Vị thế của Bình Dương trong cuộc kháng chiến chống Mỹ từ góc nhìn địa lý quân sự

Thông qua góc nhìn địa lý quân sự, bài viết tìm hiểu những ảnh hưởng của địa lý đối với hoạt động quân sự, và cách thức mà các lực lượng kháng chiến ở tỉnh Bình Dương đã khai thác các yếu tố địa lý như thế nào, để biến những yếu tố đó thành “địa lợi” cho cuộc kháng chiến. Góc nhìn này giúp lý giải thêm về những dấu ấn riêng và vị thế quan trọng của tỉnh trong cuộc kháng chiến chung của cả dân tộc.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vị thế của Bình Dương trong cuộc kháng chiến chống Mỹ từ góc nhìn địa lý quân sựTẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 4 (200) 201585VỊ THẾ CỦA BÌNH DƯƠNGTRONG CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸTỪ GÓC NHÌN ĐỊA LÝ QUÂN SỰCAO PHƯƠNG THẢOThông qua góc nhìn địa lý quân sự, bài viết tìm hiểu những ảnh hưởng của địa lý đốivới hoạt động quân sự, và cách thức mà các lực lượng kháng chiến ở tỉnh BìnhDương đã khai thác các yếu tố địa lý như thế nào, để biến những yếu tố đó thành “địalợi” cho cuộc kháng chiến. Góc nhìn này giúp lý giải thêm về những dấu ấn riêng và vịthế quan trọng của tỉnh trong cuộc kháng chiến chung của cả dân tộc.Bình Dương là tỉnh thuộc miền ĐôngNam Bộ. Trong khoảng từ giữa thế kỷXX trở lại đây, vùng đất này đã có vài lầnthay đổi về hành chính và tên gọi. Trongnhững năm kháng chiến, phía chế độViệt Nam Cộng hòa gọi tên tỉnh là BìnhDương, còn phía chính quyền Cáchmạng gọi tên tỉnh là Thủ Dầu Một. Saugiải phóng, tỉnh được sát nhập với tỉnhBình Phước thành tỉnh Sông Bé. Ngày6/11/1996, Quốc hội Khóa 9 quyết địnhchia lại tỉnh Sông Bé thành 2 tỉnh nhưtrước đây. Vì vậy, ngày 1/1/1997, tỉnhBình Dương được tái lập. Hiện tại, tỉnhBình Dương gồm có 1 thành phố, 4 thịxã và 5 huyện. Về cơ bản, tỉnh không cóthay đổi nhiều về địa giới so với trướcnăm 1975, với diện tích tự nhiên là2.695,22km2. Nằm ở trung tâm của ĐôngNam Bộ, phía bắc giáp tỉnh Bình Phước,phía đông giáp tỉnh Đồng Nai, phía tâygiáp tỉnh Tây Ninh, phía nam giápTPHCM, tỉnh Bình Dương trong khángCao Phương Thảo. Chuyên viên. Phòng Tổchức Cán bộ, Viện Khoa học Xã hội vùng NamBộ.chiến hay hiện tại đều là vùng đất để lạinhững dấu ấn riêng, đóng góp khôngnhỏ vào quá trình phát triển chung củatoàn vùng và của Nam Bộ. Bài viết nàytìm hiểu những đóng góp của BìnhDương trong cuộc kháng chiến ở NamBộ thông qua góc nhìn từ những yếu tốđịa lý tự nhiên mang giá trị địa quân sựcủa vùng đất này, như vị trí địa lý, đấtđai, địa hình, rừng núi, sông suối và khíhậu.1. NHỮNG GIÁ TRỊ ĐỊA QUÂN SỰ CỦATỈNH BÌNH DƯƠNG TRONG KHÁNGCHIẾNTrong cuốn giáo trình về Địa lý quân sựViệt Nam của Cục bản đồ Bộ Tổng thammưu (10/2005), có viết: xét về mặt quânsự: “Nghiên cứu địa