VÔ KINH : chẩn đoán và điều trị

Vô kinh là 1 trong những lĩnh vực của nội tiết trong phụ khoa - tương đối khó chẩn đoán và điều trị. Nguyên nhân vô kinh thường nằm cùng lúc trong nhiều cơ quan, với nhiều rối loạn đôi khi nguy hiểm cho tính mạng của bệnh nhân. Do đó, nhiều bác sĩ khi gặp bệnh nhân vô kinh thì nghĩ ngay đến các xét nghiệm rất phức tạp và đắt tiền. Thật ra, đa số bệnh nhân vô kinh có thể được chẩn đoán và điều trị một cách tương đối đơn giản. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
VÔ KINH : chẩn đoán và điều trị VÔ KINH : chẩn đoán và điều trịVô kinh là 1 trong những lĩnh vực của nội tiết trong phụ khoa - tương đối khóchẩn đoán và điều trị. Nguyên nhân vô kinh thường nằm cùng lúc trong nhiều cơquan, với nhiều rối loạn đôi khi nguy hiểm cho tính mạng của bệnh nhân. Do đó,nhiều bác sĩ khi gặp bệnh nhân vô kinh thì nghĩ ngay đến các xét nghiệm rất phứctạp và đắt tiền. Thật ra, đa số bệnh nhân vô kinh có thể được chẩn đoán và điều trịmột cách tương đối đơn giản.I. ĐỊNH NGHĨAMột bệnh nhân được coi là vô kinh khi: đến tuổi 14, không có kinh nguyệt, không có sự phát triển của các đặc điểm1.giới tính thứ phát, hoặc đến tuổi 16, phát triển cơ thể bình thường và có các đặc điểm giới tính thứ2.phát mà không có kinh nguyệt, hoặc đã có kinh, nhưng sau đó không hành kinh trong 3 chu kỳ hoặc trong khoảng3.thời gian 6 tháng.Cần nhấn mạnh, ở một phụ nữ còn trong tuổi sinh đẻ, luôn luôn nghĩ đến việc cóthai trước tiên khi không thấy hành kinh bình thường.Trước đây, người ta thường phân biệt vô kinh nguyên phát và vô kinh th ứ phát.Tuy nhiên, với phác đồ sau đây để chẩn đoán nguyên nhân và điều trị, được phổbiến và chấp nhận rộng rãi hiện tại, thì sự phân biệt vô kinh nguyên phát và thứphát không còn cần thiết nữa.II. NHỮNG ĐIỀU KIỆN ĐỂ HIỆN TƯỢNG HÀNH KINH BÌNHTHƯỜNG: Đường sinh dục bình thường, thông suốt từ buồng tử cung, kênh cổ tử cung,1.cổ tử cung, âm đạo, âm hộ. Nội mạc tử cung phát triển bình thường qua giai đoạn tăng trưởng và giai2.đoạn chế tiết - do 2 loại hormone buồng trứng Estrogen và Progesterone (từ nangnoãn ở buồng trứng tiết ra) kích thích. Nang noãn buồng trứng phát triển bình thường qua các giai đoạn tăng3.trưởng, phóng noãn (rụng trứng), thành lập hoàng thể. Tế bào của nang noãn, quacác giai đoạn trên, chế tiết Estradiol và Progestérone. Để sự phát triển của nangnoãn bình thường, cần có các hormones của thùy trước tuyến yên:- F.S.H ( Follicle stimulating hormone) và- L.H ( Luteinizing hormone) Sự chế tiết F.S.H và L.H ở thùy trước tuyến yên xảy ra bình thường được là4.nhờ chất GnRH (Gonadotropin Releasing Hormone) chế tiết từ v ùng dưới đồi, quahệ thống mạch máu cửa, đi vào thùy trước tuyến yên. Tất cả hệ thống các điều kiện bên trên được điều phối bởi một cơ chế sinh5.học vật lý và hóa học phức tạp, tác động từ những biến đổi nồng độ các hormonestrong mạch máu lên các tế bào ở đích ở tử cung, buồng trứng, tuyến yên, vùngdưới đồi và các trung tâm thần kinh trung ương.III. CHẨN ĐOÁN NGUYÊN NHÂN VÔ KINH VÀ ĐIỀU TRỊA. Bịnh sử và khám lâm sàng chủ yếu để: tìm bằng chứng về các rối loạn tâm sinh lý, cơn xúc động mạnh- tiền căn gia đình, yếu tố di truyền, có bất thường về kinh nguyệt- triệu chứng lâm sàng của 1 bịnh hay hội chứng, thí dụ như suy dinh dưỡng-nặng, bất thường trong phát triển thể chất hay trong phát triển các đặc điểm giớitính thứ phát, hay 1 bịnh có liên quan đến trung tâm thần kinh trung ương. khám loại trừ các bất thường về mặt giải phẫu học và bịnh lý học của các-cơ quan sinh dục dưới như không có âm đạo, màng trinh bít kín, màng chắn ngangâm đạo, không có tử cung, viêm nhiễm nặng âm đạo cổ tử cung, có kháng thểkháng tinh trùng trong chất nhầy cổ tử cung..B. Các phương tiện chẩn đoán lâm sàng và cận lâm sàng:Đa số các bệnh nhân vô kinh đều có bị kết hợp với hội chứng chảy sữa ( chảy sữatự nhiên hay do người khám ấn và nặn từ núm vú). Do đó, sơ đồ chẩn đoán sauđây có thể được dùng để chẩn đoán cả 2 hội chứng. Các phương tiện chẩn đoán sẽđược sử dụng một cách hợp lý nhất để tránh những chi phí tổn kém không cầnthiết cho bịnh nhân.BƯỚC I bằng các xét nghiệm tương đối đơn giản, chẩn đoán các nguyên nhân vôkinh : có thai, thiểu năng tuyến giáp, u tuyến yên, không rụng trứng. Loại trừ trường hợp có thai: bằng siêu âm và/ hoặc định lượng beta-hCG1. Định lượng TSH (Thyroid Stimulating Hormone) tuy chỉ có 1 ít bệnh nhân2.vô kinh và chảy sữa bị thiểu năng tuyến giáp nhưng xét nghiệm này không đắt tiềnvà nếu phát hiện được thiểu năng tuyến giáp sớm thì điều trị rất dễ, đơn giản, ít tốnkém nên chúng ta cần thực hiện định lượng TSH một cách thường qui trong chẩnđoán vô kinh.Thời gian bị thiểu năng tuyến giáp có ảnh h ưởng quan trọng trên cơ chế của triệuchứng chảy sữa: thời gian càng lâu thì PRL-huyết thanh càng cao. Người ta nghĩrằng, do thiểu năng tuyến giáp, Dopamine được chế tiết từ vùng dưới đồi ít đi,TRH ( thyrotropin-releasing hormone) không bị ức chế, liên tục được tiết ra vàliên tục kích thích thùy trước tuyến yên tiết ra Prolactin. Thông thường, nồng độPRL trong hội chứng thiểu năng tuyến giáp nguyên phát gần như luôn luôn thấphơn 100ng/mL ( 4,440 pmol/L).3. Định lượng Prolactin (PRL) Nếu PRL cao hoặc nếu có chảy sữa và rối loạn kinh nguyệt thì chụp X-qu ...