Vũ trụ không nhìn thấy

Tham khảo tài liệu vũ trụ không nhìn thấy, tài liệu phổ thông, vật lý phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vũ trụ không nhìn thấy Vũ tr không nhìn th y Michael Rowan-Robinson Khi chúng ta nhìn vào b u tr i êm trong sáng, chúng ta th y ch m t ph n c a cái màvũ tr ch a trong nó: ch y u là các ngôi sao trong thiên hà c a chúng ta phát sáng trong d ibư c sóng kh ki n h p t 390 n 750 nm. Các kính thiên văn quang h c ã m r ng t m nhìn ó n nh ng thiên hà xa xôi,nhưng ch trong th k qua hay ch ng kho ng th i gian y, khi chúng ta b t u quan sát m tngư ng r ng nh ng bư c sóng i n t không nhìn th y, thì v k ch t ng th c a vũ tr m i ư c vén màn bí n. B c x không nhìn th y u tiên ư c phát hi n ra là n m trong vùng h ng ngo i,nh ng bư c sóng t 750 nm n 1 mm. Nó ư c phát hi n ra vào năm 1800 khi nhà thiên vănh c na Anh William Herschel s d ng m t lăng kính phân tách ánh sáng m t tr i và nhìnth y m c th y ngân c a m t nhi t k t ngoài u c a quang ph b t u dâng lên. Thiên văn h c h ng ngo i ra i vào th p niên 1960. Nó nghiên c u các v t th trongvũ tr nh ng nhi t t 10 n 100 kelvin: các ti u hành tinh, sao ch i, b i gi a các sao,nh ng ngôi sao m i chào i và các thiên hà. Môi trư ng gi a các sao c a c p ôi thiên hà Anten ch phát ra ph h ng ngo i – nó trông t i en t i bư c sóng ánh sáng mà m t chúng ta có th nhìn th y. ( nh: NASA/ESA/HHT/STSCI/AURA) 1T bi nb i Ngu n phát áng k nh t c a ánh sáng h ng ngo i i t i Trái t là môi trư ng gi acác sao. H n h p khí và b i này tràn kh p không gian gi a các sao trong các thiên hà và cónhi t t 10 n 50 kelvin. Nó ch phát x trong vùng h ng ngo i, và làm lu m ánh sángnhìn th y phát ra t nh ng ngôi sao xa, làm hóa màu s c c a chúng. nh ch p tr c ti p u tiên c a b i gi a các sao xu t hi n vào năm 1983 v i V tinhThiên văn h c H ng ngo i (IRAS), m t chi c kính thiên văn vũ tr do Mĩ, Hà Lan và Anhqu c tài tr . ó là m t th i kh c áng nh trong l ch s thiên văn h c. Vi c quan sát b i gi acác sao cho phép chúng ta nhìn thoáng qua chu kì tr n v n c a cu c s ng và cái ch t c a ngôisao, c s hình thành c a nh ng ngôi sao và h hành tinh m i t b i – th nh tho ng trongnh ng t d d i như khi các thiên hà xa xôi va ch m nhau – t lâu trư c khi nh ng ngôi saonày tr nên kh ki n trư c các kính thiên văn quang h c. M t thí d tiêu bi u là c p thiên hà ang ló d ng tên g i là Anten, cách chúng ta kho ng 45 tri u năm ánh sáng: nh ng vùng h ngngo i sáng nh t c a chúng là t i en nh ng bư c sóng nhìn th y. Các quan sát h ng ngo i còn cho bi t nh ng ngôi sao ang qua i t ng ra các ámmây b i và khí, làm y thêm môi trư ng gi a các sao. B i ó ch y u là silicate và carbon vô nh hình – cát và b hóng. S s n sinh ch t b i này là thi t y u cho s t n t i c a chúng ta:m i nguyên t carbon trong cơ th chúng ta ư c t o ra trong lõi c a m t ngôi sao, nó ư cgi i phóng ra khi ngôi sao qua i, và trôi gi t trong môi trư ng gi a các sao trư c khi b hútvào h m t tr i c a chúng ta.Nh ng th gi i khác Kính thiên văn vũ tr h ng ngo i chuyên d ng u tiên, IRAS, tìm th y các ĩa b icùng nh ng m nh v khác xung quanh m t s ngôi sao sáng, mang l i phương pháp tìm ki mcác h hành tinh. Các kh o sát h ng ngo i k t ó ã phát hi n ra nhi u ĩa m nh v và cáchành tinh ang trong quá trình hình thành. Các hành tinh ngoài h m t tr i hình thành tr n v n nh t ã ư c các kính thiên vănquang h c phát hi n ra ho c qua s bi n thiên nh c a v n t c ngôi sao khi hành tinh quayxung quanh nó, ho c s gi m i r t ít sáng c a ngôi sao khi hành tinh i qua phía trư cngôi sao. Các thi t b h ng ngo i, như Kính thiên văn vũ tr Spitzer, có vai trò b sung quantr ng. Chúng tìm ki m “M c tinh nóng”, nh ng hành tinh n ng qu o g n, khi chúng i quaphía trư c ngôi sao ch .M t thi t b h ng ngo i trên Kính thiên văn R t L n c a ài thiên văn Nam châu Âu là thi tb u tiên cung c p m t nh ch p tr c ti p c a m t hành tinh ngoài h m t tr i. V t th này, ang quay xung quanh m t ngôi sao lùn nâu, n ng hơn M c tinh n năm l n.Các ngu n g c thiên hà Vì các quan sát h ng ngo i do thám các ngôi sao khi chúng hình thành và qua i, nênchúng ta có th s d ng nhìn ngư c v th i gian, tìm hi u xem các ngôi sao và thiên hà ãhình thành như th nào trong l ch s vũ tr g n như xa n t n th i Big Bang. 2 Khi Tàu kh o sát B c x n n Vũ tr (COBE) c a NASA, s m nh vũ tr phóng lênqu o vào năm 1999, o ư c toàn b b c x n n các bư c sóng milimet và dư i milimet,nó tìm th y m t s óng góp m nh m t nh ng thiên hà xa. Hóa ra hơn m t n a nănglư ng phát ra b i nh ng ngôi sao xa xôi các bư c sóng quang h c và t ngo i b h p th b ib i gi a các sao và phát x tr l i trong vùng ...