Vũ Trụ Nhân Linh - VII. Ngũ Hành

Ngũ hành tiếp nối việc của tam tài, cả hai có họ máu hàng dọc: họ tác động nên một đàng là tài một đàng là hành. Nên hành sửa soạn cho tài đi vào gian thời bé nhỏ. Nếu tam tài là nền tảng triết lý an vi, tất nhiên cũng cần bước sửa soạn để đua an vi vào trong hiện thực. Tất cả tinh tuý ngũ hành được đúc kết vào mấy câu sau của Kinh Dịch. Tri chu hồ vạn vật nhi đạo tế thiên hạ, cố bất quá. Bàng hành nhi bất lưu. Lạc...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vũ Trụ Nhân Linh - VII. Ngũ Hành Vũ Trụ Nhân Linh VII. Ngũ Hành Ngũ hành tiếp nối việc của tam tài, cả hai có họ máu hàng dọc: họ tácđộng nên một đàng là tài một đàng là hành. Nên hành sửa soạn cho tài đi vàogian thời bé nhỏ. Nếu tam tài là nền tảng triết lý an vi, tất nhiên cũng cầnbước sửa soạn để đua an vi vào trong hiện thực. Tất cả tinh tuý ngũ hànhđược đúc kết vào mấy câu sau của Kinh Dịch. Tri chu hồ vạn vật nhi đạo tế thiên hạ, cố bất quá. Bàng hành nhi bất lưu. Lạc thiên tri mệnh cố bất ưu. An thổ, đôn hồ nhân, cố năng ái. (Hệ từ IV.) Trước hết nói đến tri chu, tri chu là cái tri đã đạt tới tam tài, được trítri nghĩa là không những biết vòng ngoài hiện tượng, mà còn cả vòng trongtâm linh, vì tam tài là số Pi tiên thiên, nên cũng gọi là chu (tròn) và vớiNho giáo chỉ có cái biết trí tri đó mới đáng gọi là biết. Trương Tài nói tri tấtchu tri đã gọi là biết thì phải là cái biết tròn đầy viên mãn, chỉ có cái biết đómới là con đường giúp thiên hạ mà không vướng vào những quá đáng nhưtrong các thuyết nhị nguyên: duy tâm hay duy vật đều không tránh đượcnhững quá đáng bạo hành. Bàng hành nhi bất lưu. Khi đã đạt chu tri thì đi vào thời gian mà vẫn không bị trôi theo lưutục, nhờ theo sát nguyên lý ngũ hành là tham thiên lưỡng địa. Theo đó lưutục hay địa chỉ chiếm có hai (luỡng địa) còn thiên chiếm ba (hay tam tài).Nhờ có cái kiềng ba chân này nên có đi ra vòng ngoài (bàng hành) cũngkhông bị cuốn theo lưu tục. Thiếu tam tài làm móng thiếu chu tri hướng đạothì bàng hành nhất định nhi lưu. Đạo Trung Dung hiện ra trong câu đó rõ rệt:bàng hành kiểu nhị nguyên nhất định sẽ bị lưu vì nhị nguyên gồm bởi chủ tri(sujet) và đối tượng (objet) trong đó đối tượng cầm tù chủ tri, và chỉ chophép có tri mà không có hành, nên khi phải bàng hành thì bị lưu, bởi chưngtri hàng ngang không đủ sức hướng dẫn đi lên (Kinh). Để tránh tai họa bị lưunhư thế, triết lý vô nhị khoanh chân ngồi lại để khỏi lưu. Ngồi lại thì khônglưu, nhưng lại không hành. Người không hành thì làm sao sống? Vậy vấn đềđặt ra là phải làm thế nào để vừa có thể hành mà lại bất lưu, và do đó là đềnghị của ngũ hành là tham thiên lưỡng địa được biểu thị bằng hình hoa thị:mỗi bước đi ra chu vi (bàng hành) lại có một bước trở lại với trung cung.Nói theo thể chế thì mỗi mùa đều có một quý, tức một lúc quy tâm; bốn mùacó tứ quý, vì thế mà có thể bàng hành nhi bất lưu. Trong bài có đưa ra vài thí dụ bàng hành nhi bất lưu, một là thầnCộng Công súc bất chu chi sơn vướng sừng vào cái núi bất chu. Núi bấtchu chỉ cái biết nhị nguyên vòng ngoài không tròn (bất chu) tức đã khôngbiết vượt thoát ý niệm hàng ngang, lại ứ trệ lại đó, thì trời đất phải đổ, trời lànét cao, chỉ tâm linh thì cái học duy lý có nuôi dưỡng vun đắp đâu mà trờichả đổ. Vì thế phải cầu cứu tới bà Nữ Oa là nền minh triết dùng phép ngũsắc thạch luyện dĩ hòa âm dương, tức áp dụng triết lý Ngũ hành thì mới váđược trời, kê lại được đất. Còn bà Eva không chơi nổi vai trò triết vì đã rakhỏi trung cung để ăn quả biết lành biết dữ. Phân biệt lành dữ, có không, thịphi là cái biết nhị nguyên thường nghiệm, chỉ là điều bất đắc dĩ, rất nên phớtnhẹ; đàng này bà đã không làm thế, còn nhấn mạnh bằng đưa chúng vàotrung cung, thì như vậy là đã thiết lập tâm linh bằng dữ kiện của giác quanbé nhỏ. Thế là xây siêu hình bằng hình bằng tượng, bằng tướng của sự vậtriêng rẽ cá biệt. Đó mới là siêu hình mà chưa siêu tượng, nên thiếu tính chấtphổ biến, mà chỉ là siêu hình bằng dự phóng, tức là còn nằm trọn vẹn tronghình ảnh sự vật. Cho nên xưa kia gọi siêu hình là khoa nói về cái Có(ontologie) thì thực là đúng với nội dung. Hễ đã có thì hết là phổ biến, hết làsiêu hình chân thực. Lạc thiên tri mệnh cố bất ưu. Lạc là bậc thứ ba trên con đường họcvấn nó chỉ đến sau tri (thường nghiệm) và hiếu, nên lạc ở đây ngang hàngvới chu tri, còn chữ thiên phải hiểu là phần tiềm thức tâm linh. Đó là toànthể mà cái mệnh chỉ là phần mớ. Tri mệnh là thấy tỏ cái mệnh nằm trongliên hệ với cái thiên, nên dẫu xảy ra sao cũng không sầu oán, trách than, v ìcái đó chỉ là phần nhỏ. Người chưa tri mệnh thì chịu mệnh như một cái địnhmệnh tự ngoài tròng vào cổ nên ưu phiền, nản chí, còn người đã lạc thiên trimệnh thì biết đó chỉ là tính mệnh nội tại nên chấp nhận như là chính mìnhmuốn, nên dù xảy ra cái chi may rủi sao sao cũng vẫ n an nhiên tự tại; ngượclại nếu không đạt được trình độ tri thiên mệnh thì luôn luôn sầu khổ nhịptheo những biến cố ngoại tại tiểu nhân trường thích thích, như cái bongbóng bị tung lên vật xuống trước các làn sóng phũ phàng. Vì hậu quả khácnhau đến thế nên Kinh Dịch viết tiếp: An thổ, đôn hồ nhân, cố năng ái,một câu văn cô đọng bao quát cả siêu hình cả nhân bản, lẫn xã hội học. An thổ Mới đúng là siêu hình chân thực, siêu hình cũng là tiêu ...