Ba bà chúa nghề dệt đất Thăng Long

Thăng Long xưa không chỉ nổi tiếng về Kinh kỳ kẻ chợ mà còn là vùng quê gốc tổ những làng nghề, được mệnh danh đất trăm nghề quả không sai.Tượng thờ Bà Chúa dệt lĩnh Phạm Thị Ngọc Đô ở đình Trích Sài. Ảnh: Hồng AnhTheo các truyền thuyết và thần tích còn lưu truyền cho đến ngày nay, Hà Nội xưa đã xuất hiện ba bà chúa nghề dệt. Đó là bà chúa nghề tằm, bà chúa dề lĩnh và bà chúa dệt vải. Các bà là niềm tự hào của những người tầm tang canh cửi đất...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ba bà chúa nghề dệt đất Thăng LongBa bà chúa nghề dệt đất Thăng Long(LV) - Thăng Long xưa không chỉ nổi tiếng về Kinh kỳ kẻ chợmà còn là vùng quê gốc tổ những làng nghề, được mệnhdanh đất trăm nghề quả không sai.Tượng thờ Bà Chúa dệt lĩnh Phạm Thị Ngọc Đô ở đình TríchSài. Ảnh: Hồng AnhTheo các truyền thuyết và thần tích còn lưu truyền cho đếnngày nay, Hà Nội xưa đã xuất hiện ba bà chúa nghề dệt. Đólà bà chúa nghề tằm, bà chúa dề lĩnh và bà chúa dệt vải. Cácbà là niềm tự hào của những người tầm tang canh cửi đấtThăng Long xưa và Hà Nội nay.Chuyện xưa kể rằng, thời vua Lê Thánh Tông có viên quantên là Trần Vĩ khi nghỉ hưu mở trường dạy học ở Nghi Tàmsinh hạ được người con gái tài sắc là Quỳnh Hoa. Quỳnh Hoacàng lớn càng xinh, hay chữ nghĩa giỏi tầm tang canh cửi vàđược gả cho Liễu Nghị con trai một người bạn của cha nàng.Liễn Nghị đỗ tiến sĩ làm tri phủ, được sắc chỉ sai chặn đườngtiến quân của giặc Chiêm Thành. Thấy chàng lâm trận,Quỳnh Hoa liền búi tóc giả trai chỉ huy giai nhân và dân dãtrong vùng đánh tập hậu quân giặc. Giặc giã phải lui vuaphong Liễu Nghị chức Đô đài ngự sử sau chuyển sang làmPhủ Doãn Phụng Thiên (tức Thăng Long).Quỳnh Hoa nhờ tài năng, công đức được phong Quận phunhân cho lưu ở cung cấm dạy cung nữ các nghề chăn tằm dệtvải. Khi chồng mất, Quỳnh Hoa xin vua cho về Nghi Tàmnơi cha dạy học cũ để giúp dân trong vùng mở mang nghềtầm tang canh cửi. Bà mất, trở thành thần được dân tôn làthành hoàng thôn Nghi Tàm, được dân sáu chục làng dâu tằmquanh vùng thờ cúng. Xưa kia hàng năm vào kỳ giỗ bà ởNghi Tàm đại diện triều đình vẫn về dâng lễ. Nhà vua có sắcphong bà “thượng đẳng phúc thần, dữ quốc đồng hưu, QuỳnhHoa phu nhân”. Dân làng Nghi Tàm và nhân dân các vùngdân bãi ven hồ Tây, ven sông Hồng, sông Đáy tôn bà là bàchúa nghề tằm.Cùng với thần tích về Quỳnh Hoa bà chúa nghề tằm, thời vuaLê Thánh Tông còn có truyền thuyết bà chúa dệt lĩnh PhạmThị Ngọc Đô, vị tổ sư của nghề dệt lĩnh Bưởi nổi tiếng mộtthời bao gồm các vùng Bái Ân, Nghĩa Đô, Trích Sài.Chuyện kể rằng thời Lê Thánh Tông, vua thân chinh đi đánhChiêm Thành thắng trận. Vua Chiêm Thành đã hiến cho mộtsố người