Ảnh hưởng của yếu tố mưa phát sinh trượt lở đất khu vực A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế

A Lưới chịu nhiều rủi ro do thiên tai gây ra, trong đó trượt lở đất là một dạng thiên tai thường xuyên xảy ra vào mùa mưa. Nghiên cứu này thu thập, đánh giá hiện trạng trượt lở đất tại khu vực A Lưới, Thừa Thiên Huế. Mô phỏng số được áp dụng để phân tích ảnh hưởng của nhân tố mưa đến nguy cơ gây trượt lở.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ảnh hưởng của yếu tố mưa phát sinh trượt lở đất khu vực A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2023. ISBN: 978-604-82-7522-8 ẢNH HƯỞNG CỦA YẾU TỐ MƯA PHÁT SINH TRƯỢT LỞ ĐẤT KHU VỰC A LƯỚI, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ Nguyễn Trung Kiên Trường Đại học Thủy lợi, email: kiennt@tlu.edu.vn 1. GIỚI THIỆU CHUNG A Lưới chịu nhiều rủi ro do thiên tai gây ra, trong đó trượt lở đất là một dạng thiên tai thường xuyên xảy ra vào mùa mưa. Nghiên cứu này thu thập, đánh giá hiện trạng trượt lở đất tại khu vực A Lưới, Thừa Thiên Huế. Mô phỏng số được áp dụng để phân tích ảnh hưởng của nhân tố mưa đến nguy cơ gây trượt lở. 2. VỊ TRÍ NGHIÊN CỨU A Lưới nằm giữa vĩ độ 160057 đến 162730 vĩ độ Bắc và từ 1070003 đến 1073030 kinh độ Đông. Lượng mưa các tháng trong năm từ 2900 - 5800 mm. 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Phương pháp nghiên cứu dựa trên các tài liệu, số liệu thu thập được về trượt lở đất tại khu vực. Mô phỏng số dùng phần mềm Hình 1. Vị trí các điểm trượt lở thu thập Midas GTS NX được sử dụng để tính toán (chấm đen) (Lê Trần Minh Đạt và nnk, 2022) mô phỏng ảnh hưởng của mưa đến sự ổn định của mái dốc. Khu vực A Lưới được chia ra 5 mức cấp độ nguy cơ trượt lở đất, bao gồm: nguy cơ rất cao, 4. HIỆN TRẠNG TRƯỢT LỞ ĐẤT nguy cơ cao, nguy cơ trung bình, nguy cơ thấp Trượt lở đất chủ yếu xảy ra dọc theo các và nguy cơ rất thấp (Hình 2). Trượt lở xảy ra trục giao thông chính quan trọng và khu vực đặc biệt nhiều dọc tuyến Đường Hồ Chí Minh dân cư. Trượt lở đất thường xảy ra vào các khu vực xã A Đớt, xã A Roằng, quốc lộ 49 khu tháng 9, 10 và 11 hàng năm (Nguyễn Hoàng vực xã Hồng Hạ, đường lên trạm hạ áp A1 nhà Sơn và Nguyễn Phú Thắng, 2011; Nguyễn máy thủy điện A Lưới, đường tỉnh lộ 74 đường Hoàng Sơn, Nguyễn Thám và Nguyễn Đăng A Lưới đi huyện Nam Đông, đường tỉnh lộ 71 Độ, 2010). Lê Trần Minh Đạt và nnk (2022) từ huyện A Lưới đi huyện Phong Điền. dựa trên cơ sở dữ liệu bao gồm 429 điểm Nhóm nguyên nhân tác động kích hoạt rõ trượt lở được thu thập trong các năm 2006, ràng nhất là do mưa và cắt xẻ để làm đường 2009, 2020 với 11 yếu tố biến đầu vào ảnh giao thông và lấy mặt bằng xây dựng nhà ở, hưởng đến xác suất xảy ra đã xây dựng bản làm mất cân bằng sườn dốc, dẫn đến nguy cơ đồ nguy cơ trượt lở đất cho khu vực A Lưới xảy ra trượt lở đất đá (theo kết quả điều tra, với độ phân giải 30m  30m (Hình 1). tất cả các điểm trượt đều xảy ra khi có mưa 179 Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2023. ISBN: 978-604-82-7522-8 hoặc trước đó có mưa lớn kéo dài; thống kê Sự mất ổn định của mái dốc có nguy cơ có 55/104 điểm trượt xảy ra tại taluy - sườn tăng do sự giảm của cường độ kháng cắt của nhân tạo). đất đá gây ra bởi tăng độ ẩm của những loại đất không bão hòa khi mưa. Để mô phỏng ảnh hưởng của mưa đến sự ổn định của mái dốc, hai mặt cắt điển hình của khu vực nghiên cứu được lựa chọn: mặt cắt km 314+251 đường Hồ Chí Minh thuộc xã Hồng Thủy, huyện A Lưới và mặt cắt đèo A Co, QL49 qua xã Hồng Hạ, huyện A Lưới (Hình 3). Hình 2. Bản đồ nguy cơ trượt lở đất khu vực A Lưới (Lê Trần Minh Đạt và nnk, 2022) 5. MÔ PHỎNG ẢNH HƯỞNG CỦA a) Mặt cắt đèo Aco NHÂN TỐ MƯA Khu vực nghiên cứu có độ cao địa hình lớn với nhiều đỉnh vượt lên trên 1.000 m, chia làm hai dãy và chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Vì vậy, phần lớn lãnh thổ nằm giữa hai dãy núi này và lượng mưa có xu hướng tăng theo độ cao của địa hình. Với lượng mưa lớn b) Mặt cắt km 314+251 và thường xảy ra nên các thiên tai như trượt lở và lũ quét, v.v... thường xuyên diễn ra dọc Hình 3. Mô hình mô phỏng hành lang tuyến đường Hồ Chí Minh, đặc biệt hai mặt cắt điển hình là những đoạn đường chạy qua miền địa hình Tại khu vực xã Hồng Thủy, huyện A Lưới đồi núi cao. Mưa tại khu vực tập trung trong đoạn đèo Pê Ke với đặc điểm địa hình phân thời gian ngắn với cường độ lớn nên có nhiều cắt mạnh, đường dốc, quanh co, bề dày vỏ khả năng gây trượt lở và lũ quét trên diện phong hóa từ 5 đến 35 m đã phát sinh nhiều rộng. Lượng mưa ngày đạt trị số lớn nhất là điểm trượt trong quá khứ. Mặt khác, Quốc lộ 758,1 mm (Bảng 1). 49 chạy qua địa phận xã Hồng Hạ, huyện A Bảng 1. Lượng mưa ngày lớn nhất (mm) Lưới đến khu vực đèo A Co liên tục xảy ra (nguồn: Trung tâm khí tượng thủy văn Quốc gia) trượt lở đất. Đoạn này có độ dốc địa hình núi Lượng mưa Lượng mưa phổ biến là 15 - 20 đến 30 - 35. Tháng Tháng Phần mềm Midas GTS NX được sử dụng (mm) (mm) 1 56.8 7 151.6 để tính toán mô phỏng ảnh hưởng của mưa đến sự ổn định của mái dốc. Chỉ tiêu cơ lý 2 67.9 8 176.4 được trình bày trong Bảng 2. Cường độ 3 73.8 9 328.2 kháng cắt của các lớp đất đá được mô phỏng 4 81.0 10 523.7 ...