Bài giảng môn Y HỌC CỔ TRUYỀN - Bài 2

Bài 2: Phương pháp chẩn đoán và điều trị của Y học cổ truyền I. Mục tiêu 1. Mô tả được nội dung cơ bản của tứ chẩn. 2. Phân tích được những nội dung cơ bản của bát cương. 3. Trình bày được những nội dung cơ bản của bát pháp.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng môn Y HỌC CỔ TRUYỀN - Bài 2Bµi 2: Ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ cña Y häc cæ truyÒn I. Môc tiªu 1. M« t¶ ®îc néi dung c¬ b¶n cña tø chÈn. 2. Ph©n tÝch ®îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña b¸t c¬ng. 3. Tr×nh bµy ®îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña b¸t ph¸p.§¹i c¬ng: - Ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ cña YHCT ®îc dùa trªnnÒn t¶ng tø chÈn, b¸t c¬ng vµ b¸t ph¸p. - §©y lµ c¬ së lý luËn quan träng, xuyªn suèt qu¸ tr×nh tõ th¨mkh¸m, chÈn ®o¸n cho ®Õn viÖc chØ ®Þnh ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ cña ngêithÇy thuèc. - Tø chÈn: nh×n (väng chÈn), nghe (v¨n chÈn), hái (vÊn chÈn), xemm¹ch, sê n¾n (thiÕt chÈn). - B¸t c¬ng: chÈn ®o¸n vÞ trÝ, tÝnh chÊt, tr¹ng th¸i vµ xu thÕ chungcña bÖnh. - B¸t ph¸p: lµ t¸m ph¬ng ph¸p dïng thuèc uèng trong, ®îcngêi thÇy thuèc lùa chän chØ ®Þnh phï hîp víi chøng bÖnh cñabÖnh nh©n. A. Tø chÈn: 1. Nh×n (väng chÈn) 1.1. Väng thÇn: quan s¸t thÇn s¾c cña ngêi bÖnh, ph¶n ¸nht×nh tr¹ng ho¹t ®éng vÒ tinh thÇn, ý thøc, t¹ng phñ bªn trong c¬ thÓbiÓu hiÖn ra ngoµi. Khi xem cÇn x¸c ®Þnh: - Cßn thÇn: m¾t s¸ng, tØnh t¸o lµ bÖnh nhÑ, chÝnh khÝ cha suy,c«ng n¨ng t¹ng phñ cßn tèt. - Kh«ng cßn thÇn: thê ¬, l·nh ®¹m, tinh thÇn mÖt mái, nãikh«ng cã søc...biÓu hiÖn bÖnh nÆng, chÝnh khÝ ®· suy, ch÷a bÖnhkhã kh¨n vµ l©u dµi. - HiÖn tîng gi¶ thÇn: bÖnh ®ang rÊt nÆng, ®ét nhiªn ngêibÖnh tØnh t¸o, ¸nh m¾t s¸ng bÊt thêng ®©y lµ dÊu hiÖu nguy kÞch,chÝnh khÝ s¾p tho¸t. 1.2 Xem s¾c: thêng xem s¾c mÆt, ngêi b×nh thêng s¾c mÆtt¬i nhuËn, khi cã bÖnh thêng cã biÕn ®æi sau: a, S¾c ®á do nhiÖt: cÇn ph©n biÖt mÆt ®á do thùc nhiÖt hay do hnhiÖt: - Do thùc nhiÖt th× toµn mÆt ®á ®Òu: sèt do nhiÔm khuÈn, sayn¾ng - Do h nhiÖt: gÆp ë ngêi m¾c bÖnh l©u ngµy, sèt vÒ chiÒu,®ªm, cÆp nhiÖt ®é kh«ng cao, hai gß m¸ ®á, do ©m h sinh néi nhiÖt. 