Áp xe gan - đường mật

Áp xe gan - đường mật là bệnh cảnh khá phổ biến đứng hàng thứ hai sau áp xe gan amíp, đồng thời là một cấp cứu về tiêu hóa, thường do sỏi mật và giun đũa chui vào đường mật - túi mật, nhất là khi có tắc nghẽn ống mật quản. Bệnh nhân cần được chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời để phòng những biến chứng có thể dẫn tới tử vong.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Áp xe gan - đường mậtÁp xe gan - đường mật Sự nguy hiểm khó lườngÁp xe gan - đường mật là bệnh cảnh khá phổ biến đứnghàng thứ hai sau áp xe gan amíp, đồng thời là một cấpcứu về tiêu hóa, thường do sỏi mật và giun đũa chui vàođường mật - túi mật, nhất là khi có tắc nghẽn ống mậtquản. Bệnh nhân cần được chẩn đoán sớm, điều trị kịpthời để phòng những biến chứng có thể dẫn tới tử vong.Tại sao bị áp xe đườngmật?Trong điều kiện bìnhthường, cơ vòng Oddi hoạtđộng tốt, dòng chảy của mậtquản trong đường mật bìnhthường, trong đường mật Tổn thương gan do áp xe.không có vi khuẩn hoặc sốlượng rất ít không đủ gây bệnh.Trong trường hợp có sỏi đường mật gây tắc nghẽn, ứ trệ vàtăng áp lực dịch mật tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn đingược dòng và xâm nhập gây nhiễm khuẩn đường mật vàcuối cùng có thể gây ra áp xe gan mật.Trong giun chui ống mật, ngoài cơ chế cơ học như sỏi, giuncòn trực tiếp mang vi khuẩn từ đường ruột và có thể cả kýsinh trùng vào đường mật nên càng dễ làm viêm đường mậtvà áp xe mật quản.Ngoài ra còn có các bệnh lý khác như ung thư đường mật, uđầu tụy, bệnh lý cơ vòng Oddi. Viêm xơ chít hẹp cơ vòngOddi hoặc các bệnh lý hiếm gặp hơn như loét dạ dày - tátràng thủng vào đường mật, ung thư đại tràng, ung thư dạdày hoặc các thủ thuật soi chụp đường mật ngược dòng cóthể gây viêm nhiễm đường mật.Biểu hiện của bệnhBệnh thường khởi phát đột ngột, tự nhiên xảy ra mà khôngcó một dấu hiệu nào báo trước hoặc có thể xuất hiện saukhi ăn nhiều dầu mỡ; với các biểu hiện như đau, sốt, vàngda, vàng mắt. Có thể kèm theo dấu hiệu tổn thương túi mậtvới các biểu hiện như túi mật to, đau, tổn thương đườngmật ngoài gan, viêm ống mật chủ và triệu chứng của tụy.Nếu không được điều trị hoặc không đáp ứng sẽ chuyểnthành giai đoạn áp xe gan mật quản thường vào tuần thứhai, với triệu chứng nhiễm khuẩn ngày càng nặng với sốtcao kèm rét run. Tắc mật ngày càng nhiều với vàng da,vàng mắt đậm. Gan to nhanh rất đau, có điểm đau khu trúnhiều chỗ. Ngoài ra còn có thể có túi mật to, đau hoặc dấuhiệu tổn thương ống mật chủ, tụy.Chẩn đoán dựa vào các biểu hiện lâm sàng như trên kết hợpvới xét nghiệm máu (bạch cầu tăng cao, tăng bilirubin trựctiếp, phosphatase kiềm tăng, GGT và men ALAT, ASATcó thể tăng) và quan trọng là các xét nghiệm chẩn đoánhình ảnh như siêu âm hay chụp cắt lớp vi tính. Ở đây siêuâm rất có giá trị để phát hiện số lượng và vị trí các ổ áp xeđồng thời giúp phát hiện nguyên nhân như giun, sỏi,thương tổn các cơ quan khác như đường mật và túi mật. CTscanner cũng cho kết quả tương tự. Chụp và nội soi đườngmật ngược dòng cũng là một nghiệm pháp có giá trị cao,ngoài ý nghĩa chẩn đoán trong trường hợp siêu âm cho kếtquả đường mật âm tính mà còn là một biện pháp hữu hiệuđể điều trị nguyên nhân gây tắc nghẽn đường mật do sỏihoặc do giun.Biến chứng của áp xe gan đường mậtBiến chứng của áp xe gan - đường mật thường nhiều vànặng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.Biến chứng thường gặp và nặng nề nhất là nhiễm trùnghuyết với các biểu hiện như sốt cao liên tục 39 - 40oC, kèmrét run, tình trạng nhiễm khuẩn và nhiễm độc nặng. Gan torất đau, tắc mật nặng không đáp ứng với điều trị.Hội chứng gan thận do nhiễm khuẩn và tắc mật nặng, dobilirubin máu quá cao gây tắc ống thận; Tràn dịch màngphổi và màng tim; Viêm tụy cấp: có thể là một bệnh cảnhđi kèm; Xơ gan mật: đây là một biến chứng lâu dài saunhiều đợt viêm nhiễm làm hoại tử xơ hóa gan mật; Vỡ ổ ápxe vào ổ bụng gây viêm phúc mạc toàn thể; Chảy máuđường mật: đây là một biến chứng phối hợp do cơ học vàviêm nhiễm thường là nặng nề với nôn ra máu hình thỏi bútchì, bệnh cảnh xuất huyết nội tạng gây choáng phối hợpxuất huyết và nhiễm khuẩn.Điều trị như thế nào?Đây là bệnh cảnh nặng, ngoài nhiễm khuẩn còn kèm nhiễmđộc và biến chứng ngoại khoa, do đó cần đặt trong bối cảnhđiều trị nội ngoại khoa và hồi sức cấp cứu. Nghỉ ngơi,truyền dịch để nuôi dưỡng và cân bằng nước và điện giải.Dùng các thuốc giảm đau, giãn cơ trơn như nospa haysparmaverin. Thường sử dụng các kháng sinh có phổ tácdụng trên vi khuẩn gram âm như quinolon thế hệ 2. Trongtrường hợp bệnh nặng cần sử dụng phối hợp kháng sinh và bằng đường tiêm, thường phối hợp thêmdùngcephalosporin thế hệ 3 như cefotaxim, ceftriazon hoặccefuroxim. Ngoài ra cần chú ý đến nhiễm các vi khuẩn kịkhí, do đó cần phối hợp thêm metronidazol hoặcclindamycin.Điều trị ngoại khoa khó thực hiện vì bệnh nhân đau trongtình trạng nhiễm khuẩn nặng có thể có choáng, hơn nữa ởđây có nhiều ổ áp xe kích thước nhỏ có thể nằm sâu khóphát hiện hoặc loại bỏ. Nói chung phẫu thuật chủ yếu nhằmđể loại bỏ các tắc nghẽn cơ học như giun hoặc sỏi.Để dự phòng, cần duy trì một chế độ ăn uống bảo đảm vệsinh, làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, định kỳ 6 tháng đến 1năm tẩy giun một lần để hạn chế các yếu tố thuận lợi chobệnh lý viêm nhiễm đường mật xảy ra.ThS. Nguyễn Bạch Đằng ...