Bài giảng Bệnh học lao: Phần 2 - Trường ĐH Võ Trường Toản

Bài giảng Bệnh học lao giúp sinh viên ngành Y khoa trang bị kiến thức nền tảng và các ứng dụng trong lĩnh vực điều trị lao, nhằm đáp ứng chuẩn đầu ra chương trình đào tạo. Nối tiếp phần 1, phần 2 của tập bài giảng tiếp tục cung cấp cho sinh viên những kiến thức tổng quan về: lao hệ thống thần kinh trung ương; lao màng phổi; điều trị cấp cứu ho ra máu; chương trình chống lao;... Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung bài giảng!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Bệnh học lao: Phần 2 - Trường ĐH Võ Trường Toản CHƯƠNG VI LAO HỆ THỐNG THẦN KINH TRUNG ƯƠNG6.1. Thông tin chung 6.1.1. Giới thiệu tóm tắt nội dung bài học Bài học cung cấp kiến thức tổng quát về lao hệ thống thần kinh trung ương. 6.1.2. Mục tiêu học tập. 1. Nắm vững các triệu chứng lâm sàng của lao hệ thống thần kinh trung ương. 2. Nắm vững các cận lâm sàng giúp chẩn đoán lao màng não nói riêng và lao hệ thần kinh trung ương nói chung. 3. Biết rõ nguyên tắc điều trị nội khoa lao màng não và chỉ định can thiệp ngoại khoa. 4. Biết được tiên lượng, các di chứng của bệnh và cách phòng bệnh. 6.1.3. Chuẩn đầu ra Áp dụng kiến thức học được áp dụng vào chẩn đoán và điều trị lao hệ thốngthần kinh trung ương. 6.1.4. Tài liệu giảng dạy 1.1.4.1 Giáo trình Bệnh học lao (2022), Trường đại học Võ Trường Toản: NXB. Y học. 1.1.4.2 Tài liệu tham khảo 1. Nguyễn Thị Thu Ba. (2015). Bệnh học lao, Đại học Y Dược TPHCM: NXB. Y học. 2. Bệnh học Lao và Bệnh phổi, Hà Nội, tập I, 1994. 3. Bệnh học Lao và Bệnh phổi, Hà Nội, và tập II, 1996. 4. Đinh Ngọc Sỷ và cộng sự, (2014),Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh lao”, Nhà xuất bản Y học. 6.1.5. Yêu cầu cần thực hiện trước, trong và sau khi học tập Sinh viên đọc trước bài giảng, tìm hiểu các nội dung liên quan đến bài học,tích cực tham gia thảo luận và xây dựng bài học, ôn tập, trả lời các câu hỏi, trình bàycác nội dung cần giải đáp và tìm đọc các tài liệu tham khảo. 646.2. Nội dung chính6.2.1. ĐẠI CƯƠNG Willis và Sauvages là những nhà khoa học đưa ra nhận xét một sô triệu chứng vềthần kinh của người bệnh có liên quan đến lao. Năm 1768, Robert Whytt mô tả tươngđối đầy đủ và rò ràng bệnh cảnh lao màng não. Lao hệ thống thần kinh trung ương là thể loại lao cấp tính, nếu không điều trị gầnnhư hoàn toàn tử vong hoặc nếu điều trị muộn sẽ để lại nhiều di chứng. Lao hệ thống thần kinh trung ương bao gồm ba thể lâm sàng là viêm lao màngnão, u lao nội sọ và viêm lao màng tủy sống, trong đó, lao màng não là dạng thườnggặp nhất.6.2.2. DỊCH TỄ HỌC Lao hệ thống thần kinh trung ương chiếm 1% tất cả các trường hợp bệnh lao, và6% tất cả trường hợp nhiễm lao ngoài phổi ờ người lớn không suy giảm miễn dịch. Tại Việt Nam, số liệu thống kê lao hệ thống thần kinh trung ương rất tản mạn, ướctính khoảng 5% và có xu hướng tăng. Tại bệnh viện Phạm Ngọc Thạch, năm 2010 có1.219 trường hợp lao hệ thống thần kinh trung ương so với 7.851 các trường hợp laocác thể nhập viện, chiếm tỷ lệ 