Xác định nguyên tố vết trong không khí tại thành phố Đà Lạt qua chỉ thị trên rêu Barbula bằng phương pháp huỳnh quang tia X phản xạ toàn phần

Đánh giá ô nhiễm môi trường là vấn đề cần quan tâm của các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Thông thường, các nguồn ô nhiễm trong không khí do 3 nguồn chính: quá trình sản xuất của các nhà máy, xí nghiệp; các nguồn ô nhiễm sử dụng hóa chất trong sản xuất nông nghiệp; các nguồn ô nhiễm từ phương tiện giao thông. Nghiên cứu này sử dụng rêu Barbula, xem như các trạm quan trắc sinh học. Rêu Barbula là thực vật bậc thấp, rễ giả, chúng hút các chất dinh dưỡng thông qua lá và thân. Rêu Barbula có khả năng hấp thụ kim loại trong không khí rất lớn, mọc tự nhiên tại các vùng ở thành phố Đà Lạt. Vị trí lấy mẫu rêu tại thành phố Đà Lạt là những vị trí có phương tiện xe cộ đi lại nhiều, và vị trí sản xuất nông nghiệp trọng điểm. Bằng phương pháp huỳnh quang tia X phản xạ toàn phần (TXRF), kết quả đã phân tích được 21 nguyên tố vết có trong các mẫu rêu, với hàm lượng của một số kim loại độc nặng rất thấp.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xác định nguyên tố vết trong không khí tại thành phố Đà Lạt qua chỉ thị trên rêu Barbula bằng phương pháp huỳnh quang tia X phản xạ toàn phần TẠP CHÍ KHOA HỌC HO CHI MINH CITY UNIVERSITY OF EDUCATION TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP HỒ CHÍ MINH JOURNAL OF SCIENCE Tập 17, Số 6 (2020): 1048-1056 Vol. 17, No. 6 (2020): 1048-1056 ISSN: 1859-3100 Website: http://journal.hcmue.edu.vn Bài báo nghiên cứu * XÁC ĐỊNH NGUYÊN TỐ VẾT TRONG KHÔNG KHÍ TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT QUA CHỈ THỊ TRÊN RÊU BARBULABẰNG PHƯƠNG PHÁP HUỲNH QUANG TIA X PHẢN XẠ TOÀN PHẦN Nguyễn An Sơn1*, Đoàn Phan Thảo Tiên2, Lê Hồng Khiêm3, Nguyễn Thị Nguyệt Hà1, Nguyễn Thị Minh Sang1, Phạm Thị Ngọc Hà1, Lê Viết Huy1, Phạm Đăng Quyết1, Hồ Hữu Thắng4, Nguyễn Trương Dương Cầm1 1 Khoa Vật lý & Kỹ thuật Hạt nhân, Trường Đại học Đà Lạt, Việt Nam 2 Viện Nghiên cứu và Ứng dụng Công nghệ Nha Trang, Việt Nam 3 Viện Vật lý, Hà Nội, Việt Nam 4 Viện Nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt, Việt Nam * Tác giả liên hệ: Nguyễn An Sơn – Email: sonnguyendlu@yahoo.com Ngày nhận bài: 25-02-2020; ngày nhận bài sửa: 29-3-2020, ngày chấp nhận đăng: 12-6-2020TÓM TẮT Đánh giá ô nhiễm môi trường là vấn đề cần quan tâm của các quốc gia trên thế giới, đặcbiệt là các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Thông thường, các nguồn ô nhiễmtrong không khí do 3 nguồn chính: quá trình sản xuất của các nhà máy, xí nghiệp; các nguồn ônhiễm sử dụng hóa chất trong sản xuất nông nghiệp; các nguồn ô nhiễm từ phương tiện giaothông. Nghiên cứu này sử dụng rêu Barbula, xem như các trạm quan trắc sinh học. Rêu Barbula làthực vật bậc thấp, rễ giả, chúng hút các chất dinh dưỡng thông qua lá và thân. Rêu Barbula có khảnăng hấp thụ kim loại trong không khí rất lớn, mọc tự nhiên tại các vùng ở thành phố Đà Lạt. Vị trílấy mẫu rêu tại thành phố Đà Lạt là những vị trí có phương tiện xe cộ đi lại nhiều, và vị trí sảnxuất nông nghiệp trọng điểm. Bằng phương pháp huỳnh quang tia X phản xạ toàn phần (TXRF),kết quả đã phân tích được 21 nguyên tố vết có trong các mẫu rêu, với hàm lượng của một số kimloại độc nặng rất thấp. Từ khóa: ô nhiễm không khí; rêu Barbula; TXRF; nguyên tố vết1. Tổng quan Việt Nam là nước đang phát triển, không tránh khỏi trình trạng ô nhiễm kim loạitrong không khí do các nhà máy, xí nghiệp, phương tiện xe cộ. Theo một nghiên cứu vềmôi trường do các trường đại học của Mĩ thực hiện và công bố tại Diễn đàn Kinh tế thếgiới ở Davos, Việt Nam nằm trong số 10 quốc gia có không khí ô nhiễm nhất thế giớiCite this article as: Nguyen An Son, Doan Phan Thao Tien, Le Hong Khiem, Nguyen Thi Nguyet Ha,Nguyen Thi Minh Sang, Pham Thi Ngoc Ha, Le Viet Huy, Phạm Dang Quyet, Ho Huu Thang, & NguyenTruong Duong Cam (2020). Determination of trace elements in atmostphere of Dalat city through Barbulamoss using the total reflection X-ray fluorescence. Ho Chi Minh City University of Education Journal ofScience, 17(6), 1048-1056. 1048Tạp chí Khoa học Trường ĐHSP TPHCM Nguyễn An Sơn và tgk(WHO, Database, 2011; Vietnam Investment Review, 2018). WHO đã khuyến cáo ViệtNam cần tăng cường tuyên truyền về các nguy cơ đối với sức khỏe do ô nhiễm không khígây ra, xây dựng chính sách hiệu quả và kiểm soát chặt chẽ tình hình ô nhiễm không khí tạicác thành phố. Từ năm 2014 đến nay, Việt Nam đã tham gia vào đề án điều tra ô nhiễmmôi trường qua lắng đọng kim loại trong không khí với các nước châu Âu nhằm phát triểnhướng nghiên cứu về ô nhiễm không khí trên chỉ thị của cây rêu, bước đầu đã có các côngtrình công bố liên quan đến ô nhiễm môi trường không khí bằng kĩ thuật rêu Barbula(Nguyen, et al., 2009; Doan et al., 2018; Le et al., 2020). Có nhiều phương pháp để đánh giá hàm lượng ô nhiễm kim loại trong không khí,một trong những phương pháp cổ điển và điển hình là đặt các trạm quan trắc thu thập mẫubụi khí tại các vùng ô nhiễm. Tuy nhiên, phương pháp này khá tốn kém vì phải sử dụngnhiều phin lọc, bảo trì trạm quan trắc… Ngày nay, việc dùng rêu để đánh giá ô nhiễm cácnguyên tố kim loại nặng trong không khí đã và đang được triển khai rất mạnh trên thế giới,đặc biệt ở các nước châu Âu. Ưu điểm của cây rêu là phân bố ở vùng độ ẩm cao, rất tiệnlợi trong việc chọn mẫu; đồng thời khi phân tích cho kết quả có độ ch ...