Bắc sơn tra

Còn gọi là bắc Bắc sơn tra, nam Bắc sơn tra, dã Bắc sơn tra, aubepine.Tên khoa học là Crataegus cuneara Sied.et Zucc. Bắc sơn tra là quả chín thái mỏng phơi hay sấy khô của cây bắc hay nam sơn tra.A. Mô tả cây Bắc Bắc sơn tra là một loại cây cao 6m, cành nhỏ thường có gai. Lá dài 510cm. Rộng 4-7cm, có 3-5 thuỳ, mép có răng cưa, mặt dưới dọc theo các gân có lông mịn, cuống lá dài 2-6cm. Hoa mẫu 5, hợp thành tán. Đài có lông mịn, cánh hoa màu trắng,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bắc sơn tra Bắc sơn tra Còn gọi là bắc Bắc sơn tra, nam Bắc sơn tra, dã Bắc sơn tra, aubepine. Tên khoa học là Crataegus cuneara Sied.et Zucc. Bắc sơn tra là quả chín thái mỏng phơi hay sấy khô của cây bắc hay namsơn tra. A. Mô tả cây Bắc Bắc sơn tra là một loại cây cao 6m, cành nhỏ thường có gai. Lá dài 5-10cm. Rộng 4-7cm, có 3-5 thuỳ, mép có răng cưa, mặt dưới dọc theo các gân cólông mịn, cuống lá dài 2-6cm. Hoa mẫu 5, hợp thành tán. Đài có lông mịn, cánhhoa màu trắng, 10 nhị. Quả hình cầu, đường kính 1-1m5cm, khi chín có màu đỏthắm. Cây nam sơn tra hay dã Bắc sơn tra cao 15m, có gai nhỏ 5-8mm. Lá dài 2-6cm. Rộng 1-4,5cm, có 3-7 thuỳ , mặt dưới lúc đầu có lông, sau nhẵn. Hoa mẫu 5,hợp thành tán. Cánh hoa trắng, 20 nhị. Quả hình cầu đường kính 1-1,2cm, chín cómàu vàng hay đỏ. Ở Việt Nam hiện nay đang khai thác với tên Bắc sơn tra hay chua chát, quảcủa hai loại cây khác nhau. Cây chua chát, còn gọi la cây sán sá (Tầy) có tên khoa học là Malusdoumeri (Bois) Chev, thuộc họ Hoa hồng Rosaceae. Cây này cao 10-15m, cây noncó gai. Lá nguyên hình bầu dục dài 6-15cm, rộng 3-6cm, mép khứa răng cưa. Hoahợp thành tán từ 3-5 hoa. Hoa mẫu 5, cánh màu trắng. Quả tròn hơi dẹt, khi chínngả màu vàng lục, đường kính 5-6cm, cao 4-5cm, vị hơi chua hơi chát. Mùa hoatháng 1-2, mùa quả thags 9-10, cây này thường được khai thác ở Cao Bằng, LạngSơn. Nhân dân ở đay cũng bán sang Trung Quốc với tên Bắc sơn tra. Cây táo mèo, còn gọi là chi tô di (Mèo) có tên khoa học Docynia indica(Mall.) Dec. cùng thuộc họ Hoa hồng (Rosaceae). Cây nhỡ cao 5-6m, cây noncành có gai. Lá đa dạng, ở cây non lá mọc so le, xẻ 3-5 thuỳ, mép có răng cưakhông đều. Ở thời kỳ cây trưởng thành lá hình bầu dục dài 6-10cm, rộng 2-4cm,mép nguyên hoặc hơi khía răng. Hoa họp từ 1-3 hoa, mẫu 5, cánh hoa màu trắng.Nhị 30-50. Quả hình cầu thuôn, đường kính 3-4cm, khi chín màu vàng lục, có vịchua hơi chát. Mùa hoa tháng 3, mùa quả tháng 9-10. Táo mèo mọc hoang và đượctrồng ở Lai Châu, Yên Bái, Sơn La, Lào Cai độ cao trên 1000m. Ngoài ra còn câyDocynia delavayi (Fanch.) Schneid mùa