Bài giảng kháng sinh part 1

nội dung I. Đại cương Việc tìm ra kháng sinh trong thế kỷ XX là một trong những tiến bộ khoa học bậc nhất trong y học, có lợi ích to lớn với sức khỏe con người. Do qua trình sử dụng rộng rãi, có khi lạm dụng kháng sinh nên các vi khuẩn nhanh chóng sinh ra các chủng kháng kháng sinh dẫn đến khó khăn trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn Vì vậy cùng với việc phát minh ra các kháng sinh mới có hiệu quả, chúng ta cần phải sử dụng kháng sinh hợp lý để...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng kháng sinh part 1 kh¸ng sinh ThS.BSCKII NguyÔn Hång Hµ ThS NguyÔn V¨n Dòng môc tiªu häc tËp Sau khi häc xong bµi nµy, ng­êi häc ph¶i cã kh¶ n¨ng: 1. Tr×nh bµy ®­îc c¸c nguyªn t¾c sö dông kh¸ng sinh 2. Tr×nh bµy ®­îc ®Æc ®iÓm cña mét sè kh¸ng sinh hay sö dông 3. Tr×nh bµy ®­îc c¸c biÖn ph¸p chèng l¹i t×nh tr¹ng kh¸ng kh¸ng sinh néi dung I. §¹i c­¬ng ViÖc t×m ra kh¸ng sinh trong thÕ kû XX lµ mét trong nh÷ng tiÕn bé khoa häc bËc nhÊt trong y häc, cã lîi Ých to lín víi søc kháe con ng­êi. Do qua tr×nh sö dông réng r·i, cã khi l¹m dông kh¸ng sinh nªn c¸c vi khuÈn nhanh chãng sinh ra c¸c chñng kh¸ng kh¸ng sinh dÉn ®Õn khã kh¨n trong ®iÒu trÞ c¸c bÖnh nhiÔm khuÈn V× vËy cïng víi viÖc ph¸t minh ra c¸c kh¸ng sinh míi cã hiÖu qu¶, chóng ta cÇn ph¶i sö dông kh¸ng sinh hîp lý ®Ó tr¸nh hiÖn t­îng vi khuÈn kh¸ng kh¸ng sinh. 1. §Þnh nghÜa Kh¸ng sinh lµ nh÷ng chÊt do vi sinh vËt tiÕt ra hoÆc nh÷ng chÊt ho¸ häc b¸n tæng hîp, tæng hîp, víi nång ®é rÊt thÊp cã kh¶ n¨ng ®Æc hiÖu k×m h·m sù ph¸t triÓn hoÆc diÖt ®­îc vi khuÈn 2. C¬ chÕ t¸c dông cña kh¸ng sinh H×nh 1: S¬ ®å c¬ chÕ t¸c ®éng cña c¸c hä kh¸ng sinh chÝnh 1 H×nh 2: Kh¸ng sinh øc chÕ qu¸ tr×nh tæng hîp protein 3. Phæ t¸c dông cña kh¸ng sinh Do kh¸ng sinh cã t¸c dông theo c¬ chÕ ®Æc hiÖu nªn mçi kh¸ng sinh chØ cã t¸c dông trªn mét sè chñng vi khuÈn nhÊt ®Þnh gäi lµ phæ kh¸ng khuÈn cña kh¸ng sinh. 4. T¸c dông trªn vi khuÈn Kh¸ng sinh øc chÕ sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn gäi lµ kh¸ng sinh k×m khuÈn, kh¸ng sinh huû ho¹i vÜnh viÔn ®­îc vi khuÈn gäi lµ kh¸ng sinh diÖt khuÈn. T¸c dông k×m khuÈn vµ diÖt khuÈn th­êng phô thuéc vµo nång ®é. Nång ®é diÖt khuÈn tèi thiÓu (MBC) Tû lÖ = ---------------------------------------------- Nång ®é k×m khuÈn tèi thiÓu (MIC) Khi tû lÖ > 4 kh¸ng sinh cã t¸c dông k×m khuÈn. Khi tû lÖ gÇn b»ng 1 kh¸ng sinh ®­îc xÕp vµo lo¹i diÖt khuÈn. II. Nguyªn t¾c chän kh¸ng sinh 1. Dùa trªn c¸c biÓu hiÖn l©m sµng - §èi víi c¸c tr­êng hîp nhiÔm trïng nÆng, cÊp tÝnh kh¸ng sinh ®­îc chØ ®Þnh VÝ dô: Viªm mµng n·o mñ, viªm néi t©m m¹c, bÖnh nh©n sèt h¹ b¹ch cÇu, nhiÔm trïng ®e do¹ ®Õn tÝnh m¹ng - Kh¸ng sinh ®­îc chØ ®Þnh cho c¸c nhiÔm trïng ®Þa ph­¬ng: Viªm phæi, nhiÔm trïng tiÕt niÖu, nhiÔm trïng vÕt th­¬ng, viªm m« tÕ bµo - Kh¸ng sinh kh«ng ®­îc chØ ®Þnh trong: NhiÔm trïng ®­êng h« hÊp trªn do virut kh«ng biÕn chøng, cóm kh«ng biÕn chøng. - Kh¸ng sinh cã thÓ tr× ho·n cho nhiÔm trïng nhÑ ®Õn khi cã kÕt qu¶ cÊy vi khuÈn. 