đẹp, trong đó có một cô sau này mang tên Việt làPhạm Thị Ngọc Đô. Thánh Tông rất yêu mến nàng nhưng đểgái Chiêm ra vào cung cấm Việt e không tiện nên ban choNgọc Đô về đất trích Sài. Nơi đây cảnh đẹp, dân lành lại cókhoảng đất rộng trên bảy chục mẫu làm hoa lợi nên gọi làThiên Niên Trang. Ngọc Đô nhập tịch Trích Sài gây dựngThiên Niên Trang và cùng với hai mươi bốn thị tì, vũ nữChiêm mở mang nghề dệt lĩnh. Bà còn đem cả nghề dệt lĩnhChiêm Thành truyền dạy cho dân khắp vùng. Bà sinh nở mộtlần nhưng chẳng may qua đời cả mẹ lẫn con. Dân làng TríchSài nhớ ơn lập miếu thờ Bà chúa dệt lĩnh. Trong miếu có đôicâu đố ngày nay chỉ còn lại một vế là: Chức nữ cơ truyền mĩnghệ (cô gái truyền cho nghề quý). Mùng tám tháng giênghàng năm là ngày tế lễ. Bài chầu văn khi tế còn lưu truyền cóđoạn: “Nhờ đức thiên tôn dạy nết cửu canh. Chân giày tay dệtđã nhanh. Văn chương có chữ rành rành bởi ai… Quay tơ lụachỉ nhiều đường, dọc theo dậm mắt dệt ngang có mành”.Lụa được phơi phản chiếu ánh nắng mặt trời đủ màu sắc.Ảnh: Xuân ChínhNếu bà chúa dệt lĩnh ở thời Lê Thánh Tông thì đời vua LýHuệ Tông có bà chúa dệt vải tên là nàng La. Nàng La vốn làcon đẻ của mối tình giữa chàng trai thị dệt Ái Châu với cô gáiđất Kinh Kỳ họ Mai. Năm 18 tuổi nàng La đã nổi tiếng xinhđẹp, tài khéo dệt vải lại hay chữ nghĩa. Nàng kết duyên vớiĐoàn Thưởng xuất thân từ một thợ học nghề dệt. Hai vợchồng dù chí thú nghề canh cửi nơi thôn dã nhưng vẫn nuôichí nghiệp quan. Nàng La động viên và gánh vác mọi việc đểĐoàn Thưởng lo đèn sách.Thế rồi chàng trúng cử khi vua mở khoa thi và sau đó đượcthăng chức Hộ bộ tả thị lang trông coi các nghề thủ công. Khivua ra chiếu thi tài các nghề, vợ chồng nàng La, ĐoànThưởng trở về chốn xưa mộ tuyển và truyền dạy đưa thợ vàoKinh thi dệt đạt giải cao. Nhờ đó Đoàn Thưởng xin phépđược dựng cho vợ một khu nhà ở ven hồ Tây lấy đó làm nơidạy dân dệt vải. Nàng La nhờ hay chữ, thỉnh thoảng còn đượcvua Lý truyền cho vào nơi cung cấm dạy công chúa và cáctiểu thư nhà quan thạo nghề canh cửi. Đứng trước nguy cơ LýChiêu Hoàng sắp bị nhà Trần cướp ngôi, chồng nàng La làĐoàn Thưởng khi đó đang làm Đốc lĩnh Hoan Châu - ÁiChâu kéo quân về ứng phó. Chiến thuyền về đến bến ThanhLũng - Thanh Lâm thì gặp bão, Đoàn Thưởng bị sóng cuốntrôi mất.Nghe tin dữ, nàng La uống rượu độc tự vẫn mà chết theochồng. Vua Lý cảm kích công đức tài năng và tiết hạnh, saiquan đến làm lễ trọng thể, dựng miếu thờ ở ven Hồ Tây vàtruy tặng nàng 4 chữ: “Thụ La công chúa”. Thần tích đượcghi lại suy tôn nàng là “bà chúa dệt vải” đất Thăng Long.Chẳng phải ngẫu nhiên mà ba người con gái có xuất xứ từ bamiền đất Bắc, Trung, Nam của tổ quốc lại hội tụ về ThăngLong xưa làm n ...