Bài giảng Đái tháo đường

Đái tháo đường là một bệnh nội tiết chuyển hoá mạn tính, có yếu tố di truyền. Bệnh được đặc trưng bởi sự tăng glucose máu. Nguyên nhân chính do thiếu insulin tuyệt đối hoặc tương đối dẫn đến rối loạn chuyển hoá đường, đạm, mỡ và các chất khoáng. Những rối loạn này có thể đưa đến các biến chứng cấp hoặc mạn tính, có thể đưađến tàn phế hoặc tử vong.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Đái tháo đường Bài giảngĐái tháo đường Đái tháo đường1. Đại cương1.1. Định nghĩaĐái tháo đường là một bệnh nội tiết chuyển hoá mạn tính, có yếu tố di truyền.Bệnh được đặc trưng bởi sự tăng glucose máu. Nguyên nhân chính do thiếu insulintuyệt đối hoặc tương đối dẫn đến rối loạn chuyển hoá đường, đạm, mỡ và các chấtkhoáng.Những rối loạn này có thể đưa đến các biến chứng cấp hoặc mạn tính, có thể đ ưađến tàn phế hoặc tử vong.1.2. Nguyên nhân1.2.1. Đái tháo đường thứ phát+ Do bệnh lý tại tụy:- Viêm tụy mạn tính, vôi hoá tụy: có thể xuất hiện đái tháo đường trong 30% cáctrường hợp, tiến triển chậm, cần phải dùng đến insulin, nguy cơ hay gặp là hạđường huyết (nguyên nhân do thiếu glucagon là một hormon làm tăng đườnghuyết hoặc ở những người nghiện rượu, vì rượu sẽ làm ức chế tân tạo đường, dễgây hạ đường huyết, nhất là khi bệnh nhân không ăn.- Viêm tụy cấp gây đái tháo đường thoáng qua, sau điều trị khỏi đ ường huyết vềbình thường.- Ung thư tụy.- Phẫu thuật cắt bỏ bán phần hoặc toàn phần tuyến tụy.+ Do bệnh lý tại gan:- Gan nhiễm sắt (hemosiderin).- Lắng đọng sắt ở các tiểu đảo b-Langerhans gây bất thường về tiết insulin.- Xơ gan đẫn đến đề kháng insulin.+ Do một số các bệnh nội tiết:- Cường sản, u thùy trước tuyến yên hoặc vỏ thượng thân (bệnh cushing hay hộichứng cushing).- Tăng tiết GH (STH) sau tuổi dây th ì: bệnh to đầu chi (acromegalia).- Cường sản hoặc u tủy thượng thận sẽ làm tăng tiết cathecolamin (hội chứngpheocromocytoma)- Basedow.- Cường sản hoặc khối u tế bào anpha đảo Langerhans làm tăng tiết hormon tăngđường huyết (glucagon).- Khối u tiết somatostatin, aldosterol có thể gây đái tháo đường, nguyên nhân dokhối u ức chế tiết insulin. Nếu phẫu thuật cắt khối u th ì đường huyết sẽ giảm.+ Đái tháo đường do thuốc:- Do điều trị bằng corticoid kéo dài.- Do dùng các thuốc lợi tiểu thải muối như: hypothiazit, lasix liều cao, kéo dài sẽgây mất kali. Thiếu kali dẫn đến ức chế tuyến tụy giải phóng insulin và làm tăngđường huyết.- Hormon tuyến giáp.- Thuốc tránh thai: ở một số phụ nữ dùng thuốc tránh thai xuất hiện tăng đườngmáu (tuy nhiên cơ chế chưa rõ).- Interferon a: có thể bị đái tháo đường vì có kháng thể kháng lại đảo tụy.- Vacor: là một loại thuốc diệt chuột có thể phá huỷ tế b ào b.1.2.2. Đái tháo đường do bệnh lý ty lạp thể+ Là một bệnh di truyền từ mẹ cho con do sự đứt đoạn hay đột biến ADN (ít gặp,thường từ 5-10% trong số các trường hợp bị bệnh).+ Thường kèm theo điếc, viêm võng mạc sắc tố không điển hình.+ Gặp ở mọi lứa tuổi.1.2.3. Đái tháo đường thể MODY (maturity onset diabetes of the young)+ Khởi phát sớm (trước 25 tuổi), di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, có bấtthường về tiết insulin (5% trường hợp gặp ở đái tháo đường typ 2).+ Có 3 thể MODY:- MODY 1: có liên quan đến đột biến gen HNF- 4 (hiếm gặp).- MODY 2: liên quan đến đột biến gen glucokinase (tăng đường huyết vừa phải, ítkhi cần điều trị bằng insulin).- MODY 3: liên quan đến đột biến gen HNF-1, tiến triển cần phải điều trị bằnginsulin sớm.1.2.4. Bất thường về cấu trúc insulinCác bất thường về cấu trúc insulin quyết định bởi các gen là một nguyên nhânhiếm gặp của đái tháo đường.1.2.5. Các hội chứng do tăng đề kháng insulin+ Là một hội chứng di truyền hiếm gặp, th ường kết hợp với bệnh gai đen và kèmtheo có cường androgen.Có 3 loại:- Týp A: những bất thường về số lượng và chất lượng thụ thể của insulin.- Týp B: có sự xuất hiện kháng thể kháng thụ thể insulin.- Týp C: những bất thường sau thụ thể insulin.+ Một số hội chứng hiếm gặp như Leprechaunisme, đái tháo đường thể teo mỡ,hội chứng Ralsin-Mandenhall hay bệnh già-lùn (progeria) thường có liên quan đếntýp A.1.2.6. Các hội chứng di truyền kết hợp với bệnh đái tháo đường+ Trisomia 21 (hội chứng Down).+ Hội chứng Klinfelter.+ Hội chứng Turner.+ Hội chứng Wolfram (điếc, teo thần kinh thị giác, đái tháo đ ường hoặc đái tháonhạt).1.3. Cơ chế bệnh sinh1.3.1. Cơ chế bệnh sinh của đái tháo đường týp 1Đái tháo đường týp 1 là một thể bệnh nặng. Nguyên nhân là do tế bào bêta của tiểuđảo Langerhans bị tổn thương gây nên tình trạng thiếu insulin tuyệt đối. Bệnhthường xuất hiện ở lứa tuổi trẻ < 40 tuổi.+ Cơ chế qua trung gian miễn dịch:Quá trình tổn thương tế bào bêta là quá trình tự miễn dịch. Những cá nhân có tínhmẫn cảm di truyền sẽ tăng nguy cơ bị đái tháo đường týp 1 sau một tấn công củamôi trường bên ngoài như (virut quai bị, sởi, coxsakie B4 và B5, retro loại C).+ Những cá thể có mang kháng nguyên HLA B8, B15 nhất là DR3, DR4,DR3/DR4 sẽ tăng nguy cơ bị đái tháo đường týp 1.+ Các yếu tố môi trường trên sẽ tấn công những cá thể có tố bẩm di truyền đối vớiđái tháo đường týp 1. Chỉ một tổn thương rất nhỏ của tế bào bêta cũng làm giảiphóng ra kháng nguyên, kích thích cơ th ể sinh tự kháng ...