Xạ Hương - Vị Thuốc Quý Hiếm

Xạ hương được lấy từ túi thơm của con hươu xạ, tên khoa học là Moschus berezovski Flerov (chỉ con đực mới có). Hươu xạ là một động vật nhỏ không sừng, có bộ lông dày, màu nâu hung hoặc nâu sẫm pha xám sống hoang dã ở vùng rừng núi, chủ yếu trên các dãy núi đá vôi lởm chởm, dốc đứng cheo leo, có độ cao từ 1.000-2.000m, có khi hơn. Phân bố, đặc tính và công dụng Hươu xạ phân bố ở Liên Xô trước đây, Trung Quốc, Mông Cổ, Triều Tiên, Nepal, Mianma, Ấn Độ,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xạ Hương - Vị Thuốc Quý Hiếm Xạ Hương - Vị Thuốc Quý Hiếm Xạ hương được lấy từ túi thơm của con hươu xạ, tên khoa học là Moschus berezovski Flerov (chỉ con đực mới có). Hươu xạ là một động vật nhỏ không sừng, có bộ lông dày, màu nâu hung hoặc nâu sẫm pha xám sống hoang dã ở vùng rừng núi, chủ yếu trên các dãy núi đá vôi lởm chởm, dốc đứng cheo leo, có độ cao từ 1.000-2.000m, có khi hơn. Phân bố, đặc tính và công dụng Hươu xạ phân bố ở Liên Xô trước đây, Trung Quốc, Mông Cổ, Triều Tiên, Nepal, Mianma, Ấn Độ, Lào, Campuchia. Ở Việt Nam, hươu xạ có ở Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Cạn… Hươu xạ trưởng thành của Việt Nam chỉ đạt trọng lượng khoảng 15kg, trái lại ở Liên Xô trước đây và Trung Quốc, nó có thể nặng đến 40kg. Người ta săn bắt hươu xạ quanh năm, trừ mùa chúng sinh đẻ vào tháng 3-5. Khi bắt được hươu xạ, người ta cắt ngay lấy túi thơm (túi này nằm ở khoảng giữa rốn và cơ quan sinh dục của con đực), bỏ phần da thịt thừa, phơi trong râm mát cho khô, hoặc bọc túi thơm trong giấy hút ẩm rồi treo hong khô ở chỗ thoáng gió. Có khi người ta còn cho túi thơm vào cát nóng và làm như vậy nhiều lần cho đến khi khô. Sau đó, cắt sửa lông ở mép túi, rồi bảo quản bằng nhiều lớp vải mềm, đặt trong lớp kín. Khi dùng, lấy khăn vải tẩm ướt bằng nước ấm, bọc kín túi thơm cho mềm, rồi cắt túi lấy chất xạ, nghiền cho thật nhỏ, mịn. Túi xạ có hình cầu, hình bầu dục, tròn hoặc dẹt, đường kính 3,5-6cm, nặng 30- 60g tùy theo tuổi của hươu. Miệng túi hơi phẳng, có nhiều lông mịn áp sát, màu trắng hoặc nâu xám, mọc rất xít nhau thành hình khoáy, ở giữa có một lỗ nhỏ, đường kính 5mm, khi cạo sạch lông, phần da ở đó có màu nâu. Mặt ngoài của túi nâu đen, không có lông, có tính co giãn. Nếu cắt mổ túi sẽ thấy lớp màng da ở giữa trong suốt, màu tro bạc, lớp màng da ở trong màu đỏ nâu. Trong cùng là chất xạ ở dạng quánh đặc như sữa, khi khô thành bột hoặc thành hạt lổn nhổn với kích thước không đều, bóng, có mùi thơm hắc rất đặc biệt, để lâu không mất mùi. Ở dạng bột, dược liệu màu vàng nâu, nâu đỏ hay đỏ tím, chất mềm có dầu. Lấy tay vê tròn, bột tụ lại nhưng không dính vào nhau thành khối. Khi mở tay ra, bột lại tã rời ngay. Ở dạng hạt (tốt hơn), hình