lý quân sự là nhằmáp dụng các quy luật địa lý vào việc tiếnhành các công tác quân sự, là sự vậndụng các kiến thức khoa học địa lý nóichung để đạt được sự chính xác và khảnăng dự kiến trong việc xem xét nhữngvấn đề quân sự”(1).Thực tế, trong hai cuộc kháng chiến(1945 - 1975), đặc biệt trong cuộc kháng86CAO PHƯƠNG THẢO – VỊ THẾ CỦA BÌNH DƯƠNG TRONG…chiến chống Mỹ, lực lượng cách mạngmiền Nam đã tìm hiểu và khai thácnhững yếu tố địa lý, kinh tế, xã hội ở cácđịa bàn nhằm phục vụ tốt nhất cho cáchoạt động quân sự nói riêng và cho cuộckháng chiến nói chung. Điều này cũng làsự tiếp nối kinh nghiệm kháng chiếnchống ngoại xâm của ông cha đã đượcđúc kết trong mấy chữ: “thiên thời, địalợi, nhân hòa”. Trong bài viết này, giá trịđịa quân sự mà chúng tôi muốn nói ởđây chính là những yếu tố địa lý của tỉnhđã được lực lượng cách mạng tận dụng,khai thác, trở thành nhân tố “địa lợi”chocuộc kháng chiến trên địa bàn.1.1. Vị trí địa lýTỉnh Bình Dương nằm ở vào tọa độ từ10o-50’-27’’ đến 11o-24’-32’’ vĩ độ bắc vàtừ 106o-20’ đến 106o25’ kinh độ đông, làđịa bàn chuyển tiếp giữa nam TrườngSơn với các tỉnh Nam Bộ, chiếm vị trítrung tâm Đông Nam Bộ và án ngữ bắcSài Gòn. Vị trí này đem lại cho tỉnh BìnhDương hai lợi thế về mặt quân sự: cóthể làm địa bàn trung chuyển nối cáchướng chiến trường và có thể gây áplực mạnh mẽ ngay sát phía bắc đối vớiSài Gòn.Chế độ Sài Gòn biết rõ điều này nên luônluôn củng cố khả năng kiểm soát chặtchẽ địa bàn Bình Dương về nhiều mặt: 1)Về hành chính, Việt Nam cộng hòa từngthiết lập ở địa bàn này các tổ chức hànhchính đặc biệt như lập tỉnh mới PhướcThành (nằm trùm lên Chiến khu D), hoặclập Đặc khu Phước Bình Thành (gồm batỉnh Bình Long, Phước Long, PhướcThành) nhằm kiểm soát chặt chẽ địa bànphía bắc, nhất là vùng cận Sài Gòn. Bêncạnh đó, quân Mỹ và quân Sài Gòn cònkhoanh một vùng, mà báo chí vẫn gọi là“Tam giác sắt” (Iron Triangle) với 3 đỉnh:Củ Chi, Bến Cát, Trảng Bàng, làm trọngđiểm để đánh phá, hủy diệt; 2) Tập trunglực lượng lớn quân Mỹ và quân Sài Gòntrên địa bàn, lúc cao nhất thường xuyêncó 64 - 66 tiểu đoàn để càn quét tiêu diệtquân cách mạng và phòng ngự từ xa).Đây là địa bàn hoạt động thường xuyêncủa Sư đoàn 1 Anh cả đỏ. Sư đoàn 25Tia chớp nhiệt đới Mỹ, của Quân đoàn 3quân đội Sài Gòn (Sư đoàn 25, 18 và 5),Sư đoàn thủy quân lục chiến và nhiềuđơn vị nhỏ hơn khác. Để làm điểm tựacho lực lượng này, quân Mỹ và quân SàiGòn đã lập tại tỉnh nhiều căn cứ lớn, nhưLai Khê, Phú Lợi, Sóng Thần; 3) Là vùngtrọng điểm và thí điểm thực hiện các kếhoạch quân sự và bình định: không phảingẫu nhiên mà trong cuộc chiến tranh,Bình Dương là địa bàn quân Mỹ và ngụythực hiện nhiều chiến dịch lớn, nhưchiến dịch “Trương Tấn Bửu” (tháng7/1956), chiến dịch “Mặt trời mọc” (tháng2 ...