X-linked adrenoleukodystrophy - chẩn đoán cần thiết ở trẻ suy thượng thận

X-linked adrenoleukodystrophy (X-ALD) là bệnh lý di truyền do đột biến trên gen ABCD1. Bệnh gây tổn thương chủ yếu đến vỏ thượng thận và hệ thần kinh. Bài viết trình bày mô tả đặc điểm lâm sàng, xét nghiệm sinh hóa và kiểu gen của gia đình bệnh nhân suy thượng thận do X-ALD.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
X-linked adrenoleukodystrophy - chẩn đoán cần thiết ở trẻ suy thượng thận TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 497 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2020 X-LINKED ADRENOLEUKODYSTROPHY - CHẨN ĐOÁN CẦN THIẾT Ở TRẺ SUY THƯỢNG THẬN Nguyễn Thu Hà*, Vũ Chí Dũng*TÓM TẮT 12 SUMMARY X-linked adrenoleukodystrophy (X-ALD) là ADRENAL INSUFFICIENCY INbệnh lý di truyền do đột biến trên gen ABCD1. PATIENTS WITH X-LINKEDBệnh gây tổn thương chủ yếu đến vỏ thượng thận ADRENOLEUKODYSTROPHYvà hệ thần kinh. Mục tiêu: Mô tả đặc điểm lâm X-linked adrenoleukodystrophy (X-ALD) issàng, xét nghiệm sinh hoá và kiểu gen của gia caused by a defect in the gene ABCD1. Theđình bệnh nhân suy thượng thận do X-ALD. Đối disease is characterized by progressivetượng và phương pháp: 3 trẻ trai từ một gia neurologic dysfunction, occasionally associatedđình. Nghiên cứu một loạt ca bệnh. Kết quả: with adrenal insufficiency. Objective: ToBệnh nhân 1 là trẻ trai 14 tuổi, sạm da từ nhỏ. describe the clinical, laboratory, mutationXét nghiệm Cortisol thấp, ACTH tăng cao, MRI analysis of Addison patients due to X-ALD.não không có tổn thương. Bệnh nhân được điều Patients & Method: 3 boys from antrị bằng Hydrocortisol và có đáp ứng tốt. Bệnh unconsangunity family. This is a case seriesnhân 2 là trẻ trai 11 tuổi, chưa có biểu hiện lâm study. Results: the proband is a boy of 14 yearssàng. Bệnh nhân 3 là trẻ trai 9 tuổi, có biểu hiện old, came to our clinic cause ofxạm da nhẹ. Xét nghiệm Cortisol máu bình hyperpigmentation. Biochemistry investigationsthường, ACTH tăng nhẹ. Cả 3 bệnh nhân đều showed low serum Cortisol, very high levels ofđược chẩn đoán xác định bằng phân tích đột biến ACTH, no white matter lesion in brain MRI.trên gen ABCD1, tìm thấy đột biến gây bệnh Second child is a boy of 11 years old, no clinicalc.1553G>A (p.Arg518Gln). Kết luận: X-ALD là symptoms. Biochemistry profile showed normalmột trong các nguyên nhân gây suy thượng thận serum levels of Cortisol and ACTH, brain MRInguyên phát ở trẻ trai. Chẩn đoán kịp thời X- was normal. Third child is a boy of 9 years old.ALD có ý nghĩa lớn trong tiên lượng, điều trị On first examination, he had mildnhững trường hợp có tổn thương não sớm và tư hyperpigmentation. The investigations indicatedvấn di truyền. normal level of serum Cortisol, mild elevation of Từ khóa: Loạn dưỡng não chất trắng thượng ACTH level, no white matter lesion in brainthận, gen ABCD1. MRI. All of these patients have pathogenic mutation in ABCD1 gene (c.1553G>A). Conclusion: X-ALD is one of the etiologies of primary adrenal insufficiency in boys. Early*Bệnh viện Nhi Trung Ương diagnosis plays an important role in prognosis,Chịu trách nhiệm chính: Vũ Chí Dũng treatment of cases which have cerebralEmail: dungvu@nch.org.vn involvementand genetic counseling.Ngày nhận bài: 1.10.2020 Keywords: X-linked adrenoleukodystrophy,Ngày phản biện khoa học: 10.10.2020 ABCD1 geneNgày duyệt bài: 18.11.2020 91 CHUYÊN ĐỀ SÀNG LỌC VÀ CHẨN ĐOÁN BỆNH DI TRUYỀNI. ĐẶT VẤN ĐỀ nhân mắc X-ALD, đặc biệt là ở lớp lưới và X-linked Adrenoleukodystrophy là bệnh lớp bó, và ứ đọng mức độ tương đối ở lớplý di truyền do đột biến gen ABCD1, gen mã cầu. Các tế bào vỏ thượng thận dưới kínhhoá protein ALD. Protein ALD giúp đưa các hiển vi trở nên bóng và có khía do sự tích tụacid béo chuỗi rất dài (VLCFA) vào trong của các lamellae và lamellar-lipid, bao gồmperoxisome, có thể giống các Co-A ester. Vì các phân tử cholesterol ester hóa cùng vớithế bất cứ đột biến nào trên gen ABCD1 gây VLCFA bão hòa. Những đặc điểm này cũngmất chức năng của protein ALD có mặt ở đã xuất hiện từ trong thời kì bào thai, chomàng peroxisome đều dẫn tới suy giảm bất thấy sự tích lũy VLCFA đã có từ trong thaithường quá trình β-oxy hóa VLCFA và gây kì 4.tích lũy acid béo này ở tất cả các mô. Rối Lâm sàng của X-ALD đa dạng và gồmloạn trên chủ yếu ảnh hưởng đến vỏ thượng nhiều thể bệnh khác nhau, hiện chưa tìm thấythận và hệ thần kinh [1]. Ở tuyến thượng mối liên quan nào giữa kiểu gen và kiểu hìnhthận, nồng độ VLCFA cao bất thường có thể của bệnh. X-ALD có thể chia thành 4 nhómtrực tiếp làm thay đổi chức năng tế bào bằng chính sau: thể não trẻ em (37%), thể thầncách ức chế tác động của hormone vỏ thượng kinh tuỷ thượng thận (32%), thể Addisonthận (ACTH) lên các tế bào vỏ thượng thận, đơn thuần (13%) và thể không triệu chứnghoặc gián tiếp khởi đầu phản ứng tự miễn (hình 1). Thể não gặp ở hơn nửa số bệnhdịch [2]. Tỉ lệ mắc bệnh khoảng 1:17000 (cả nhân X-ALD và thường gặp vào thời thơ ấunam và nữ) 3. 3. Trên hình ảnh giải phẫu bệnh, VLCFA bịứ đọng nhiều ở vỏ thượng thận của bệnh Hình 1. Các thể lâm sàng của X-ALD Tỷ lệ mắc suy thượng thận nguyên phát ở không có triệu chứng thần kinh; tuy nhiên,nam giới mắc X-ALD đã được báo cáo là 50- do tính chất tiến triển của bệnh, nhiều người86% 3. Tỷ lệ suy thượng thận ở CALD trẻ trong nhóm này sau đó sẽ xuất ...