2 2. Tr­íc khi chØ ®Þnh kh¸ng sinh, c¸c mÉu bÖnh phÈm cÇn ®­îc thu thËp, nu«i cÊy vi khuÈn vµ lµm kh¸ng sinh ®å. - Nhuém Gram: DÞch ë vÕt th­¬ng, dÞch c¬ thÓ cã thÓ gióp ta x¸c ®Þnh ®­îc t¸c nh©n g©y bÖnh lµ vi khuÈn Gram (+) hay Gram (-). - Ph¶i nu«i cÊy vi khuÈn tr­íc khi chØ ®Þnh kh¸ng sinh (m¸u, n­íc tiÓu, mñ ...) - Khi ph©n lËp ®­îc vi khuÈn ph¶i tiÕn hµnh lµm kh¸ng sinh ®å ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é nh¹y c¶m cña vi khuÈn víi c¸c lo¹i kh¸ng sinh. 3. X¸c ®Þnh vi khuÈn cã kh¶ n¨ng g©y nhiÔm trïng. Th­êng lùa chän kh¸ng sinh dùa trªn kinh nghiÖm l©m sµng: - §iÓm nhiÔm trïng VÝ dô: Sinh dôc tiÕt niÖu, phæi hoÆc ®­êng mËt... lµ vi khuÈn Gram (+), Gram (-) hay vi khuÈn kÞ khÝ NhiÔm trïng ®­êng tiÕt niÖu soi n­íc tiÓu thÊy cÇu khuÈn Gram (+) cÇn ®iÒu trÞ Enterococcus. Viªm phæi céng ®ång soi ®êm thÊy song cÇu Gram (+) ph¶i ®iÒu trÞ kh¸ng sinh t¸c dông víi phÕ cÇu. - Tuæi: Gióp cho chÈn ®o¸n vi khuÈn th­êng gÆp VÝ dô: Trong viªm mµng n·o mñ ë ng­êi giµ, biÓu hiÖn nhiÔm trïng kh«ng ®iÓn h×nh, triÖu chøng kÝn ®¸o, cã khi kh«ng sèt, tû lÖ tö vong cao. V× thÕ ®èi víi ng­êi giµ ph¶i dïng kh¸ng sinh phæ réng vµ dïng sím, theo dâi cÈn thËn t¸c dông phô cña thuèc lµ ®iÒu rÊt quan träng. - NhiÔm trïng m¾c ph¶i trong bÖnh viÖn: Th­êng do trùc khuÈn Gram (-) kh¸ng víi nhiÒu lo¹i kh¸ng sinh, tô cÇu vµng kh¸ng methicillin (MRSA), cÇu khuÈn ®­êng ruét kh¸ng vancomycin (VRE), phÕ cÇu kh¸ng penicillin. - NhiÔm trïng nÆng: Kh¸ng sinh nªn b¾t ®Çu ngay, cÇn phèi hîp kh¸ng sinh hoÆc kh¸ng sinh phæ réng. - C¸c th«ng tin vÒ nu«i cÊy lÇn tr­íc gióp cho lùa chän kh¸ng sinh trong khi chê ®îi kÕt qu¶ nu«i cÊy. 4. Chän kh¸ng sinh tèt nhÊt cho vi khuÈn trªn mçi bÖnh nh©n. - Dùa vµo b¶ng thuèc lùa chän ®Çu tiªn vµ thuèc thay thÕ - Kh¸ng sinh cã g©y dÞ øng cho bÖnh nh©n kh«ng. Hái tiÒn sö dÞ øng vµ thö test - Kh¸ng sinh cã ®Õn ®­îc æ nhiÔm khuÈn kh«ng, ®Æc biÖt lµ viªm mµng n·o mñ, viªm x­¬ng, viªm tiÒn liÖt tuyÕn. - T¸c dông phô, mét sè thuèc chèng chØ ®Þnh: - Kh¸ng sinh diÖt khuÈn 3 Trong nhiÔm trïng nhÑ vµ c¬ ®Þa bÖnh nh©n tèt, kh¸ng sinh diÖt khuÈn vµ k×m khuÈn cã t¸c dông nh­ nhau. Tuy nhiªn trong nhiÔm trïng nÆng, ®e do¹ tÝnh m¹ng ®Æc biÖt bÖnh nh©n kiÖt b¹ch cÇu bÞ viªm néi ...