Ảnh hưởng của Nho giáo trong lịch sử tư tưởng Việt Nam

Nội dung của bài viết trình bày sự du nhập Nho giáo vào Việt Nam; hai mặt khác nhau trong vai trò của Nho giáo; hạn chế của nho giáo; Nho giáo cùng với chữ Hán góp phần mang đến Việt Nam một kho tàng kiến thức về tự nhiên xã hội; phát triển nền kinh tế tiểu nông gia trưởng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ảnh hưởng của Nho giáo trong lịch sử tư tưởng Việt Nam ¶NH H¦ëNG CñA NHO GI¸O TRONG LÞCH Sö T¦ T¦ëNG VIÖT NAM (*) L−¬ng §×nh H¶I 1. Sù du nhËp Nho gi¸o vµo ViÖt Nam cho sù h×nh thµnh ý thøc d©n téc, chñ Tr−íc khi Nho gi¸o du nhËp vµo quyÒn quèc gia. ViÖt Nam, nÒn v¨n hãa b¶n ®Þa ®· ph¸t Nho gi¸o vµo ViÖt Nam Ýt nhÊt tõ triÓn ë tr×nh ®é cao so víi lóc bÊy giê, cã thÕ kû thø I tr−íc C.N., theo ch©n qu©n b¶n s¾c riªng vµ ®· thÓ hiÖn ®−îc tÝnh x©m l−îc ph−¬ng B¾c, vµ ®· t¹o nªn c¬ ®éc ®¸o cña mét lèi t− duy vµ nh÷ng t− së t− t−ëng cho viÖc H¸n hãa trªn c¸c t−ëng vÒ con ng−êi vµ thÕ giíi. Trong lÜnh vùc kh¸c nhau, tõ c¸c c«ng cô vµ suèt chiÒu dµi thêi gian ®« hé ViÖt Nam, c¸ch thøc s¶n xuÊt, thêi vô ®Õn viÖc viÖc “H¸n hãa” céng ®ång ng−êi ViÖt lµ nh×n nhËn x· héi theo thø bËc sÜ, n«ng, qu¸ tr×nh th−êng xuyªn, liªn tôc. NÕu c«ng, th−¬ng; chÕ ®é cai trÞ vµ thø bËc kh«ng cã kho tµng t− t−ëng b¶n ®Þa víi quan l¹i theo kiÓu nhµ H¸n thay thÕ thÕ giíi quan, nh©n sinh quan, víi nÒn chÕ ®é khanh hÇu, l¹c t−íng; ∗c¬ cÊu x· v¨n hãa ViÖt ph¸t triÓn rùc rì tr−íc ®ã héi víi quan l¹i phong kiÕn, ®Þa chñ vµ th× v¨n hãa H¸n h¼n ®· “lµm cá” v¨n n«ng d©n thay thÕ thñ lÜnh bé l¹c, téc hãa ViÖt ngay trong vµi thËp kû ®« hé tr−ëng; nh÷ng nÐt tËp tôc, mét sè yÕu tè ®Çu tiªn chø nãi g× ®Õn c¶ h¬n ngµn trong trang phôc, lÔ nghi,... cña ng−êi n¨m ®« hé nh− vËy. H¸n ®−îc du nhËp vµ ®i dÇn vµo cuéc V¨n hãa vµ t− t−ëng b¶n ®Þa m¹nh sèng cña c− d©n b¶n ®Þa; ch÷ H¸n trë mÏ ®Õn møc kh«ng mét thÕ lùc nµo kÓ c¶ thµnh ng«n ng÷ chÝnh thøc trong c¸c qu©n sù lÉn kinh tÕ, v¨n hãa, t− t−ëng cã v¨n b¶n cña nhµ n−íc cai trÞ(∗∗). V¨n hãa thÓ khuÊt phôc ®−îc. §iÒu