21 b, S¾c vµng do h, do thÊp: Tú mÊt kiÖn vËn, thuû thÊp kh«ngho¸, khÝ huyÕt gi¶m sót, b× phu kh«ng ®îc nu«i dìng nªn cã mµuvµng. - Chøng vµng da (hoµng ®¶n): s¾c vµng t¬i, s¸ng lµ do thÊpnhiÖt. - S¾c vµng ¸m tèi lµ do hµn thÊp. - S¾c mÆt h¬i vµng lµ Tú h. c, S¾c tr¾ng do h, hµn, mÊt m¸u - S¾c mÆt tr¾ng, h¬i phï: thËn d¬ng h - BÖnh cÊp tÝnh ®ét nhiªn s¾c mÆt tr¾ng lµ d¬ng khÝ s¾ptho¸t. d, S¾c ®en do hµn, chøng ®au, huyÕt ø, thËn h tinh khÝ suy kiÖt 1.3. Xem lìi Rªu lìi: lµ chÊt b¸m trªn bÒ mÆt cña lìi. - Rªu lìi tr¾ng máng: hµn ë biÓu - Rªu lìi vµng: chøng nhiÖt, bÖnh ë lý - Rªu lìi x¸m ®en: bÖnh nÆng - Rªu lìi dµy: bÖnh ®· vµo phÇn lý - Rªu lìi kh«: ©m h, mÊt t©n dÞch hoÆc cùc nhiÖt - Rªu lìi dµy dÝnh lµ thÊp nhiÒu. ChÊt lìi: lµ xem tæ chøc c¬ vµ niªm m¹c cña lìi - ChÊt lìi nh¹t: bÖnh h hµn, khÝ huyÕt h - ChÊt lìi ®á: thuéc nhiÖt chøng - ChÊt lìi xanh tÝm: nÕu kh« lµ cùc nhiÖt , nÕu ø¬t th× cùchµn hoÆc ø huyÕt - Lìi bÖu: thuéc h chøng - Lìi lÖch: do tróng phong - Lìi run: do T©m, Tú, khÝ, huyÕt, h hoÆc nghiÖn rîu. 2. V¨n chÈn: (nghe vµ ngöi) 2.1. Nghe ©m thanh - TiÕng nãi nhá, thÒu thµo kh«ng ra h¬i thuéc h chøng - Mª s¶ng lµ nhiÖt vµo T©m bµo - Nãi ngäng, nãi khã lµ tróng phong - TiÕng thë to, m¹nh lµ thùc chøng - TiÕng ho m¹nh lµ PhÕ thùc nhiÖt - TiÕng ho yÕu: PhÕ ©m h - Ho kÌm theo h¾t h¬i: do phong hµn - TrÎ em ho c¬n dµi, cã tiÕng rÝt vµ n«n möa lµ ho gµ. 2.2. Mïi ph©n vµ níc tiÓu - Ph©n lo·ng cã mïi tanh: tú h - Ph©n mïi chua hoÆc thèi kh¼m: thùc tÝch - Níc tiÓu rÊt khai vµ ®ôc: do thÊp. 3. VÊn chÈn: 22 3.1. Hái vÒ hµn nhiÖt * C¶m gi¸c sî l¹nh - BÖnh míi m¾c mµ sî l¹nh: c¶m phong hµn - BÖnh l©u ngµy mµ sî l¹nh, ch©n tay l¹nh: do thËn d¬ng h - Ch©n tay l¹nh, ®au bông, Øa ch¶y buæi s¸ng sím: thËnd¬ng h * Ph¸t sèt: - Sèt nhÑ, nhøc ®Çu sæ mòi, sî l¹nh: do phong hµn - Sèt cao, ra må h«i nhiÒu, kh¸t níc, mÆt ®á, lìi ®á, vËt v·:lý thùc nhiÖt - Sèt nhÑ vÒ chiÒu, gß m¸ ®á, ra må h«i trém, nhøc trongx¬ng, lßng bµn ch©n, vµ lßng bµn tay nãng: ©m h ho¶ vîng. - Lóc sèt nãng, lóc sèt rÐt: chøng b¸n biÓu b¸n lý 3.2. Hái vÒ må h«i - Sèt, kh«ng ra må h«i: biÓu thùc nhiÖt - Sèt, ra må h«i nhiÒu: lý thùc nhiÖt - Tù ra må h«i: do d¬ng h (tù h·n) - Tù ra må h«i ban ®ªm khi ngñ: do ©m h (®¹o h·n) 3.3. Hái vÒ ®au * §au ®Çu: - §au vïng chÈm, vai, g¸y: thuéc kinh th¸i d¬ng - §au vïng tr¸n, tai, m¾t: thuéc kinh d¬ng minh - §au nöa ®Çu vïng th¸i d¬ng: thuéc kinh thiÕu d¬ng - §au vïng ®Ønh ®Çu: thuéc quyÕt ©m Can - §au kh¾p ®Çu nh ...