Yếu tố ảnh hưởng sự hấp thu thuốc ở đường tiêu hóa

Yếu tố ảnh hưởng sự hấp thu thuốc ở đường tiêu hóaSự hấp thu của mỗi loại thuốc bị ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố khác nhau như cấu trúc, diện tiếp xúc và hoạt động chức năng của niêm mạc đường tiêu hoá, pH của môi trường ống tiêu hoá, khả năng cung cấp máu ở vị trí hấp thu, đặc tính sinh hoá học của các thành phần trong ống tiêu hoá (đặc biệt là thức ăn) và của chính thuốc đó. Sự hấp thu của thuốc tại đường tiêu hoá là một quá trình hết sức...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Yếu tố ảnh hưởng sự hấp thu thuốc ở đường tiêu hóa Yếu tố ảnh hưởng sự hấp thu thuốc ở đường tiêu hóaSự hấp thu của mỗi loại thuốc bị ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố khác nhau như cấu trúc,diện tiếp xúc và hoạt động chức năng của niêm mạc đường tiêu hoá, pH của môi trườngống tiêu hoá, khả năng cung cấp máu ở vị trí hấp thu, đặc tính sinh hoá học của các thànhphần trong ống tiêu hoá (đặc biệt là thức ăn) và của chính thuốc đó.Sự hấp thu của thuốc tại đường tiêu hoá là một quá trình hết sức phức tạp, bao gồm nhiềugiai đoạn và có sự tham gia của nhiều yếu tố. Sau khi thuốc được đưa vào đường tiêuhoá, các phân tử thuốc sẽ được phóng thích, trộn lẫn vào trong dịch tiêu hoá và được vậnchuyển trong ống tiêu hoá. Một phần thuốc sẽ tiếp xúc với niêm mạc đường ruột và đượchấp thu vào máu, phần còn lại sẽ tiếp tục vận chuyển trong ống tiêu hoá cùng với cácthành phần hữu hình ở đây và tiếp tục được hấp thu ở những vị trí khác.Các đặc tính của thuốc có ảnh hưởng lớn đến sự hấp thu là trạng thái vật lý (dung dịch,hỗn dịch hay dạng viên), khả năng tan trong nước và trong mỡ, kích thước phân tử vàmức độ phân ly, độ toan kiềm (pH) cũng như nồng độ thuốc ở vị trí hấp thu. Thuốc ởdạng dung dịch nước thường dễ hấp thu hơn so với dạng dầu, hỗn dịch hoặc dạng viên.Những thuốc dạng viên có tốc độ phân rã chậm có thể gây giảm khả năng hấp thu, đặcbiệt là những thuốc ít tan trong nước. Do hầu hết các thuốc được hấp thu ở đường tiêuhoá theo cơ chế khuếch tán thụ động nên những thuốc không ion hoá và có ái tính cao vớilipid thường dễ được hấp thu. Các thuốc dạng viên để được hấp thu cần phải được hoàtan trước tiên. Những thuốc có khả năng hoà tan kém hoặc có tính ion hoá cao sẽ có thờigian tiếp xúc với niêm mạc ruột ngắn và sẽ ít được hấp thu. Một số thuốc có thể bị giảmkhả năng hấp thu do tham gia vào các phản ứng hoá học như tạo thành phức hợp (giữatetracyclin và các ion kim loại), bị thủy phân bởi dịch tiêu hoá (như penicillin vàchloramphenicol), liên hợp với tế bào thành ruột (như isoproterenol) hoặc hấp thụ cácthuốc khác (như digoxin và cholestyramine)... Uống nhiều nước đồng thời với thuốc cóthể làm tăng đáng kể khả năng hấp thu với những thuốc có khả năng tan nhanh trongnước. Các thuốc được hấp thu ở đường tiêu hóa theo cơ chế khuếch tán thụ động.Vai trò của dạ dàyDiện tích niêm mạc dạ dày tương đối lớn nhưng do có lớp dịch nhầy khá dày ở trên bềmặt và thời gian tiếp xúc với thuốc ngắn nên rất ít loại thuốc được hấp thu ở đây. Tuynhiên, hầu hết các thuốc đều được lưu giữ và phân rã ở dạ dày, chuyển thành dạng dungdịch trước khi vận chuyển xuống ruột non là nơi mà thuốc sẽ được hấp thu phần lớn. Vìlý do này, khả năng co bóp và đẩy thuốc của dạ dày có vai trò hết sức quan trọng đối vớicả tốc độ và mức độ hấp thu của thuốc. Dạ dày trống rỗng thường có nhu động mạnh, nênnếu uống thuốc vào lúc đói thì tốc độ hấp thu cũng được đẩy nhanh hơn nhưng có thể gâykích ứng dạ dày. Một số loại thuốc (như lithium) hoặc các bệnh lý của dạ dày như viêmloét dạ dày, xơ cứng bì hệ thống... gây giảm nhu động và khả năng co bóp của dạ dày, từđó có thể làm chậm tốc độ đẩy thuốc xuống ruột non. Ngược lại, các thuốc gây tăng nhuđộng dạ dày như domperidone có thể làm tăng tốc độ hấp thu thuốc vào máu bất chấp đặctính của thuốc.Vai trò của ruột nonRuột non là nơi hấp thu thuốc chủ yếu của ống tiêu hoá do niêm mạc ruột có diện tích bềmặt lớn và tế bào có khả năng thấm cao, được cung cấp nhiều máu. Khả năng hấp thuthuốc ở ruột non phụ thuộc vào nhu động, diện tích và hoạt động chức năng của niêmmạc ruột và các tuyến ngoại tiết, hoạt động của hệ thống mạch máu cũng như hệ vi khuẩntại chỗ. Những trường hợp có giảm tưới máu cho ruột (như các trường hợp sốc) có thểgây ảnh hưởng đến khả năng hấp thu thuốc theo cơ chế khuếch tán thụ động. Hệ vi khuẩnđường ruột nếu bị rối loạn cũng có thể gây giảm khả năng hấp thu thuốc và các chất dinhdưỡng. Thời gian vận chuyển trong ruột cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thu củathuốc, đặc biệt là các thuốc được hấp thu theo cơ chế vận chuyển chủ động (như cácvitamin B), các thuốc hoà tan chậm (như griseofulvin), hoặc những thuốc ít tan tronglipid (như một số loại kháng sinh). Những bệnh lý (như xơ cứng bì hệ thống...) gây giảmnhu động ruột cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thu của nhiều loại thuốc.Ảnh hưởng của thức ănNếu thuốc được uống vào sau bữa ăn thì thức ăn có thể gây ảnh hưởng không nhỏ đếnkhả năng hấp thu của thuốc. Thông qua nhiều cơ chế khác nhau, thức ăn có thể làm chậmhoặc làm giảm sự hấp thu của khá nhiều loại thuốc như alendronate, doxazosin,levodopa, atenolol... Những thức ăn chứa nhiều lipid thường nổi ở bên trên nên chậmtống ra khỏi dạ dày hơn so với các thức ăn chứa nhiều glucid và protid. Các loại thuốcdưới dạng không ion hóa có ái tính cao với lipid, nếu được uống sau bữa ăn, có thể hòatan trong lớp lipid ...