phủ kiến tạo phát triển. Có nhiều quan điểm về thuật ngữ này với những cách gọi khác nhau như Chính phủ xây dựng (Constructive government), Chính phủ sáng tạo (Creative government), Chính phủ phát triển (Developmental government) hay Chính phủ kiến tạo (Tectonic government). Trong đó, nổi bật là tác giả Chalmers Johnson (1982) trong công trình nghiên cứu về nhà nước Nhật Bản, ông phân chính phủ 3 loại: (1) Chính phủ điều tiết (Regulated government) của các nước theo mô hình thị trường tự do; (2) Chính phủ kế hoạch hoá tập trung (ce ...