Bài Giảng Hóa Hữu Cơ 1 - Chương 3

Nếu trong hoá vô cơ ta hay gặp liên kết ion (còn gọi là liên kết điện hoá trị) thì trong hoá hữu cơ, liên kết cộng hoá trị là liên kết bao trùm và quan trọng hơn cả, sau đó là liên kết phối trí và liên kết hidro xuất hiện trong một số trường hợp. 3.1. Liên kết cộng hoá trị 3.1.1. Theo thuyết cổ điển Thuyết liên kết cổ điển cho rằng, khi hai nguyên tử kết hợp với nhau, mỗi nguyên tử góp chung vào một electron hoá trị của mình. Các electron này chạy trên...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài Giảng Hóa Hữu Cơ 1 - Chương 3 CHƯƠNG 3: LIÊN KẾT TRONG HOÁ HỮU CƠ Nếu trong hoá vô cơ ta hay gặp liên kết ion (còn gọi là liên kết điện hoá trị) thì trong hoá hữu cơ, liên kết cộng hoá trị là liên kết bao trùm và quan trọng hơn cả, sau đó là liên kết phối trí và liên kết hidro xuất hiện trong một số trường hợp. 3.1. Liên kết cộng hoá trị 3.1.1. Theo thuyết cổ điển Thuyết liên kết cổ điển cho rằng, khi hai nguyên tử kết hợp với nhau, mỗi nguyên tử góp chung vào một electron hoá trị của mình. Các electron này chạy trên cùng một quỹ đạo với các electron cũ tạo nên lớp vỏ khí trơ ở mỗi nguyên tử. Ví dụ: H C H H H Quan niệm hiện đại thống nhất với quan niệm cổ điển là khi tạo nên liên kết cộng hoá trị, 2 nguyên tử góp chung điện tử, nhưng khác về cách góp chung: do sự xen phủ của 2 obitan. 3.1.2. Quan niệm hiện đại 3.1.2.1. Obitan nguyên tử Theo cơ học lượng tử, các hạt cơ bản như electron, prôtn có bản chất nhị nguyên: vừa có tính chất hạt, vừa có tính chất sóng. Srodingơ đã thiết lập phuơng trình tổng quát về quan hệ giữa năng lượng của electron và hàm sóng ψ xác định trạng thái của electron trong nguyên tử: Hψ = Eψ (H là toán tử Haminton) Khi phương trình thoả mãn một số điều kiện nhất định thì hàm số sóng ψ là nghiệm của phương trình và được gọi là hàm sóng obitan nguyên tử gọi tắt là obitan nguyên tử. Theo những kết quả tính toán, các obitan của các electron các mức có hình dạng rất khác nhau: obitan s luôn luôn có dạng đối xứng cầu. Các obitan p có dạng hình số 8 nổi. Các obitan p khác nhau về hướng: y z y y z x x x x S P 43 Sự lai hoá Nguyên tử cacbon tự do ở trạng thái cơ bản có cấu hình electron 1s2, 2s 2px 2py1. Để giải thích hoá trị 4 của cacbon người ta cho rằng có một electron 2 1 2s chuyển sang obitan 2p còn trống, khi ấy nguyên tử cacbon có cấu hình 1s22s12px12py12pz1. Khi tạo liên kết, obitan 2s và một số obitan 2p có thể tổ hợp lại tạo thành các obtian có dạng khác, dạng số 8 lệch nối, có khả năng xen phủ cao hơn, gọi là các obitan lai hoá. Kết quả tính toán cho thấy, nếu coi sự xen phủ của obitan 2s là 1, 2p là 3 thì các obitan lai hoá sp là xấp xỉ 2: 1,73 2 1 obitan 2p obitan 2s obitan lai hoa sp Tuỳ theo khuynh hướng tạo ra các liên kết ở phân tử no hay không no mà có sự lai hoá sp (2s + 2px), sp2 (2s + 2px + 2py) và sp3 (2s + 2px + 2py + 2pz). Sự phân bố của các obitan (đám mây) lai hoá trên khác nhau. Hai đám mây lai hoá sp phân bố trên cùng một trục, 3 đám mây lai hoá sp2 hướng ra 3 đỉnh của tam giác đều, còn 4 đám mây lai hoá sp3 hướng ra 4 đỉnh của tứ diện đều: 1800 1090 28 0 120 sp3 sp2 sp 3.1.2.2. Obitan phân tử liên kết Theo phương pháp sơ đồ hoá trị cũng như theo phuơng pháp MO, liên kết cộng hoá trị được hình thành do sự xen phủ các obtian nguyên tử thành obitan phân tử liên kết. Khuynh hướng của sự xen phủ là tiến tới cực đại theo nguyên lý xen phủ cực đại.  Liên kết δ Trong sự xen phủ theo trục, obitan phân tử liên kết có trục đối xứng là đuờng thẳng nối hai hạt nhân, gọi là obitan δ . Đặc điểm chung của obitan δ là có tính đối xứng đối với trục liên kết và các tiểu phân (nguyên tử, nhóm nguyên tử) 44 có thể quay tương đối tự do quanh trục mà năng luợng tương tác không thay đổi. trong hoá hữu cơ, ta hay gặp 2 kiểu xen phủ tạo liên kết δ sau đây: sp - sp sp - s * Đặc điểm của liên kết σ: - Có sự đối xứng theo trục liên kết. - Năng lượng liên kết σ tương đối lớn (~83 kcal/mol) nên liên kết này khá bền vững. - Các nguyên tử hay các nhóm nguyên tử ở hai đầu liên kết σ có khả năng quay tự do xung quanh trục liên kết đó mà không làm mất sự xen phủ (thí dụ H-H, H3C- CH3), do đó xuất hiện vấn đề cấu dạng ở hợp chất hữu cơ.  Liên ...