hoa tháng 3 mùa quả tháng 6-7. Lá câynày cứng hơn cây trên, mặt dưới lá có lông cũng dày hơn. Quả cũng tương tựnhưng có cuống dài hơn. Cũng được thu mua với tên táo mèo hay sơn tra. B. Phân bố, thu hái và chế biến Trước đây Bắc sơn tra hoàn toàn nhập của Trung Quốc. Những năm gầnđây ta đã thu mua táo mèo và chua chát dùng với tên Bắc sơn tra. Nhưng ta thấyhai cây này đều khác chi Bắc sơn tra thất do đó cần nghiên cứu so sánh việc sửdụng. Điều chú ý là một số tỉnh Hoa Nam Trung Quốc cũng nhập của ta nhữngquả này với tên Bắc sơn tra. Nói chung quả chua chát và quả táo mèo của ta cóđường kính lớn hơn Bắc sơn tra, khi chín Bắc sơn tra thật có màu đỏ mận hay đỏtươi. Quả Bắc sơn tra hay chua chát, táo mèo chín được hái về thái ngang hay bổdọc, phơi hay sấy khô. C. Thành phần hoá học Theo nghiên cứ của Bắc sơn tra Trung Quốc, các nhà nghiên cứu TrungQuốc đã thấy có axit xitric, vitamin C, thấy hydrat cacbon và protit (Dược hoàngliên sơn) thấy có 2,76% tamin, 16,4% chất đường, 2,7% axit hữu cơ. Các chất tan trong nước là 31%, độ trpo 2,25% tan hoàn toàn trong HCL. Theo nghiên cứu của các nhà dược học Liên Xô cũ về quả Bắc sơn tra loàiCrataegus oxyacantha L. và Crataegus sanguina Pall. ngoài chất tamin, fructozacòn có các chất cholin, axtylcholin và phytosterin. Mới đây người ta lại còn thấycác axit oleanic, ursolic và craraegic. Trong hoa các loại Bắc sơn tra kể trên, có quexetinm quexitrin, tinh dầu vàmột số chất khác. Trong vỏ cây Crataegus oxyacantha người ta còn thấy 2 chấtđắng craraegin và oxyacanthin. D. Tác dụng dược lý 1. Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu về quả Bắc sơn tra Việt Nam và TrungQuốc. 2. Quả sơn tra của Liên Xô cũ được Pôtguôcxki B.B (1951) và Checnưxep(1954) nghiên cứu thấy chế phẩm của Bắc sơn tra làm tăng sự co bóp của cơ timđồng thời làm giảm sự kích thích cơ tim. Sơn tra còn làm tăng sự tuần hoàn ởmạch máu tim và mạch máu ở não, tăng độ nhạy của tim đối với tác dụng của cacglucozit chữa tim. 3. Hoa và lá Bắc sơn tra Crataegus oxyacantha được nhân dân và y họcChâu Âu dùng từ lâu làm thuốc chữa tim, trong thí nghiệm và trên lâm sáng, thuốcchế từ hoa và lá Crataegus oxyacantha làm mạnh tim, điều hoà sự tuần hoàn, giảmsự kích thích của thần kinh. E. Công dụng và liều dùng Hiện nay đông y và tây y dùng Bắc sơn tra với hai mục đích khác nhau. Tây y coi Bắc sơn tra (hoa, quả, lá) là một vị thuốc chủ yếu tác dụng lên hệtuần hoàn (tim và mạch màu) và giảm đau an thần. Đông y lại coi Bắc sơn tra có vị chua, ngọt tính ôn vào ba kinh tỳ, vị vàcan, tiêu được các thứ thịt tích trong bụng. Tuy nhiên ...