Xử lý chuyển hướng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội – Quan điểm về tiếp thu, tăng cường xử lý chuyển hướng vào Việt Nam

Bài viết trình bày một số vấn đề lý luận về xử lý chuyển hướng đối với người dưới 18 tuổi. Đồng thời, đề cập tới những chuẩn mực quốc tế về vấn đề này. Qua đó, nêu quan điểm của bản thân về việc tiếp thu, tăng cường xử lý chuyển hướng vào Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xử lý chuyển hướng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội – Quan điểm về tiếp thu, tăng cường xử lý chuyển hướng vào Việt Nam XỬ LÝ CHUYỂN HƯỚNG ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI– QUAN ĐIỂM VỀ TIẾP THU, TĂNG CƯỜNG XỬ LÝ CHUYỂN HƯỚNG VÀO VIỆT NAM Trần Thị Thanh Hằng 1 1.Khoa Khoa học quản lý, Trường đại học Thủ Dầu MộtTÓM TẮT Xử lý chuyển hướng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội được xem là một xu hướng mangtính nhân đạo của pháp luật và có nhiều cách thức thực hiện khác nhau. Việc quy định các biệnpháp thay thế xử lý hành chính hay hình sự đã thể hiện sự thể chế hóa chủ trương, đường lốicủa Đảng trong thực hiện chủ trương nhân đạo hóa, nhất là đối với đối tượng cần bảo vệ, đặcbiệt là người dưới 18 tuổi theo hướng hạn chế khả năng đưa người dưới 18 tuổi vào vòng quaytố tụng. Bài viết, trình bày một số vấn đề lý luận về xử lý chuyển hướng đối với người dưới 18tuổi. Đồng thời, đề cập tới những chuẩn mực quốc tế về vấn đề này. Qua đó, nêu quan điểmcủa bản thân về việc tiếp thu, tăng cường xử lý chuyển hướng vào Việt Nam. Từ khóa: Người dưới 18 tuổi, nhân đạo, xử lý chuyển hướng1. ĐẶT VẤN ĐỀ: Trong những năm gần đây, theo thống kê của Bộ công an, tỷ lệ tội phạm do người dưới 18tuổi thực hiện ở nước ta đang ngày càng gia tăng với nhiều vụ việc gây chấn động dư luận cảnước (Giang Oanh, 2022). Đối với các tội do người dưới 18 tuổi gây ra thì cần áp dụng các biệnpháp xử lý chuyển hướng với mục đích giáo dục để thay đổi nhận thức và hành vi nhóm chủthể đặc biệt này chứ không chỉ dừng ở xử lý hình sự nhằm trừng phạt đơn thuần. Biện phápthay thế hình sự hay hành chính đã tạo cơ hội cho người người dưới 18 tuổi phạm tội nhìn nhậnlại xử sự của mình và chịu trách nhiệm với hành vi đó mà không để lại án tích, từ đó ngăn ngừađược sự kỳ thị, thúc đẩy các em hòa nhập vào gia đình và xã hội. Việc quy định biện pháp thaythế xử lý hình sự hay hành chính còn thể hiện sự nội luật hóa các Điều ước quốc tế mà ViệtNam là thành viên, trong đó có Công ước quốc tế về quyền trẻ em đã quy định: “Bất kỳ khi nàothấy thích hợp và cần thiết cần đề ra các biện pháp xử lý những trẻ em vi phạm pháp luật hìnhsự mà không phải sử dụng đến thủ tục tư pháp, miễn là các quyền con người và những bảo vệpháp lý được tôn trọng đầy đủ” (Điểm d Khoản 3 Điều 40 Công ước của Liên hợp quốc vềquyền trẻ em năm 1989). Như vậy, xu hướng chung trong chính sách xử lý đối với dưới 18 tuổiphạm tội của nhiều nước trên thế giới là ưu tiên áp dụng các biện pháp xử lý chuyển hướng,việc đưa người dưới 18 tuổi vào hệ thống xử lý chính thức chỉ khi không còn cách nào khác đểbảo đảm sự an toàn của cộng đồng. 718 Phương pháp nghiên cứu: Tác giả sử dụng phương