Bài giảng: Kháng sinh

Việc tìm ra kháng sinh trong thế kỷ XX là một trong những tiến bộ khoa học bậc nhất trong y học, có lợi ích to lớn với sức khỏe con người. Do qua trình sử dụng rộng rãi, có khi lạm dụng kháng sinh nên các vi khuẩn nhanh chóng sinh ra các chủng kháng kháng sinh dẫn đến khó khăn trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn Vì vậy cùng với việc phát minh ra các kháng sinh mới có hiệu quả, chúng ta cần phải sử dụng kháng sinh hợp lý để tránh hiện tượng vi khuẩn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng: Kháng sinh KHÁNG SINH ThS.BSCKII Nguyễn Hồng Hà ThS Nguyễn Văn Dũng MỤC TIÊU HỌC TẬP Sau khi học xong bài này, người học phải có khả năng: 1. Trình bày được các nguyên tắc sử dụng kháng sinh 2. Trình bày được đặc điểm của một số kháng sinh hay sử dụng 3. Trình bày được các biện pháp chống lại tình trạng kháng kháng sinh NỘI DUNG I. ĐẠI CƯƠNG Việc tìm ra kháng sinh trong thế kỷ XX là một trong những tiến bộ khoa học bậc nhất trong y học, có lợi ích to lớn với sức khỏe con người. Do qua trình sử dụng rộng rãi, có khi lạm dụng kháng sinh nên các vi khuẩn nhanh chóng sinh ra các chủng kháng kháng sinh dẫn đến khó khăn trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn Vì vậy cùng với việc phát minh ra các kháng sinh mới có hiệu quả, chúng ta cần phải sử dụng kháng sinh hợp lý để tránh hiện tượng vi khuẩn kháng kháng sinh. 1. Định nghĩa Kháng sinh là những chất do vi sinh vật tiết ra hoặc những chất hoá học bán tổng hợp, tổng hợp, với nồng độ rất thấp có khả năng đặc hiệu kìm hãm sự phát triển hoặc diệt được vi khuẩn 2. Cơ chế tác dụng của kháng sinh Hình 1: Sơ đồ cơ chế tác động của các họ kháng sinh chính 1 Hình 2: Kháng sinh ức chế quá trình tổng hợp protein 3. Phổ tác dụng của kháng sinh Do kháng sinh có tác dụng theo cơ chế đặc hiệu nên mỗi kháng sinh chỉ có tác dụng trên một số chủng vi khuẩn nhất định gọi là phổ kháng khuẩn của kháng sinh. 4. Tác dụng trên vi khuẩn Kháng sinh ức chế sự phát triển của vi khuẩn gọi là kháng sinh kìm khuẩn, kháng sinh huỷ hoại vĩnh viễn được vi khuẩn gọi là kháng sinh diệt khuẩn. Tác dụng kìm khuẩn và diệt khuẩn thường phụ thuộc vào nồng độ. Nồng độ diệt khuẩn tối thiểu (MBC) Tỷ lệ = ---------------------------------------------- Nồng độ kìm khuẩn tối thiểu (MIC) Khi tỷ lệ > 4 kháng sinh có tác dụng kìm khuẩn. Khi tỷ lệ gần bằng 1 kháng sinh được xếp vào loại diệt khuẩn. II. NGUYÊN TẮC CHỌN KHÁNG SINH 1. Dựa trên các biểu hiện lâm sàng - Đối với các trường hợp nhiễm trùng nặng, cấp tính kháng sinh được chỉ định Ví dụ: Viêm màng não mủ, viêm nội tâm mạc, bệnh nhân sốt hạ bạch cầu, nhiễm trùng đe doạ đến tính mạng - Kháng sinh được chỉ định cho các nhiễm trùng địa phương: Viêm phổi, nhiễm trùng tiết niệu, nhiễm trùng vết thương, viêm mô tế bào - Kháng sinh không được chỉ định trong: Nhiễm trùng đường hô hấp trên do virut không biến chứng, cúm không biến chứng. 2 - Kháng sinh có thể trì hoãn cho nhiễm trùng nhẹ đến khi có kết quả cấy vi khuẩn. 2. Trước khi chỉ định kháng sinh, các mẫu bệnh phẩm cần được thu thập, nuôi cấy vi khuẩn và làm kháng sinh đồ. - Nhuộm Gram: Dịch ở vết thương, dịch cơ thể có thể giúp ta xác định được tác nhân gây bệnh là vi khuẩn Gram (+) hay Gram (-). - Phải nuôi cấy vi khuẩn trước khi chỉ định kháng sinh (máu, nước tiểu, mủ ...) - Khi phân lập được vi khuẩn phải tiến hành làm kháng sinh đồ để xác định mức độ nhạy cảm của vi khuẩn với các loại kháng sinh. 3. Xác định vi khuẩn có khả năng gây nhiễm trùng. Thường lựa chọn kháng sinh dựa trên kinh nghiệm lâm sàng: - Điểm nhiễm trùng Ví dụ: Sinh dục tiết niệu, phổi hoặc đường mật... là vi khuẩn Gram (+), Gram (-) hay vi khuẩn kị khí Nhiễm trùng đường tiết niệu soi nước tiểu thấy cầu khuẩn Gram (+) cần điều trị Enterococcus. Viêm phổi cộng đồng soi đờm thấy song cầu Gram (+) phải điều trị kháng sinh tác dụng với phế cầu. - Tuổi: Giúp cho chẩn đoán vi khuẩn thường gặp Ví dụ: Trong viêm màng não mủ ở người già, biểu hiện nhiễm trùng không điển hình, triệu chứng kín đáo, có khi không sốt, tỷ lệ tử vong cao. Vì thế đối với người già phải dùng kháng sinh phổ rộng và dùng sớm, theo dõi cẩn thận tác dụng phụ của thuốc là điều rất quan trọng. - Nhiễm trùng mắc phải trong bệnh viện: Thường do trực khuẩn Gram (-) kháng với nhiều loại kháng sinh, tụ cầu vàng kháng methicillin (MRSA), cầu khuẩn đường ruột kháng vancomycin (VRE), phế cầu kháng penicillin. - Nhiễm trùng nặng: Kháng sinh nên bắt đầu ngay, cần phối hợp kháng sinh hoặc kháng sinh phổ rộng. - Các thông tin về nuôi cấy lần trước giúp cho lựa chọn kháng sinh trong khi chờ đợi kết quả nuôi cấy. 4. Chọn kháng sinh tốt nhất cho vi khuẩn trên mỗi bệnh nhân. - Dựa vào bảng thuốc lựa chọn đầu tiên và thuốc thay thế - Kháng sinh có gây dị ứng cho bệnh nhân không. Hỏi tiền sử dị ứng và thử test 3 - Kháng sinh có đến được ổ nhiễm khuẩn không, đặc biệt là viêm màng não mủ, viêm xương, viêm tiền liệt tuyến. - Tác dụng phụ, một số thuốc chống chỉ định: - Kháng sinh diệt khuẩn Trong nhiễm trùng nhẹ và cơ địa bệnh nhân tốt, kháng sinh diệt khuẩn và kìm khuẩn có tác dụng như nhau. Tuy nhiên trong nhiễm trùng nặng, đe doạ tính mạng đặc biệt bệnh nhân kiệt bạch cầu bị viêm nội tâm ...