Bài giảng Mô phôi: Hệ tiết niệu

Bài giảng "Mô phôi: Hệ tiết niệu" cung cấp các kiến thức giúp sinh viên có thể: Nắm được cấu trúc và chức năng của ống sinh niệu, nắm được vai trò điều hoà áp suất và thể dịch của thận. Đây là một tài liệu hữu ích dành cho các bạn sinh viên Y khoa và những ai quan tâm dùng làm tài liệu học tập và nghiên cứu.

Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Mô phôi: Hệ tiết niệuHãû tiãút niãûu - Mä phäi 113 HỆ TIẾT NIỆUMục tiêu học tập1. Nắm được cấu trúc và chức năng của ống sinh niệu.2. Nắm được vai trò điều hoà áp suất và thể dịch của thận.I. CẤU TẠO THẬN Thận là một cơ quan hình hạt đậu, dài 10-12cm, rộng 5-6 cm, dày 3-4 cm, có một bờ lồi,một bờ lõm và được bọc ngoài bởi vỏ xơ. Ở bờ lõm, có một chỗ lõm sâu gọi là rốn thận, tĩnhmạch thận từ trong thận đi ra ngoài và niệu quản thông với bể thận. Ở bên trong rốn thận, bể thậnchia thành 2 ngành dài và lớn gọi là những đài thận lớn, những ngành này lại chia thành nhữngnhành nhỏ ngắn hơn gọi là những đài thận nhỏ (Hình 1). Âaìi tháûn nhoí ÄÚng læåün gáön ÄÚng læåün xa Tiãøu cáöu tháûn Bãø tháûn Voí tháûn Caình daìy quai Henle ÄÚng tháu Âaìi tháûn låïn Tiãøu cáöu tháûn Quai Henle Tuíy tháûn Pháön âi lãn daìy cuía quai Henle ÄÚng goïp Bãø tháûn Caình moíng Thaïp tuíy Tia tuíy Truû Bertin Hình 1: Cấu trúc tổng quát của thận, ống sinh niệuTrên thiết đồ bổ đôi thận qua đường dọc giữa: bằng mắt thường ta có thể phân biệt được 2 vùngcó màu sắc khác nhau, nằm xen kẽ với nhau như cài răng lược.Vùng ngoại vi gọi là vùng vỏ cóHãû tiãút niãûu - Mä phäi 114màu đỏ nâu thẩm và vùng trung tâm gọi là vùng tuỷ có màu nhạt hơn. - Vùng vỏ: vùng vỏ thận được chia làm ba phần: phần giáp vỏ là một lớp nhu mô thậnmỏng nằm sát với vỏ xơ và ở bên ngoài đỉnh các tia tuỷ( tháp Ferrein); mê đạo là phần nhumô thận chen vào giữa các tia tuỷ và cột thận(còn gọi là trụ Bertin) là phần nhu mô thận chenvào giữa các tháp thận ( tháp Malpighi). Nhu mô thận được tạo thành bởi những đơn vị cấu tạo và hoạt động chức năng gọi làống sinh niệu. Mỗi thận có khoảng 1-4 triệu ống sinh niệu. Các ống sinh niệu được vùi trongmột mô liên kết gọi là mô kẽ. Cấu tạo mỗi đoạn ống sinh niệu được biệt hoá khác nhau đểđảm nhiệm chức năng riêng. Mỗi đoạn của một ống sinh niệu hoặc của các ống sinh niệu khácnhau nằm ở các vị trí khác nhau trong nhu mô thận. - Vùng tuỷ cấu tạo bởi 6-10 khối hình tháp gọi là tháp thận, đỉnh hướng về phía bểthận, đáy quay về phía bờ cong lồi của thận. Ở đỉnh mỗi tháp thận có 20-25 miệng những ốnggọi là ống nhú thận mở vào đài thận nhỏ. Từ mặt đáy mỗi tháp thận, vùng tuỷ có những khíadọc( khoảng 500 khía) toả ra vùng vỏ theo hướng nan hoa. Quan sát bằng kính hiển vi quanghọc với độ phóng đại nhỏ, mỗi khía dọc ấy gọi là tia tuỷ, là một khối hình tháp nhỏ, cao, đáynằm trên đáy tháp thận, đỉnh hướng về phía vỏ xơ. Mỗi khối hình tháp nhỏ ấy gọi là tháp Ferrein.II. ỐNG SINH NIỆU (NEPHRON) Mỗi thận có chừng 1-4 triệu nephron giữ chức năng lọc máu và tái hấp thụ nước vàđiện giải, mỗi ống sinh niệu gồm (1) tiểu cầu thận, (2) ống lượn gần, (3) quai Henle, (4) ốnglượn xa. Ống thâu và ống góp có nguồn gốc phôi thai khác với ống sinh niệu, giữ chức năngdẫn nước tiểu về đài thận (Hình 2).1. Tiểu cầu thận Tiểu cầu thận là một khối tròn có đường kính 200(m, chứa chùm mao mạch Malpighi,được bọc ngoài bởi một lá thành lợp bởi một hàng biểu mô lát đơn, bao quanh chùm maomạch Malpighi là tế bào có chân được gọi là lá tạng, giữa lá tạng và lá thành (màng ngoài củanang Bowman được gọi là khoang nang Bowman, nơi nước tiểu sơ khởi sẽ được thành lập). Tiểu cầu thận gồm có hai cực là cực mạch và cực niệu. Cực mạch khởi đầu bằng mộtđộng mạch dẫn đến đi vào khoang nang Bowman, tiểu động mạch dẫn đến chia thành 2-5nhánh, từ đó tạo thành những búi mao mạch. Các búi mao mạch này sẽ hợp nhau lại bằng mộtnhánh động mạch đi, như vậy cực mạch gồm có động mạch đến và động mạch đi nằm ở tiểucầu thận (Hình 3)Ở tiểu cầu thận các mao mạch được lót bởi một hàng tế bào biểu mô có lỗ thủng, các lỗ thủngnày cho phép các phân tử có trọng lượng dưới 68000 đi qua, hầu hết các ion điện giải đều điqua được lỗ thủng này. Bao quanh các tế bào nội mô là một màng đáy mỏng, màng đáy nàycó tính chất thấm lọc, chứa collagene type IV, người ta nhận thấy rằng màng đáy tác độngnhư một màng lọc, cho phép các chất có trọng lượng phân tử chừng 69000 dalton đi qua, kíchthước chừng 10nm. Giữa màng đáy có hai loại tế bào bao phủ.1.1. Tế bào có chân Là những tế bào phủ toàn bộ mặt ngoài của màng đáy, từ một tế bào có chân sẽ phânra các nhánh sơ cấp, từ các nhánh sơ cấp này sẽ phân ra các nhánh thứ cấp đến bọc quanh cácmàng đáy như các ngón tay bọc quanh một khối. Rãnh của các ngón tay này rộng chừng25nm và được xem như là khe lọc, như vậy máu trong lòng mao mạch Malpyghi sẽ qua lỗthủng của tế bào nội mô, màng đáy và khe lọc của tế bào có chân (Hình 3, 4). Hãû tiãút niãûu - Mä phäi 115 Voí ÄÚng læåün gáön Cáöu tháûn ...