Xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển công nghiệp và đô thị hóa ở miền núi: 10 năm nhìn lại và những vấn đề đặt ra

Bài viết trình bày vị trí và mối quan hệ tương hộ giữa xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển công nghiệp và đô thị hóa ở miền núi. Đồng thời đưa ra một số kết luận và biện pháp khắc phục để phát triển kinh tế tốt hơn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển công nghiệp và đô thị hóa ở miền núi: 10 năm nhìn lại và những vấn đề đặt raBµi 4X©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn c«ng nghiÖpvµ ®« thÞ ho¸ ë miÒn nói:10 n¨m nh×n l¹i vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt raPhã gi¸o s−, TiÕn sÜ NguyÔn KÕ TuÊnTr−ëng khoa Qu¶n trÞ kinh doanh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng,§¹i häc Kinh tÕ quèc d©nI. VÞ trÝ vµ mèi quan hÖ t−¬ng hç gi÷a ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng,ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ ho¸ ë miÒn nóiKh«ng ph¶i chØ ë ViÖt Nam, mµ ngay ë c¸c n−íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao, miÒn nói baogiê còng ë t×nh tr¹ng l¹c hËu h¬n so víi miÒn xu«i. Do nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc thï vÒ tù nhiªn - kinhtÕ - x· héi cña miÒn nói, sù l¹c hËu h¬n Êy lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái, song t×nh tr¹ng nµy l¹i cã thÓkÐo theo nh÷ng bÊt æn vÒ kinh tÕ - x· héi. Bëi vËy, vÒ c¬ b¶n, c¸c ChÝnh phñ ®Òu coi miÒn nóinh− mét ®Þa bµn träng ®iÓm vµ theo nh÷ng c¸ch thøc kh¸c nhau ®Òu cè g¾ng giµnh sù quan t©mnhÊt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë miÒn nói. Nãi chung, sù ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng,ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ ho¸ lµ nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña tr×nh ®é ph¸t triÓn miÒn nói. Sùph¸t triÓn Êy cã ¶nh h−ëng to lín ®Õn biÕn ®æi bé mÆt miÒn nói tõ c¶nh hoang s¬, l¹c hËu sangtr×nh ®é v¨n minh, hiÖn ®¹i, rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch gi÷a miÒn nói víi miÒn xu«i.Gi÷a sù ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ ho¸ cã quan hÖ t−¬ng hç,nh−ng trong ®ã, sù ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi gi÷ vÞ trÝ nh− ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò. Bëi lÏ:§Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, dï víi quy m« nµo vµ lo¹i ngµnh g×, ®Òu ®ßi hái ph¶i cãc¬ së h¹ tÇng t¹o lËp c¬ së s¶n xuÊt, b¶o ®¶m c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ vËn chuyÓn s¶nphÈm tíi n¬i tiªu thô.Sù ph¸t triÓn ®« thÞ lµ sù tËp trung d©n c− phi n«ng nghiÖp vµ ë ®ã c¸c ho¹t ®éng phi n«ngnghiÖp lµ ho¹t ®éng kinh tÕ chñ yÕu. Sù tËp trung Êy sÏ chØ cã thÓ thùc hiÖn khi c¬ sëh¹ tÇng ph¸t triÓn ®Õn møc ®é nhÊt ®Þnh.