pháp phân tích để giải quyết các vấnđề đặt ra trong bài viết như: làm rõ khái niệm về xử lý chuyển hướng người dưới 18 tuổi phạmtội; cũng như quy định của pháp luật quốc tế về vấn đề này.2. KHÁI NIỆM, Ý NGHĨA CỦA XỬ LÝ CHUYỂN HƯỚNG ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18TUỔI PHẠM TỘI Người dưới 18 tuổi là người chưa phát triển hoàn thiện về thể chất và tinh thần, chưa cóđầy đủ các quyền và nghĩa vụ pháp lý như người đã thành niên. Trong các văn bản quốc tế vàcác chương trình của Liên Hợp Quốc về vấn đề trẻ em sử dụng đồng thời cả hai khái niệm “trẻem” và “người chưa thành niên”. Công ước quốc tế về quyền trẻ em (Convention on the Rightsof the Child - CRC) xác định rõ: “Trẻ em có nghĩa là người dưới 18 tuổi, trừ trường hợp luậtpháp áp dụng với trẻ em đó quy định tuổi thành niên sớm hơn” (Điều 1 Công ước quốc tế vềquyền trẻ em). Trong một số văn bản, khái niệm trẻ em được gọi là người chưa thành niên hoặcthanh, thiếu niên. Tuy nhiên, trong quan hệ với pháp luật và thực thi pháp luật, trẻ em thườngđược gọi là người chưa thành niên. Chẳng hạn trong Quy tắc tiêu chuẩn tối thiểu của Liên HợpQuốc về việc áp dụng pháp luật đối với người chưa thành niên (United Nations StandardMinimum Rules for the Administration of Juvenile Justice /Beijing Rules - Quy tắc Bắc Kinh),được Đại hội đồng Liên Hợp Quốc thông qua ngày 29/11/1985 nêu rõ: “Người chưa thành niênlà trẻ em hay người ít tuổi tuỳ theo từng hệ thống pháp luật có thể bị xét xử vì phạm pháp theomột phương thức khác với việc xét xử người lớn” (Quy tắc số 2.2 mục a, Các quy tắc Bắc Kinh).Còn theo Quy tắc tối thiểu phổ biến của Liên Hợp Quốc về bảo vệ người chưa thành niên bịtước quyền tự do thông qua ngày 14/12/1990 nêu cụ thể: “Người chưa thành niên là người dưới18 tuổi. Giới hạn tuổi dưới mức này cần phải được pháp luật xác định và không được tướcquyền tự do của người chưa thành niên” (Đoàn Thị Ngọc Hải, 2019). Theo quy định của phápluật Việt Nam, khái niệm “Người chưa thành niên” khác với khái niệm “trẻ em”. Theo Luật Trẻem năm 2016 thì “Trẻ em là người dưới 16 tuổi” (Điều 1 Luật Trẻ em năm 2016), trong khi đóBộ luật Dân sự năm 2015 thì “Người chưa thành niên là người chưa đủ 18 tuổi” (Khoản 1 Điều21 Bộ luật Dân sự năm 2015). Mặc dù có một số khác biệt nhưng theo quy định của pháp luậtquốc tế và pháp luật Việt Nam thì người chưa thành niên đều là người dưới 18 tuổi. Xử lý chuyển hướng là một thuật ngữ mới xuất hiện vào khoảng từ cuối đến giữa thập kỷ80 của thế kỷ XX. Sau khi có một loạt nghiên cứu chỉ ra rằng những biện pháp xử lý tư phápchính thống thường làm cho người dưới 18 tuổi lún sâu hơn vào con đường lầm lỗi vì bị phânbiệt đối xử. Điều này làm nảy sinh ý tưởng là cần phải tránh áp dụng các biện pháp xử lý chínhthức đối với người dưới 18 tuổi vi phạm pháp luật bằng cách khuyến khích các cán bộ tư phápchuyển người dưới 18 tuổi từ hệ thống tư pháp chính thức sang các chương trình giải quyết tranhchấp dựa vào cộng đồng, các dịch vụ hỗ trợ hoặc các chương trình giáo dục tại cộng đồng (PhanAnh Tuấn, 2021). Thuật ngữ “Xử lý chuyển hướng” xuất hiện lần đầu tiên trong khung pháp lýcủa Liên hợp quốc tại Q ...