Vũ Trụ Nhân Linh - I. Cơ Cấu Thời Gian - Phần 4

Phân loại thời gian Có lẽ không gì người ta dễ đồng ý cho bằng về thời gian, đồng ý đến độ không có vấn đề. Nhưng đó là đợt thường nghiệm. Thoạt khi bước vào địa hạt Triết, nghĩa là thử suy tư về bản chất của thời gian, mới thấy khó khăn ùn ùn kéo tới và không biết có bao giờ người ta định nghĩa nổi thời gian chăng. Tuy khó khăn, nhưng triết lý vẫn phải khảo sát để cố rọi vào ít nhiều tia sáng hướng dẫn. Nếu không hiểu nổi thời gian tự...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vũ Trụ Nhân Linh - I. Cơ Cấu Thời Gian - Phần 4 Vũ Trụ Nhân Linh I. Cơ Cấu Thời Gian Phần 4 4. Phân loại thời gian Có lẽ không gì người ta dễ đồng ý cho bằng về thời gian, đồng ý đếnđộ không có vấn đề. Nhưng đó là đợt thường nghiệm. Thoạt khi bước vàođịa hạt Triết, nghĩa là thử suy tư về bản chất của thời gian, mới thấy khókhăn ùn ùn kéo tới và không biết có bao giờ người ta định nghĩa nổi thờigian chăng. Tuy khó khăn, nhưng triết lý vẫn phải khảo sát để cố rọi vào ítnhiều tia sáng hướng dẫn. Nếu không hiểu nổi thời gian tự thân, ít ra chúngta cũng cố tìm hiểu cách gián tiếp, xuyên qua những lối hiểu khác nhau, theonhững mức độ cao thấp dị biệt. Trước hết, chúng ta khởi đầu bằng chỗ dễ nhất nghĩa là từ lối phânchia thời gian. Thời gian thường được chia làm một số loại như sau: khoahọc, sinh lý, tâm lý, triết lý và minh triết. Thời gian khoa học: là chính sự phân chia thời gian thường nghiệm ranhững quãng đồng đều, do đồng hồ, nó không có màu sắc, không phẩm tính.Sáng cũng như trưa, chiều cũng như tối, đông hạ cũng như xuân thu, mặccho hoa nở ngoài nội, chim hót trên cành. Mặc cho kẻ ở trong lao tù hay haianh chị vừa tìm ra được chỗ vắng vẻ để tình tự, thời gian chạy, bất khả phụchồi (irréversible), có than vãn dẫu bằng tiếng Tây đi nữa O temps suspendton vol, mặc kệ: thời gian không nể, cứ trôi, cứ kéo. Đó là thời gian ban racho (temps donné), giàu chất vũ thiếu chất trụ, nghĩa là con người khôngtham dự vào đó được chi cả. Nó mới là sự kế tiếp của vạn vật hoàn toànngoại tại, lạnh lùng, máy móc, ít ra như kiểu thường tình nghĩ tưởng. Thứ đến là thời gian sinh lý đã khởi đầu là thời gian có tác động củacon người tham dự phần nào, dầu mới là sinh lý. Có thể gọi nó là thời giantăng trưởng, đã giàu chất thâu hóa nội khởi hơn thời gian kế tiếp của khoahọc, tuy hãy còn hạn cục, chưa lan rộng tới miền ý thức, nhưng đã có chấtngười bên trong, nên đã biến dạng co giãn theo người, theo tuổi, theo mộtchút tâm trạng. Vì thời gian sinh lý căn cứ trên cuộc sống cụ thể, trên khảnăng gia tăng huyết thanh với các tế bào. Tuổi trẻ chứa nhiều thời gian sinhlý hơn tuổi già, vì ở tuổi già đã ngưng dần sự phát triển: một vết thương ởem bé 10 tuổi chóng khỏi hơn năm lần ở người 50 tuổi. Người ta nhận rathời gian sinh lý rất khác với tuổi khai sinh, và ở mỗi người cũng có sự khácnhau. Vượt lên một bước nữa là thời gian tâm lý. Đó là thời gian được đobằng những cảm xúc, tâm tình ấn tượng, tuỳ với mức độ sâu đậm của nó màta thấy vắn dài. Thường tuổi trẻ thấy thời gian đi mau hơn vì cuộc sống gặprất nhiều những khám phá mới lạ trên trường đời, nhân tình thế sự: nào làsinh ngữ, khoa học, văn chương; nào là các thầy dạy mỗi năm mỗi đổi, rồivới biết bao cái mới gặp lần đầu tiên làm cho say sưa, nhất là khi tới cuộckhám phá tha nhân tha tính (autre sexe) và cuộc chạy đua tìm lứa đôi, gâydựng sự nghiệp… Biết bao hồi hộp, lo âu, vui mừng, cảm xức, chờ mong tấtcả là bấy nhiêu cây số cắm mốc trên đường đời, càng nhiều mốc càng ít cảmthấy thời gian dài, nhưng vắn dài còn tuỳ theo cường độ của cảm xúc: khiyêu thương quá nồng nhiệt thì chỉ một ngày không thấy mặt đã kêu nhấtnhật bất kiến tam thu hề. Đừng tưởng đó là câu nói vu khoát, nhưng thậttình cảm thấy lòng như vậy. Thế nhưng, cùng với đà sống đi lên, năm thánggieo nặng lên tấm thân bao nhiêu cái trước kia mới lạ làm cho hồi hộp ongchờ, thì cùng với số tuổi già gia tăng, đã dần dần trở thành quen thuộc có khinhàm chán, không còn gây được những cảm xúc mạnh như trước nữa, nênthường thường người già thấy năm tháng chậm hơn. Tuy nhiên, vì là thờigian tâm lý nên có thể đi ngược lại. Thí dụ người già biết trở lại thâm tâm đểkhám phá những chân lý tiềm ẩn trong nhân tình, thì bấy giờ lại như bướcvào một trời mới đất mới, và sống lại một mùa xuân mới đầy sinh thúsiêu việt vì khám phá ra những tiềm lực lạ lùng trong tâm khảm mà trướckia không để ý tới. Chỉ có những người ăn không ngồi rồi mới thấy thời giandài dằng dặc nhất nhật tại tù thiên thu tại ngoại. Cuối cùng là thời gian triết lý có thể đi theo thời gian khoa học haysinh lý, hoặc theo thời gian tâm lý, hay vượt hẳn lên bật Thường hằng, nghĩalà hết còn đo đếm, hết khởi đầu và hết kết thúc. Thường hằng có thứ thực, cóthứ giả (trừu tượng), cũng như sự vươn lên cao thấp khác nhau. Một giấc mơtiên của Từ Thức có thể là 80 năm, 200 năm. Còn giấc mơ thần thì khôngcòn đo đếm được nữa, chỉ là một hiện tại Vĩnh cửu (Nune oeternum). Do đócó nhiều thứ thời gian triết lý và chúng ta sẽ chú tâm vào loại thời gian nàykhi bàn về cơ cấu thời gian của mỗi nền văn minh. ...