Văn minh Aztec

Viện Hàn lâm Hoàng gia London đang mở một triển lãm quy mô chưa từng có về nền văn minh Aztec cổ đại. Hơn 380 kho báu Aztec -trong đó có cả những thứ mới khám phá được từ khu Templo Mayor huyền thoại... - đã thực sự làm loá mắt khán giả. Người ta phải cảm ơn rất nhiều những công nhân điện lực ở Mexico. Trong khi đào bới đường phố Mexico City, họ đã đào ra di tích Templo Mayor lừng danh, là trái tim của thành phố Tenochtitlán - trung tâm nền văn minh Aztec cổ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn minh AztecVăn minh Aztec1. Thế giới khủng khiếp của người AztecViện Hàn lâm Hoàng gia London đang mở một triển lãm quy mô chưa từng có về nền vănminh Aztec cổ đại. Hơn 380 kho báu Aztec - trong đó có cả những thứ mới khám pháđược từ khu Templo Mayor huyền thoại... - đã thực sự làm loá mắt khán giả. Người taphải cảm ơn rất nhiều những công nhân điện lực ở Mexico. Trong khi đào bới đường phốMexico City, họ đã đào ra di tích Templo Mayor lừng danh, là trái tim của thànhphốTenochtitlán - trung tâm nền văn minh Aztec cổ.Những kẻ xâm lược người Tây Ban Nha đã phá huỷ khu đền mà họ mô tả là nồng nặc ynhư một lò sát sinh do hàng nghìn vụ hiến tế mà người Aztec tiến hành ở đây. Tuynhiên, khi các nhà khảo cổ học khai quật khu đền, họ đã bắt gặp một nền văn hoá phứctạp hơn rất nhiều so với những gì truyền thuyết để lại về một thứ văn minh bạo lực vàdùng người để hiến sinh.Cuộc triển lãm mang cái tên rất giản dị Aztecs (Những người Aztec), trình bày gần nhưtoàn diện nền văn minh của những người thổ dân Trung Mỹ thời Trung Cổ. Khán giảcũng được xem những bản thảo viết tay của người Aztec cổ với số lượng nhiều chưa từngthấy. Và đối với phương Tây, Những người Aztec cũng hấp dẫn tương tự như văn minhAi Cập vậy: hơn 10 nghìn vé đã bán hết sạch từ khi triển lãm chưa mở. Xứ Mexico thờiTrung cổ được trưng bày một cách hoàn hảo: 11 phòng chủ đề đã chứng tỏ một nền vănhoá giàu có và rực rỡ. Văn minh Aztec gắn bó chặt chẽ với mặt trời, mưa, và đất, nhữngthứ nuôi dưỡng cây lương thực của họ - và cả chiến tranh, thứ có thể làm họ sống sungtúc nhờ đồ cống nạp từ các bộ lạc bị chinh phục.Tất cả những thứ sinh lợi này đều đượccai quản bởi các hung thần quyền uy. Thần mưa chẳng hạn, yêu cầu phải được hiến sinhbằng một đứa trẻ với hai nhúm tóc; còn thần mặt trời thì lại thích những kẻ bạch tạng, vìnhững kẻ đó rất sáng.Đối với người Aztec, nghệ thuật không phải là để trang trí xa xỉ. Mỗi một đồ vật đều cóthể được dùng trong nghi lễ tôn giáo. Sức mạnh các tác phẩm điêu khắc của họ đều bắtnguồn từ lòng tin của họ vào vai trò dung hoà của nghệ thuật: - dung hoà giữa sống vàchết, giữa bóng tối và ánh sáng, giữa mất mùa và bội thu. Một trong những điểm nhấncủa triển lãm: bức tượng Thần Chết của khu Templo Mayor được làm bằng đất nung vàvữa. Gan của thần lủng lẳng ở ngoài khung xương sườn được phanh ra, và thần đứngthẳng, móng tay sắc nhọn, miệng cười thèm khát, như chờ đợi nạn nhân kế tiếp. Một tácphẩm khác, chưa bao giờ rời khỏi Mexico, cũng có mặt tại đây. Đó là cái đầu của mộtchiến binh được quắp trong mỏ một con đại bàng, tượng trưng cho thần mặt trời. Vớihàm nghĩa: ai chết trong chiến trận sẽ được thần đưa lên trời.Triển lãm cũng khiến người ta ghê sợ vì tính tàn bạo của của người Aztec. Đó là nhữngdụng cụ chuyên dùng để hiến sinh người. Thân thể một nạn nhân, thường là tù binh chiếntranh, sẽ được đặt lên bệ thờ, làm vỡ lồng ngực để moi lấy tim. Một số nguồn sử liệu chorằng có thời điểm người Aztec đã hiến sinh 80.400 nạn nhân trong vòng 4 ngày! Có hàngnghìn đàn ông, đàn bà xếp hàng chờ chết cho các vị thần của Tenochtitlán - một trongnhững đô thị lớn nhất trên trái đất lúc bấy giờ. Đích thân lãnh chúa Aztec cùng các quanchức bắt đầu trước. Và khi họ đã chán mở ngực và moi tim các nạn nhân thì các thầycúng mới chính thức bắt đầu công việc tàn sát vô tận này. Cảnh tượng thật ghê gớm: máuchảy thành suối trên tường, trên những bậc thang ngôi đền hình kim tự tháp TemploMayor. Alva Ixtlilochtitl - một nhà sử học thời Phục Hưng - đã viết: Cái lò mổ này là cómột không hai trong lịch sử. Người Aztec cổ tin rằng hiến sinh là dâng cho thần thánhthứ quý nhất trên đời: đó là máu người. Người Aztec còn theo cả tục ăn thịt người(anthropophagy) mà những người Tây Ban Nha phải kinh sợ. Người ta chặt ra từngkhúc, rồi gửi một đùi cho bữa ăn của Chúa Montezuma, phần còn lại thì chia cho các chủgia đình... Người ta nấu thịt này với ngô, rồi cho mỗi người một miếng trong một cái thìacó cả ngô, và nước, miếng ăn này gọi là tlacatlolli - một nhà sử học Tây Ban Nha đãmô tả như vậy.Thật trớ trêu, chính do quá tin thần thánh mà người Aztec đã giúp cho quân Tây Ban Nhaxâm nhập Tenochtitlán và tàn phá nó. Khi đoàn quân viễn chinh của Hernando Cortésđến thành phố vào năm 1520, Chúa Montezuma của người Aztec đã chào mừng nhiệt liệtvì tin rằng Cortés là hiện thân của thần Quetzalcoatl, là thần của gió và học vấn. Quân độicủa Cortés đã bắt giam Montezuma và bỏ tù vị chúa này cho đến khi Tenochtitlán đầuhàng năm 1521. Đá của khu đền Templo Mayor được dùng lại để xây nhà thờ. Thành phốđược gọi là Mexico và được dựng lại bởi kiến trúc sư Tây Ban Nha thời Phục Hưng làGarcía Bravo. Đến khoảng 1540, những người Aztec bắt đầu học tiếng Latinh và đọcKinh Thánh. Và cho dù người Tây Ban Nha làm gì đi nữa, văn hoá Aztec vẫn không baogiờ tàn lụi hẳn. Ngày nay, trên lá cờ của Mexico - một con đại bàng đậu trên cây lê gai -là xuất xứ từ một truyền thuyết Aztec cho rằng đó là ...