nµy hoµn toµn H¸n ®−îc t¹o thÕ, lùc vµ ®iÒu kiÖn ph¸t b¸c bá mét sè quan niÖm cho r»ng Nho gi¸o cã vai trß tÝch cùc trong viÖc h×nh thµnh ý thøc d©n téc ViÖt. NÕu ®i s©u vµo (∗) PGS., TSKH., Phã ViÖn tr−ëng ViÖn Nghiªn c¬ së x· héi, bªn trong c¸c ®¬n vÞ lµng x·, cøu Con ng−êi. th× cho ®Õn c¶ thÕ kû XI - XII Nho gi¸o (∗∗) ViÖc nghiªn cøu xem tr−íc khi bÞ ®« hé c− d©n còng kh«ng cã c¬ së x· héi s©u réng dï V¨n Lang, ¢u L¹c ®· cã ch÷ viÕt hay ch−a vÉn h¬n ngµn n¨m B¾c thuéc ®· ®i qua. ®ang lµ mét nhiÖm vô cña c¸c nhµ nghiªn cøu ChÝnh c¸c t− t−ëng b¶n ®Þa n¶y sinh tõ ViÖt Nam. Nh÷ng t− liÖu hiÖn cã ch−a ®ñ ®Ó kh¼ng ®Þnh hoÆc phñ nhËn sù tån t¹i cña ch÷ thêi kú v¨n hãa §«ng S¬n, cña V¨n Lang, viÕt (dï d−íi d¹ng s¬ khai) d−íi thêi V¨n Lang, ¢u L¹c míi lµ nÒn t¶ng c¬ b¶n, chÝnh yÕu ¢u L¹c. 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2011 triÓn trong suèt h¬n ngµn n¨m B¾c kh¸c nhau, nh−ng ®ã kh«ng ph¶i lµ ¶nh thuéc. H¸n hãa diÔn ra trªn nhiÒu h−ëng hoÆc vai trß ®éc t«n, duy nhÊt). ph−¬ng diÖn, tr−íc tiªn lµ trªn lÜnh vùc Ngay c¶ trong giai ®o¹n hiÖn nay ¶nh chÝnh trÞ - x· héi, sau ®ã vµ ®ång thêi lµ h−ëng cña Nho gi¸o kh«ng ph¶i lµ nhá trªn lÜnh vùc ý thøc, t− t−ëng x· héi. so víi c¸c dßng ph¸i t− t−ëng kh¸c ®ang Trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh viÖc tån t¹i trong x· héi ViÖt Nam. H¸n hãa ®· thµnh c«ng, nh−ng viÖc TiÕn tr×nh ¶nh h−ëng cña Nho gi¸o ®ång hãa ng−êi ViÖt ®Ó biÕn hä thµnh vµo ViÖt Nam, nh− ®· nãi, b¾t ®Çu tõ ng−êi H¸n, biÕn x· héi ViÖt Nam thµnh thÕ kû thø nhÊt tr−íc CN, khi Nho gi¸o x· héi H¸n l¹i kh«ng thÓ. ChÝnh tinh ®· trë thµnh hÖ t− t−ëng chÝnh thèng, thÇn yªu n−íc vµ ý chÝ quyÕt t©m chèng thèng trÞ ë Trung Hoa, b¾t ®Çu ph¸t ngo¹i x©m cña ng−êi ViÖt trªn mäi triÓn tõ thêi Nh©m Diªn, TÝch Quang ph−¬ng diÖn, trong ®ã cã ph−¬ng diÖn t− råi SÜ NhiÕp, nh−ng thùc sù m¹nh mÏ t−ëng mµ tËp trung lµ Nho gi¸o ®· lµm tõ thêi nhµ Lý vµ ®¹t ®Õn ®Ønh cao ë thÊt b¹i ©m m−u ®ång hãa. thêi Lª Th¸nh T«ng (thÕ kû XV). Sau ®ã vai trß vµ ¶nh h−ëng cña Nho gi¸o b¾t ...