Về đặc thù văn hóa trong xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam

Bài viết với các nội dung: những nét đặc thù cơ bản trong văn hóa Việt Nam; lối sống trong lệ hơn luật hay phép vua thua lệ làng; những đặc trưng cơ bản của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; ảnh hưởng của những nét đặc thù văn hóa tới việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Về đặc thù văn hóa trong xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam VÒ ®Æc thï v¨n ho¸ trong x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë viÖt nam Hoµng ThÞ H¹nh(*) I. Nh÷ng nÐt ®Æc thï c¬ b¶n trong v¨n hãa ViÖt Nam d¹ng, ®ãng vai trß c−¬ng lÜnh tinh thÇn cña lµng vµ lµ c«ng cô ®iÒu chØnh c¸c 1. Lèi sèng träng lÖ h¬n luËt hay mèi quan hÖ trong néi bé céng ®ång d©n phÐp vua thua lÖ lµng c− ë n«ng th«n, nh÷ng quy −íc nµy ®−îc ng−êi d©n Lµng - B¶n tu©n thñ mét ViÖt Nam n»m trong vïng ¶nh c¸ch chÆt chÏ vµ trë thµnh tËp tôc h−ëng cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt ch©u truyÒn tõ ®êi nµy qua ®êi kh¸c.(*)VÒ ¸, cÊu tróc x· héi dùa trªn m« h×nh ph−¬ng diÖn lÞch sö, H−¬ng −íc xuÊt c«ng x· n«ng th«n, ®èi víi ng−êi ViÖt, hiÖn vµo kho¶ng thÕ kû XV, cßn LuËt lµng lµ mét ®¬n vÞ tô c− cña nh÷ng tôc th× hÇu nh− xuÊt hiÖn tõ khi h×nh ng−êi n«ng d©n tån t¹i tõ l©u ®êi cã tÝnh thµnh c¸c d©n téc. VÒ nguyªn t¾c x©y g¾n bã, bÒn v÷ng, æn ®Þnh vÒ nhiÒu mÆt. dùng, H−¬ng −íc vµ LuËt tôc ®−îc h×nh Tuy kh«ng ph¶i lµ cÊp chÝnh quyÒn, thµnh trªn c¬ chÕ d©n chñ Lµng - B¶n, nh−ng lµng ®−îc coi lµ ®iÓm nèi dµi tÝnh d©n chñ thÓ hiÖn ë chç c¸c quy −íc trong bµn tay qu¶n lý chÝnh quyÒn tØnh do c− d©n trùc tiÕp tù tho¶ thuËn dùa - huyÖn - x·. Lµng lµ ®¬n vÞ tù qu¶n, trªn ý chÝ thèng nhÊt vµ quyÒn b×nh v¨n ho¸ lµng lµ dßng v¨n ho¸ chñ ®¹o ®¼ng. VÒ ph−¬ng diÖn néi dung, H−¬ng trong ®êi sèng tinh thÇn ng−êi ViÖt. −íc vµ LuËt tôc chøa ®ùng nh÷ng vÊn TÝnh ®Æc thï tù trÞ ®ã lµm ph¸t sinh ®Ò liªn quan ®Õn quyÒn lîi vµ nghÜa vô trong x· héi ViÖt Nam lèi sèng träng lÖ d©n c−, thÓ hiÖn nhu cÇu vµ nguyÖn h¬n luËt hay theo c¸ch nãi d©n gian väng cña hä. Do vËy, chóng ph¶n ¸nh phÐp vua thua lÖ lµng. mét c¸ch s©u s¸t, ®Çy ®ñ nh÷ng vÊn ®Ò LÖ lµng thùc ra lµ c¸ch nãi d©n gian, ®êi sèng céng ®ång vµ ®−îc chØnh söa nÕu diÔn ®¹t b»ng ng«n tõ khoa häc gäi khi cuéc sèng cã biÕn ®éng. lµ H−¬ng −íc (®èi víi d©n téc Kinh) vµ 2. Lèi sèng träng t×nh khinh lý vµ LuËt tôc (®èi víi c¸c d©n téc anh em). th¸i ®é c¶ nÓ H−¬ng −íc vµ LuËt tôc lµ s¶n phÈm thµnh v¨n do céng ®ång d©n c− Lµng - B¶n tho¶ thuËn lËp ra, chøa ®ùng mét hÖ thèng c¸c quy −íc phong phó, ®a (*) ThS., Gi¶ng viªn §¹i Häc B¸ch Khoa Hµ Néi. VÒ ®Æc thï v¨n hãa… 17 Lèi sèng coi träng t×nh nghÜa lµ mét 3. ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng nÐt ®Ñp truyÒn thèng cña ng−êi ViÖt tõ quèc gia ®a s¾c mµu t«n gi¸o x−a ®Õn nay, nã ®−îc kÕt tinh trong v¨n Gièng c¸c quèc gia ph−¬ng §«ng ho¸ d©n gian (folklore), thÓ hiÖn qua tôc kh¸c nh− Trung Quèc, Ên §é, ViÖt Nam ng÷, ca dao, d©n ca, huyÒn tÝch, trong lµ quèc gia ®a s¾c mµu t«n gi¸o. Ngoµi nh÷ng truyÖn ngô ng«n. NguyÔn Tr·i nh÷ng t«n gi¸o lín mang tÝnh phæ biÕn ®· kh¸i qu¸t lèi sèng ®ã b»ng hai c©u toµn cÇu nh− PhËt gi¸o, §¹o gi¸o, Thiªn th¬: “Ngâ èc nh−êng khiªm lµ mü ®øc. chóa, Tin Lµnh, Håi gi¸o, ë ViÖt Nam §«i co ai dÔ kÐm chi ai” (8, tr.426). Víi cßn cã nhiÒu t«n gi¸o b¶n ®Þa nh− §¹o mét lèi sèng coi träng t×nh nghÜa nh− Cao §µi, §¹o Hßa H¶o, §¹o thê cóng tæ vËy, khi gÆp nh÷ng vÊn ®Ò r¾c rèi trong tiªn, thê Thµnh Hoµng, Tæ nghÒ, §¹o cuéc sèng, ng−êi ViÖt th−êng xö lý theo thê vËt tæ (Totemism) ë c¸c d©n téc ph−¬ng ch©m “mét ®iÒu nhÞn, chÝn ®iÒu thiÓu sè anh em, v.v... lµnh”, “chÝn bá lµm m−êi”, nªn kh«ng ®em chóng ra tr−íc vµnh mãng ngùa cña LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn toµ ¸n c«ng lý mµ xö lý theo tËp qu¸n, t«n gi¸o cho chóng ta thÊy r»ng, tõ khi luËt tôc cña dßng hä, cña ®Þa ph−¬ng. Vµ h×nh thµnh ®Õn nay, t«n gi¸o ®· vµ nÕu cã ®−a vô viÖc ra tr−íc ph¸p luËt th× ®ang ®ãng vai trß kh«ng nhá trong ®êi còng xö lý theo h×nh thøc “®−a nhau ®Õn sèng loµi ng−êi. Trong t¸c phÈm “§¹o chèn cöa c«ng, bÒ ngoµi lµ lý, bªn trong ®øc tin lµnh vµ tinh thÇn cña chñ nghÜa lµ t×nh”. Lèi sèng träng t×nh khinh lý, t¹o t− b¶n”, Max Weber cho r»ng, “biÕn thÓ nªn thãi quen ng¹i khiÕu tè, khiÕu n¹i Tin Lµnh cña Kit« gi¸o ë ph−¬ng T©y cã vµ thËm chÝ cã ¸c c¶m víi nh÷ng hiÖn thÓ s¶n sinh ra ®¹o ®øc duy lý vµ gãp t−îng kiÖn tông, ph¸t sinh quan niÖm phÇn vµo th¾ng lîi cña sù biÕn ®æi lÞch “quan xa, b¶n nha gÇn”, “v« phóc ®¸o sö vÜ ®¹i - sù h×nh thµnh chñ nghÜa t− tông ®×nh”, “con kiÕn kiÖn cñ khoai”, b¶n vµ sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng cña x· “quan thÊy kiÖn nh− kiÕn thÊy mì”. héi” (11, tr.150). Bëi v×, nh÷ng gi¸o lý Tin Lµnh lµ nguån gèc h×nh thµnh lèi Th¸i ®é c¶ nÓ trong c¸ch xö lý c«ng sèng gi¶n dÞ, tiÕt kiÖm, tÝnh trung thùc viÖc hµnh chÝnh nhµ n−íc cña c¸c quan trong ...