việt nam thời tây sơn-lịch sử nội chiến 1771-1802: phần 2 - nxb công an nhân dân

phần 2 gồm các chương: họ nguyễn trung hưng, sự củng cố đôi bên ở thế giằng co, gia Định và phú xuân đối đầu,... mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung tài liệu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
việt nam thời tây sơn-lịch sử nội chiến 1771-1802: phần 2 - nxb công an nhân dânTiết12TIẾPVIỆNCỦABÁ-ĐA-LỘC“Je ferai seul la révolution” * Các tay phiêu lưu Tây phương ở ViệtNam:vaitrò,địavịvàảnhhưởngcủahọ.Phútđâutàuđãchạylên,Buồmtrươnggiódu[?]haibênkéolèo.TớinơiBếnNghégieoneo,Dướitrênbuồmcuốnxảlèorăngrăng.ĐùngđùngsúngbắnliênthanhChiêngcồngmừngrỡvangrângdầydầy.Haibêntứdiệnđôngtây,Dướitrênthiênhạdầydầyđềucoi.Mừngtàuràyđãtớinơi,[319]MừngThầylạivớiConngườiđãsang.ĐólànhữnglờithuậtchuyệnđónrướcBá-đa-lộcvàHoàngtửCảnhcủamộttácgiảvôdanhnàođó.Cảhaicùngđoàntuỳtùngvà4giáosĩbướclênchiếctàuLaMédusequágiangvề.Ngày28-7-1789họcậpbếnVũngTàu,ở[320]đó đã có Tôn Thất Hội đón rước. viên thuyền trưởng, Hầu tước DeRosilyMeroscho bắn15 phátsúng,cho DeBéhin vàvàisĩ quanđưa lên.Luôn thể ông cũng tỏ một cử chỉ bặt thiệp: “Tôi tưởng có bổn phận phảithêrnvàochosứbộnhỏbénày2.000cânthuốcsúngđểchocậuHoàngtửkhôngcódángtrởvềvớihaibàntaykhôngvàđểlàmvuilòngGiámmụcđã[321]tỏvẻướcmuốnchúnglắm”.Hai chứng nhân ở hai địa vị có hai lối nhìn riêng về cuộc đón rước.Nhưng tất cả đều là sự thực bởi vì chúng lộ cho ta thấy nhưng khía cạnhkhácnhaucủasựthực.SựthựclàmộtbênởphíaGiaĐịnh,ngoàitấmlòngcủamộtngườicha“quansơnvạnlýhoàiniệm”,nayhânhoanthấymặtcon,còncónhữngngườidânlính,quanvuamừngrỡđượcthấybạnbètiếpsức,đem từ phương xa lại sự tin tưởng thắng lợi ở ngày mai. Sự thực là đámngười trở về đó có lúc cũng đã tin tưởng như đám người đón rước họ bâygiờ,màrốtlạilúcnàychỉlà“mộtsứbộnhỏbé”,đikhônglạitrởvềkhông.Nhưngsựviệcđãnémtungrarồithìnósẽmắcnốiđểlôicuốncácsựviệckhácxảyratiếp.Cảnhđicầuviện,cácnướcTâyphươngđềubiết.Duyhọ không can thiệp được vì chính họ đang phải lo gỡ rối cho họ, gỡ mốibòngbongmàchínhnềnvănminhhọđãtạora.Chínhphủđãkhônggiúpíchgìđượcthìcáctưnhânphântíchtìnhhìnhtheo lối nhìn riêng của họ đã bày tỏ sự tán đồng can thiệp. “Người PhápkhôngcanthiệpvàoNanhHàthìthiếudịpkhácđểthànhlậpmộtcơsởvữngchắcvàquýgiátrênmộtxứsởsẽđemlạichoquốcgiamộtnềnthươngmạiđộcquyềnhơn20triệuđồngvàđặcbiệtlàviệcgiaothươngvớiTrungHoa[322]màkhỏicầnquaQuảngChâu”.ChínhkhinhữngdưluậnđótrởthànhnhữngđềnghịcụthểthìBá-đa-lộcmớicóthểgiậndỗiDeConwayđểnóithẳngvàomặtôngnàylà“Mộtmìnhtôicũngđủlàmnênviệcđảolộn”.Trong chuyến từ Pháp