15%, so với số liệu năm 2000 là 8,4%. Theo thống kê của bệnh viện Phạm Ngọc Thạch, số bệnh nhân lao màng não nhậpviện trong 03 năm: 2011: 546 trường hợp - 2012: 428 trường hợp - 2013: 365 trườnghợp. Trước khi HIV xuất hiện, yếu tố quyết định quan trọng nhất của sự phát triển laohệ thống thần kinh trung ương là tuổi. Ở những nơi có tần suất bệnh lao cao, lứa tuổimắc bệnh thường gặp nhất là 0-4 tuổi, nhưng ở những nơi tần suất bệnh lao thấp, hầuhết những trường hợp mắc bệnh là người trưởng thành. Đồng nhiễm HIV làm tăng tầnsuất chuyển từ nhiễm lao sang bệnh lao và làm tăng các thể lao ngoài phổi bao gồm cảlao hệ thống thần kinh trung ương. Các yếu tố nguy cơ của lao màng não ở ngườitrưởng thành bao gồm nhiễm HIV, nghiện rượu, đái tháo đường, bệnh ác tính và dùngcorticoids gần đây. 65 6.2.3. GIẢI PHẪU BỆNH Lao màng não: Sau khi phóng thích vi khuẩn lao từ những tổn thương mô hạt vào khoang dưới nhện, hình thành hiện tượng dính do các chất xuất tiết nhầy đặc trải dài trên trục não từ cầu nhãn và các dây thân kinh sọ, đưa đến tình trạng viêm toàn màng não vùng nền và ảnh hưởng đến các dây thần kinh sọ. Các chất xuất tiết khi tiếp xúc trực tiếp bề mặt não tạo phản ứng ở vùng ranh giới và gây tổn thương nhu mô não bên dưới. Các tổn thương nhu mô và nhồi máu não lý giải cho các dấu hiệu thần kinh khu trú. Ngoài ra, quá trình viêm từ màng não vùng nên có thể lan đến nhu mô não gây hiện tượng viêm não, phù não ở cả hai bán cầu não, góp phần gây tăng áp lực nội sọ và các triệu chứng thần kinh. U lao: Được hình thành khi các ổ lao trong nhu mô não phát triển kích thước nhưng không vỡ được vào khoang dưới nhện, thường là một u, nhưng cũng có thể có nhiều u với kích thước thay đổi từ vài mm đến vài cm. u lao não được bao bọc bởi một lớp vỏ u hạt cứng và có thể có hoại tử trung tâm, khu trú ở mô não hay ở tủy sống, và là một u hạt viêm điển hình với các tê bào biểu mô, tế bào khổng lồ, các tế bào lympho bao quanh hoại tử bã đậu trung tâm. u lao có thể xuất hiện cùng hay không cùng lao màng não, thường gặp trong lao hệ thống thần kinh trung ương ở bệnh nhân đồng nhiễm HIV. 6.2.4. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG Lao màng não Khởi phát của lao màng não âm ỉ, triệu chứng đa dạng, mơ hồ nên việc chẩn đoán và điêu trị sớm rất khó khăn. Các triệu chứng thường gặp nhất là: Nhức đầu, nôn ói, sốt kéo dài, ngủ gà, cổ cứng, thay đổi tri giác và thay đổi hành vi. Bệnh nhân lao màng não điển hình thường có triệu chứng sốt bán cấp kéo dài qua ba giai đoạn riêng biệt: Giai đoạn tiền triệu, từ 2-3 tuần, có đặc điểm là xuất hiện từ từ cảm giác khó chịu toàn thân, uể oải, sốt nhẹ, thay đổi tính tình. Giai đoạn màng não với đặc điểm thần kinh rõ hơn, như cứng gáy, Kemig (+), Brudzinski (+), nhức đầu dai dăng, ói, ngu lịm, lú lẫn, và nhiều dấu hiệu tổn thương dây thần kinh sọ và triệu chứng tháp khác nhau. 66 Giai đoạn liệt, trong đó bệnh diễn tiến tốc độ nhanh, lú lẫn chuyển thành đờ đẫn và hôn mê, co giật, thường kiểu nữa bán cầu. Hầu hết bệnh nhân không đư ...