Bài giảng - Chương 1: Tổng quan chẩn đoán hình ảnh

Bài giảng - Chương 1: Tổng quan chẩn đoán hình ảnh với mục tiêu giúp các bạn trình bày được lịch sử phát triển của ngành Chẩn đoán hình ảnh, phân tích được nguyên lý vật lý của các kỹ thuật X quang, siêu âm, trình bày được sơ lược nguyên lý Cắt lớp vi tính và Cộng hưởng từ. Mời các bạn cùng tìm hiểu và tham khảo nội dung thông tin tài liệu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng - Chương 1: Tổng quan chẩn đoán hình ảnh 1Chương 1. TỔNG QUAN CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNHMục tiêu học tập1. Trình bày được lịch sử phát triển của ngành Chẩn đoán hình ảnh (CĐHA).2. Phân tích được nguyên lý vật lý của các kỹ thuật X quang, Siêu âm, trình bày được sơ lượcnguyên lý Cắt lớp vi tính và Cộng hưởng từ.I. Lịch sử phát triển của ngành chẩn đoán hình ảnh Ngày 8 tháng 11 năm 1895, Wilhelm Conrad Rontgen (1845 - 1923) - giáo sư vật lý lýthuyết Đại học Wuzburrg, Đức, đã công bố khám phá ra tia X, Rontgen đã được trao giảiNobel Vật lý đầu tiên và được xem là ông tổ của ngành chẩn đoán hình ảnh hiện đại. Phim X quang đầu tiên là tấm kính tráng nhũ tương muối bạc, sau nhiều năm được thay thếbằng phim tráng nhũ tương 2 mặt cảm thụ tia X. Trong những thập kỷ từ 1910 - 1920, Bucky - Potter đã cải thiện chất lượng hình ảnh nhờxóa được các tia khuyếch tán bằng lưới chống mờ. Coolidge, Bowers tạo ra bóng có dươngcực quay, tăng tuổi thọ cho bóng X quang.Vấn đề tương phản luôn được nghiên cứu để cải thiện chất lượng hình ảnh:- Tương phản tự nhiên có 4 đậm độ cơ bản: calci, nước, mỡ, không khí.- Các chất tương phản đã được sử dụng như Bismuth, các muối Iode, không khí được dùng đểtăng đối quang cho một số tạng trong cơ thể đã được xử dụng từ những năm 1930.- Khắc phục các chi tiết nằm ở các độ sâu khác nhau bằng chụp nghiêng, chụp chếch, chụpcắt lớp thực hiện giữa năm 1930.- Năm 1950 bóng tăng sáng và tự động hóa chương trình thăm khám ở trong buồng có ánhsáng, truyền hình, quay phim, chụp ảnh.- Năm 1958, siêu âm bắt đầu áp dụng khám sản phụ sau đó khám bụng.- Năm 1970 phát triển chụp cắt lớp vi tính (CLVT), đến năm 1979 Hounsfield nhận giảiNobel Y học. Đầu tiên ứng dụng CLVT cho đầu, sọ não sau đó toàn cơ thể. Nhờ kỹ thuật số hóa đã mở ra cho hình ảnh X quang một hướng mới, X quang số hóa. Phimthường chuyển thành phim in bằng tia Laser là tiền đề cho môn Chẩn đoán hình ảnh hiện đạira đời. Đáng kể là X quang can thiệp hay X quang điều trị cho phép xác định chính xác vị tríchọc dò sinh thiết, dẫn lưu các nang, ổ áp xe, tụ dịch, nong mở các động mạch, đặt các Stent,bịt tắc các nhánh mạch máu đang chảy hoặc mạch nuôi cấp máu cho u...- Hình ảnh Cộng hưởng từ xuất hiện là một cuộc cách mạng trong chẩn đoán hình ảnh. Đếntháng 11 năm 2003 Lauterbur và Mansfield được giải thưởng Nobel Y học. Bác sĩ chẩn đoán hình ảnh hiện nay không những phải biết vận hành, sử dụng nhiều loạimáy móc hiện đại, mà phải có kiến thức cơ bản không những về y khoa mà còn về lý sinh, vậtlý, tin học. Sau hơn 100 năm X quang đã trở thành một ngành rộng với kiến thức hiện đại, đòihỏi nhiều kỹ năng, kỹ xảo. Với hình ảnh X quang mới, các nhà lâm sàng cũng phải nắm đượccác vấn đề cơ bản, cũng phải được đào tạo lại cách đọc phim với hình ảnh mới. 2Trong khuôn khổ đào tạo chính quy trên thế giới hiện nay của ngành Chẩn đoán hình ảnh(CĐHA) (Radiology, Diagnostic Imaging, Imagerie Médicale) bao gồm các môn học:- X quang thường quy hay quy ước (Conventional Radiology) gồm các kỹ thuật chẩn đoándùng tia X từ thời Rontgen ứng dụng cho đến nay vẫn còn một vai trò nhất định trong chẩnđoán hàng ngày. Một vấn đề thời sự gắn liền với X quang thường quy là X quang kỹ thuật số(Computed Radiography) đang được cập nhật nhằm số hoá các hình ảnh X quang để lưu trữ,xử lý như các ảnh kỹ thuật số khác.- Siêu âm hay siêu âm cắt lớp (Ultrasound, Sonography, Echographie, Echotomographie) baogồm các kỹ thuật siêu âm cổ điển và hiện đại, yếu tố vật lý cơ bản là áp dụng sóng siêu âm.- Cắt lớp vi tính hay Cắt lớp điện toán (Computed Tomography Scanner - CT,Tomodensitométrie - TDM, Scanographie). Ứng dụng đo tỉ trọng của mô sau khi tia X đixuyên qua cơ thể, nhờ máy vi tính thu thập dữ liệu, tái tạo ảnh nhờ kỹ thuật số.- Cộng hưởng từ trước đây còn gọi là cộng hưởng từ hạt nhân (Magnetic ResonanceImaging). Phối hợp sự tính toán của máy vi tính và sự cộng hưởng từ trường có trong nhân H+của nước trong các mô của cơ thể để tạo ảnh.- Chụp mạch máu và X quang can thiệp (Angiography and Interventional Radiography):Bằng cách đưa các catheter qua đường các mạch máu ta có thể bơm thuốc cản quang để chụphoặc để can thiệp điều trị một số bệnh. Cũng từ thập kỷ 1970, kỹ thuật số ra đời phát triểnnhanh chóng, đã tạo tiền đề cho CĐHA nói chung và chụp mạch máu nói riêng có nhữngthành tựu mới. Do đó kỹ thuật số hóa hình ảnh thay thế dần các kỹ thuật quy ước, chụp mạchmáu có tên mới là “Chụp mạch máu số hóa xóa nền” (Digital Subtraction Angiography -DSA). Qua hình ảnh số hóa, việc xác định xâm nhập vào các mạch máu nhỏ trong cơ thể trở nên dễdàng và chính xác hơn, nhờ đó các nhà X quang có thể mượn đường các catheter để đưa hóachất và các vật liệu khác vào tiêu điểm cần can thiệp để điều trị, đó ...