ë miÒn nói, s¶n phÈm n«ng l©m nghiÖp vµ c¸c nguån kho¸ng s¶n t¹o nªn nh÷ng ®iÒu kiÖnthuËn lîi tiÒm tµng vÒ nguyªn liÖu cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Song chØ khi nµo cã c¬ sëh¹ tÇng thÝch øng, ®iÒu kiÖn tiÒm tµng Êy míi ®−îc khai th¸c cã hiÖu qu¶.Sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ còng cã t¸c ®éng trë l¹i ®Õn sù ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng.Sù t¸c ®éng nµy thÓ hiÖn ë ®ßi hái vµ sù thóc ®Èy ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng nh»m ®¸p øng yªu cÇuph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ nhu cÇu cña d©n c−. Sù h×nh thµnh c¸c c¬ së c«ng nghiÖp tËp trung tÊtyÕu sÏ ®ßi hái ph¸t triÓn c¸c dÞch vô b¶o ®¶m c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho s¶n xuÊt vµ dÞch vô tiªu thôs¶n phÈm s¶n xuÊt ra. §ã lµ nh÷ng nh©n tè quan träng thóc ®Èy h×nh thµnh c¸c ®« thÞ míi vµph¸t huy t¸c ®éng lan to¶ tíi c¸c vïng phô cËn lµm biÕn ®æi bé mÆt miÒn nói.NhËn thøc mèi quan hÖ t−¬ng hç Êy cã ý nghÜa thiÕt thùc víi viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµtæ chøc thùc hiÖn trong ®iÒu kiÖn nguån lùc cã h¹n.188II. §iÓm l¹i ®«i nÐt vÒ t×nh h×nhC¸c vïng miÒn nói ViÖt Nam chiÕm kho¶ng 3/4 diÖn tÝch c¶ n−íc víi trªn 24 triÖu ng−êithuéc 54 d©n téc kh¸c nhau. §©y lµ vïng cã tiÒm n¨ng to lín, ®ång thêi còng lµ vïng cã nhiÒukhã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ph¸t triÓn.Nh÷ng tiÒm n¨ng vµ nguån lùc næi tréi cña miÒn nói th−êng biÓu hiÖn trªn c¸c mÆt chñ yÕusau ®©y:DiÖn tÝch ®Êt ®ai réng lín vµ nhiÒu n¬i cßn ch−a ®−îc khai th¸c phï hîp, cã hiÖu qu¶.Tµi nguyªn kho¸ng s¶n ®a d¹ng, trong ®ã cã mét sè lo¹i cã tr÷ l−îng lín vµ gi¸ trÞ kinh tÕcao.Tµi nguyªn thuû ®iÖn vµ tµi nguyªn rõng lín (gç vµ nhiÒu lo¹i l©m s¶n kh¸c)...Song miÒn nói còng ®ang tån t¹i nh÷ng khã kh¨n, næi bËt lµ:Kinh tÕ cßn mang nÆng tÝnh chÊt tù cÊp tù tóc.§êi sèng nh©n d©n cùc kú khã kh¨n.C¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi cßn ë tr×nh ®é s¬ khai.Tr×nh ®é d©n trÝ thÊp kÐm, cßn tån t¹i nhiÒu hñ tôc l¹c hËu.Sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®ang chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè ch−a bÒn v÷ng, thiÕu æn ®Þnh.Trong nh÷ng n¨m qua, §¶ng Céng s¶n vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµgi¶i ph¸p ®Æc biÖt víi vïng nói. Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨në miÒn nói vµ vïng s©u, vïng xa (®−îc gäi lµ Ch−¬ng tr×nh 135 theo QuyÕt ®Þnh sè 135/1998/Q§TTg ngµy 31/7/1998 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ) lµ mét vÝ dô. Nhê ®ã, kinh tÕ - x· héi ë c¸c vïngmiÒn nói ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, ®©y vÉn lµ vïng kinh tÕchËm ph¸t triÓn, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ®ång bµo c¸c d©n téc cßn gÆp nhiÒu khãkh¨n.D−íi ®©y, xin ®iÓm qua vµi nÐt c¬ b¶n vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn c«ngnghiÖp vµ qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ ë miÒn nói.II.1. KÕt cÊu h¹ tÇng ë miÒn nóiTheo kÕt qu¶ nghiªn cøu do nhãm chuyªn gia cña c¸c Bé Lao ®éng, Th−¬ng binh vµ X·h«i, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Bé X©y dùng vµ Giao th«ng vËn t¶i thùc hiÖn n¨m1996, kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n ë n−íc ta hiÖn nay cßn rÊt thÊp kÐm9. C¨n cø vµo møc ®é ph¸ttriÓn kÕt cÊu h¹ tÇng, nhãm nghiªn cøu ®· chia c¸c x· thµnh 3 lo¹i:9B¸o c¸o cña nhãm c«ng t¸c.189 ...