Bài giảng chuyên đề Bệnh học: Đau đầu - GS.TS. Nguyễn Văn Chương

Bài giảng chuyên đề "Bệnh học: Đau đầu" cung cấp các kiến thức giúp người học có thể biết bảng phân loại đau đầu lần thứ II của Hiệp hội Quốc tế về đau đầu năm 2004, biết cách khai thác bệnh sử của bệnh nhân đau đầu, biết cách điều trị triệu chứng đau đầu, biết chẩn đoán và điều trị bệnh Migraine. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng chuyên đề Bệnh học: Đau đầu - GS.TS. Nguyễn Văn Chương BÀI GIẢNG CHUYÊN ĐỀ:BỆNH HỌC: ĐAU ĐẦUBiên soạn: GS.TS.Nguyễn Văn Chương 1 MỤC TIÊU CHUYÊN ĐỀ: Sau khi học xong chuyên đề “Bệnh học: Đau đầu”, người học cóthể: - Biết bảng phân loại đau đầu lần thứ II của Hiệp hội Quốc tế vềđau đầu năm 2004. - Biết cách khai thác bệnh sử của bệnh nhân đau đầu. - Biết cách điều trị triệu chứng đau đầu. - Biết chẩn đoán và điều trị bệnh Migraine. 2 NỘI DUNG I. ĐẠI CƢƠNG 1. Tỷ lệ Đau đầu là một triệu chứng có tỷ lệ mắc rất cao trong các nghiên cứudịch tễ học lâm sàng. Ở các nước Châu Âu, Mỹ, đau đầu là một trong nhữngnguyên nhân mà thầy thuốc hay gặp nhất. Theo thống kê của Khoa Khámbệnh - Bệnh viện 103, cứ 10 bệnh nhân tới khám thì 5 bệnh nhân có triệuchứng đau đầu. 2. Cấu trúc nhạy cảm đau và phân bố cảm giác vùng sọ - mặt 2.1. Các cấu trúc nhạy cảm đau ở vùng sọ - mặt - Da, tổ chức dưới da, cơ, các động mạch ngoài sọ và màng xương sọ. - Các cấu trúc nhạy cảm đau của tai, mắt, khoang mũi và các xoang. - Các xoang tĩnh mạch nội sọ, đặc biệt là các cấu trúc xung quanhxoang. - Phần màng cứng nền não và các động mạch. - Động mạch màng não giữa, động mạch thái dương nông. - Dây thần kinh V, VII, IX, X và 3 rễ thần kinh cổ đầu tiên (Cl, C2, C3). 2.2. Các cấu trúc không nhạy cảm đau. - Xương sọ. - Nhu mô não, vỏ não, chất trắng. - Màng nuôi, màng nhện ở phần lồi của bán cấu đại não. - Đám rối mạch mạc. - Màng não thất. 3 3. Phân bố cảm giác của vùng sọ mặt 3.1. Các dây thần kinh não - tuỷ - Dây V phân bố cho: + Da mặt, phần tóc của da đầu từ trán tới đỉnh đầu. + Màng cứng hố sọ trước và hố sọ giữa. + Liềm đại não, lều tiểu não. Màng cứng rất giàu nhánh thần kinh, đặc biệt hố sọ giữa có nhiều nhánhcảm giác nhất. - Dây IX và dây X phân bố cho hố sọ sau. - Các rễ thần kinh Cl, C2, C3 phân bố cảm giác cho da đầu từ đỉnh tớigáy và cổ. 3.2. Hệ thần kinh thực vật - Rất nhiều sợi giao cảm phân bố cho các động mạch lớn của nền sọ bắtnguồn từ hạch giao cảm. - Hạch sao và hạch cổ giữa cho các nhánh đi vào đám rối động mạchcảnh trong, động mạch não giữa, đám rối hang. II. CƠ CHẾ ĐAU ĐẦU Tất cả các cấu trúc cảm giác trong hoặc ngoài sọ khi bị kích thích (cơhọc hoá học...) đều có thể sinh đau. Có nhiều nguyên nhân gây đau đầu, mỗinguyên nhân lại có một cơ chế gây đau riêng. Cụ thể: 1. Khối phát triển nội sọ Tổ chức choán chỗ làm biến dạng, chèn đẩy kéo căng các mạch máu vàcác cấu trúc màng cứng ở nền não và gây đau. 2. Giãn các mạch máu trong hoặc ngoài sọ Cơ chế này gặp trong đau đầu sau động kinh, tiêm truyền histamin hoặcsau khi uống rượu, bia cũng như đau đầu do ho, hắt hơi, do gắng sức và đau 4đầu Migraine. Biên độ mạch đập lớn sẽ kích thích vào các cấu trúc mẫn cảmđau quanh mạch gây đau đầu. 3. Nhiễm khuẩn hoặc tắc các xoang mũi Trong trường hợp này đau có liên quan đến sự thay đổi áp lực và tínhchịu kích thích của các vách xoang nhạy cảm đau. 4. Đau đầu kèm theo bệnh dây chằng, cơ, khớp Nguyên nhân gây đau là viêm các khớp, thêm vào đó là các cử động độtngột hoặc vận động quá mức của đầu cổ. 5. Đau đầu do kích thích màng não (nhiễm khuẩn hoặc chảy máu) Có tác giả cho rằng đau trong trường hợp này do tăng áp lực nội sọ vàthực tế nếu rút bớt dịch não tuỷ có thể làm dịu bớt đau đầu. Thế nhưng giãnvà viêm các mạch máu màng não lớn cũng như các chất serotonin và cácplasmakinin mới chính là các yếu tố gây đau đầu và gây co cứng các cơ duỗivùng cổ, gáy. 6. Đau đầu do chọc ống sống thắt lưng Nguyên nhân đau đầu là do rò rỉ dịch não tuỷ liên tục qua lỗ kim vàocác tổ chức vùng thắt lưng sau khi chọc ống sống áp lực dịch não tuỷ giảm sẽgây nên sự xê dịch của não bộ xuống dưới và làm co kéo màng cứng. III. NGUYÊN NHÂN 1. Đau đầu do các bệnh thần kinh - Chấn thương sọ não. - Bệnh màng não - mạch máu não. - Hội chứng tăng áp lực nội sọ. - Bệnh đau nửa đầu (Migraine). - Rối loạn chức năng. 5 2. Do bệnh toàn thân - Nhiễm khuẩn toàn thân cấp tính. - Nhiễm độc. - Say nóng, say nắng. 3. Do bệnh nội khoa - Bệnh tim mạch. - Bệnh tiêu hoá. - Bệnh thận món tính. - Thiếu máu. - Rối loạn nội tiết. 4. Do các bệnh chuyên khoa khác - Mắt. - Tai - mũi - họng. 5. Căn nguyên tại phần mềm ngoài sọ và hộp sọ - Viêm xương sọ, bệnh xương Paget. - Di căn ung thư vào xương sọ. - Biến dạng cột sống cổ. - Đau dây thần kinh chẩm lớn (Nerved’ Arnold) do thoái hoá khớp đốtsống cổ. - Thoát vị đ ...