tròn hay dẹt, phần lớn có màu đen tím, có vân mỡ sáng bóng. Xạ hương nguyên chất có mùi thơm hắc rất mạnh, bền, pha loãng thì có mùi thơm dịu, rất dễ chịu. Trộn với camphor, valerian, tinh dầu trám, acid hydrocyanic, xạ hương sẽ mất hết mùi đặc trưng của nó. Trên thế giới, túi xạ được ưa chuộng nhất lấy từ hươu sống ở Tây Tạng, Trung Quốc và Đông Dương. Số lượng của loại xạ này chiếm tỷ lệ từ 80-85% tổng lượng cung cấp trên toàn thế giới. Riêng thị trường phương Tây, hàng năm tiêu thụ khoảng 10 vạn túi xạ. Mỗi kg túi xạ trị giá từ 1.000-1.500 USD và 1kg chất xạ hương nguyên chất trị giá hơn 80.000 USD. Xạ hương thường được dùng riêng ở dạng nguyên chất hoặc chế biến với đinh hương theo cách làm sau: Lấy túi xạ đốt lửa cho cháy hết lông, cắt làm 5-6 mảnh, cho vào một lọ rộng miệng cùng với 20g đinh hương đã tán bột. Nút thật kín, lắc đều. Để khoảng 3 - 4 tháng mới dùng. Hỗn hợp bột xạ hương, đinh hương có thể bảo quản trong 5 - 6 năm (kinh nghiệm gia truyền của ông Vũ Dương Đào - Hòa Bình). Vì là dược liệu quý hiếm nên xạ hương thường bị giả mạo bằng cách trộn với bột các loại hạt đậu, mì, nhất là hạt cây vông vang (Abelmoschus moschatus (L) lledic) vì hạt này cũng chứa chất có mùi xạ hương. Phân biệt xạ hương thật, giả Lấy ít xạ hương cho vào bát nước nóng, thấy tan ngay, không có cặn, dung dịch có màu vàng nhạt, mùi thơm nồng nặc. Cho xạ hương vào lửa thấy nổ lách tách, lóe sáng, mùi thơm mạnh, sau để lại những nốt dầu trong. Xạ hương chứa tinh dầu có thành phần chủ yếu là muskon, 1-ceton: 3-methyl cyclopentadecanon, với tỷ lệ 0,5-2%. Chất này có mùi đặc trưng của xạ hương. Ngoài ra, còn có chất béo, chất nhựa, chất nhầy, cholesterin và protein. Xạ hương là một hương liệu cao cấp, chất định hương trong việc sản xuất nước hoa, xà phòng thơm, bột chống nhậy; Đồng thời là vị thuốc quý hiếm được dùng trong y học hiện đại và y học cổ truyền. Trước đây, y học hiện đại dùng xạ hương làm thuốc kích thích, cường dương, điều kinh dưới dạng cồn thuốc, thuốc viên hoặc thuốc thụt. Trong Đông y, xạ hương được xem là vị thuốc quý được dùng phổ biến với vị cay, tính ấm, không độc, có tác dụng khai khiếu, hoạt lạc, tán ứ, tiêu viêm, kích thích, giảm đau, giải độc… chữa suy nhược thần kinh, trúng phong, kinh giãn, mê sảng, tổn thương do ngã hoặc bị đánh, đau mắt, đau thắt tim, cam tẩu mã. Liều dùng hàng ngày: 0,04-0,10g. Xạ hương ít khi được dùng riêng mà thường phối hợp với những vị thuốc khác như trong biệt dược nổi tiếng “Lục thần hoàn” và “nhân đơn”. Dùng ngoài, xạ hương đem nghiền nhỏ, tẩm nước rồi bôi hoặc đắp có tác dụng giảm đau, tiêu sưng. Tuệ Tĩnh (Nam dược thần hiệu) đã dùng xạ hương trộn với bột quả trám đốt thành than, rồi bôi xỉa, chữa đau răng, sâu răng. Theo kinh ng ...