về, Bá-đa-lộc ghé Ile de France viết thư cho DeMontmorin:“Ởđảonày,tôiđãthấycácnhàcầmquyềnsẵnsàngnhậnlãnhquanđiểmcủaTriềuđình.Tấtcảnhữnggìcóliênquanđếncuộcviễnchinh[323]ởCochinchineđềuphảitiênliệutừchỗnàyvàđãxongrồi”.Thựcvậy,Bá-đa-lộctiếptụcđườngvềthìtrongcuộchộinghịởPortLouisngày3-91788,cácnhàcầmquyềnởcácđảoIledeFrance,BourbonđãratuyênngônxintựdogiaothươngvớiCochinchine.ThếrồitrongmộttờtrìnhgởichoQuốc hội Pháp ngày 2-12-1790, dân chúng (?) các đảo đã nói: “Ở đây cónhững tay tình nguyện, những bọn Cafres, tàu bè khí giới cho cuộc viễnchinh đó. Nhiều nhà buôn yêu nước của thuộc địa này đã dâng cho Giámmụcd’Adrantàinguyêncủahọđểgiúpôngthihànhmộtdựtínhthậtcólợi[324]choquốcgiaPháp”.QuầnđảoCônLônnằmngoàibiểnlànơithuậntiệnnhấtđểđónchàocáctàuthuyềnTâyphương.Từnăm1779,NguyễnÁnhđãđặtởđâynhữngviênquanmangchứngminhthưcủa“P.J.G.Giámmụcd’Adran”giớithiệuvớicácthuyềntrưởngTâyphương,mờihọvàobến,chotintức.ChủđíchcủaPigneaulàđóntàuPhápnhưngGiaĐịnhkhôngcầnphânbiệtđiềuđómàchỉ[325]cầntàuTâyđểgiaothươngthôi.ChínhởCônLônlànơivàotháng91788chiếctàuLaDryadetrongsứmệnhdòtìnhhìnhNamHàđãthảlạiHồ[326]VănNghịvà1.000khẩusúngmuachoNguyễnÁnh.LínhthuỷtàuTâytrốnxuốngởđây.Cũngởđâyvàocuốinăm1790NguyễnÁnhdùnglàmnơi[327]nuôingựachoquânđộidùng.NhưngkhiGiaĐịnhđãbìnhyênthìVũngTàuhaychínhBếnNghésẽlànơiđóncáctàu,thuyềntiếpviện.Bá-đa-lộcgomgóptiềnbạc,khígiớilươngthựcchấtlêncáctàuôngthuêởIledeFrancevàcảởPondichérynữanhờsựgiúpđỡcủacácnhàbuônnhưđãbiết.NguyễnÁnhlàmchủGiaĐịnhrồisẽcóđủtiềnbạcmàđeođuổichiếntranh.QualờithưcủaDeGuignes,ViênLãnhsựPhápởMacao,tathấyôngđãlàmtrunggianmuachoNguyễnÁnhnhiềuchiếctàu.VàcũngtừMacaotrongnhữngthángcuốinăm1789,8,9chiếctàuđibuônởCochinchineđãmangtheonhiềuthứkhígiớiquândụng.MộttrongnhữngchiếctàuđólàchiếclaGaronneđãbánchosứgiảNguyễn[328]ở Xiêm hai khẩu đại bác. Tất cả những chuyến mua bán đó làm choNguyễnÁnhcódướiquyềnmộtsốtàuchiếnTâyPhươngquantrọng.L.MJeandeJesusMariaviếtthưtừChợQuánngày4-3-1790ghinhậnÁnhcó“khoảng10chiếctàuBồvà1chiếctàuPháptấtcảđềulàtàubuônnhưngvõ[329]trangvớiđầyđủkhígiớiquândụng”.NhưngquantrọnghơncảlàviệccóđámngườiTâyphươnggiúp.ỞGiaĐịnhcóđến140sĩquanvà80línhPháp.MộtbứcthưcủaBá-đa-lộcngày18-7-1794nóiđến40ngườiÂutrong[330]bộbinh,thêmvàochừngấynữatrêncáctàuđồng.VàkhôngphảichỉcóngườiPhápmàthôi.CrawfurdvàoHuếtháng10-1822thấyởđómộtbài[331]vị người Irlandais. M. Đức Chaigneau ghi nhận có cả người Anh,[332]Irlandais.BinhlínhPhápphầnnhiềulàthuộccácđộithuỷquântìnhnguyện,thunhặtởnhữnggiađìnhtrunglưuđãđượchưởngmộtnềngiáodụctựdonênchịusựquyếnrũcủakhungcảnhxaxứlạđểlănmìnhvàon ...