Bài giảng Phương thuốc bổ - ThS. Lê Ngọc Thanh

Bài giảng Phương thuốc bổ do ThS. Lê Ngọc Thanh biên soạn cung cấp cho các bạn những kiến thức về định nghĩa, phân loại và chú ý khi sử dụng các bài thuốc bổ; sự phối ngũ, công dụng và ứng dụng lâm sàng của các phương thuốc tứ quân tử thang, sâm linh bạch truật tán, bổ trung ích khí thang, tứ vật thang, quy tỳ thang,... Mời các bạn tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Phương thuốc bổ - ThS. Lê Ngọc ThanhPHƯƠNG THUỐC BỔ Th.S Lê Ngọc Thanh MỤC TIÊU BÀI GIẢNG• Trình bày được định nghĩa, phân loại và chú ý khi sử dụng các bài thuốc Bổ• Phân tích sự phối ngũ, công dụng và ứng dụng lâm sàng của các phương thuốc:- Tứ quân tử thang - Nhất quán tiễn- Sâm linh bạch truật tán - Thận khí hoàn- Bổ trung ích khí thang - Hữu quy hoàn- Tứ vật thang- Quy tỳ thang- Lục vị địa hoàn hoàng- Kỷ cúc địa hoàng thang- Bách hợp cố kim thang I. ĐẠI CƯƠNG – ĐỊNH NGHĨA• Những bài thuốc bổ là những bài thuốc gồm các vị thuốc có tác dụng bồi dưỡng cường tráng cơ thể, tức là chữa những chứng hư gồm có âm hư, dương hư, khí hư, huyết hư. Do đó, những bài thuốc được chia thành các loại: Bổ khí, Bổ huyết, Bổ âm và Bổ dương.• Phương thuốc bổ thường được sử dụng để điều trị các bệnh mạn tính cũng như được dùng như là các phương pháp điều trị hỗ trợ trong các bệnh mạn tính, giúp nâng đỡ thể trạng sau các bệnh mạn tính kéo dài, sau phẫu thuật, sau sanh, sau hóa xạ trị…. I. ĐẠI CƯƠNG – PHÂN LOẠI• Bổ âm: Bài thuốc bổ âm để chữa các chứng âm hư: Can âm hư, Thận âm hư, Phế âm hư…• Bổ dương: Bài thuốc Bổ dương dùng chữa chứng dương hư mà chủ yếu là trị thận dương hư• Bổ khí: Bài thuốc Bổ khí là những bài thuốc chữa hội chứng khí hư biểu hiện chủ yếu là Phế khí hư hoặc Tỳ khí hư• Bổ huyết: Bài thuốc Bổ huyết là những bài thuốc dùng chữa chứng huyết hư.Trên lâm sàng thường để tăng cường tác dụng bổ huyết có phối hợp thêm các vị thuốc bổ khí I. ĐẠI CƯƠNG – CHÚ Ý• Dùng thuốc bổ trước hết phải chú ý đến Tỳ Vị. Tỳ Vị có được kiện vận thì phép Bổ mới có hiệu quả.• Chứng hư lâu ngày thì phải bổ từ từ.• Tùy theo tình trạng của người bệnh, tùy theo giai đoạn tiến triển của bệnh mà có khi phải phối hợp thuốc bổ với các thuốc chữa bệnh khác.• Thuốc bổ phải được nấu ( sắc ) trong thời gian lâu.• Bệnh hư do hậu thiên nên lấy bổ Tỳ Vị là chính, bệnh hư do tiên thiên bất túc nên lấy bổ Thận là chính. II. BỔ KHÍ• Bài thuốc Bổ khí là những bài thuốc chữa hội chứng khí hư biểu hiện chủ yếu là Phế khí hư (ho, khó thở, cơ thể mệt mỏi, tiếng nói nhỏ, sắc mặt tái nhợt) hoặc Tỳ khí hư (chân tay mệt mỏi, ăn kém, rối loạn tiêu hóa hoặc sa các tạng phủ như sa tử cung, sa dạ dày, thoát vị bẹn).• Thường dùng các vị thuốc như Nhân sâm, Bạch truật, Hoàng kỳ, Cam thảo… với các bài thuốc thường được sử dụng như Tứ quân tử thang, Bổ trung ích khí thang, Sâm linh bạch truật tán…• Thường dùng trong điều trị các bệnh lý tiêu hóa, hô hấp, suy nhược cơ thể… II. BỔ KHÍ TỨ QUÂN TỬ THANG• Thành phần bài thuốc: Nhân sâm ( Đảng sâm ) 15g Bạch linh 12g Bạch truật 12g Chích thảo 8g• Cách dùng: Sắc uống II. BỔ KHÍ TỨ QUÂN TỬ THANG• Công dụng: Ích khí kiện Tỳ• Phân tích bài thuốc: Nhân sâm kiện Tỳ, ích khí dưỡng Vị, bổ nguyên khí là Quân. Bạch truật kiện tỳ táo thấp; Phục linh hợp với Bạch truật để kiện Tỳ thẩm thấp, tăng cường chức năng vận hóa của Tỳ Vị là Thần. Cam thảo bổ trung hòa Vị là Tá. II. BỔ KHÍ TỨ QUÂN TỬ THANG• Ứng dụng lâm sàng:- YHCT: Tỳ Vị khí hư ( người mệt mỏi, vận động nhiều thì thở nhanh, thở gấp, chán ăn, tiêu lỏng, chân tay như không có sức…)- YHHĐ: Rối loạn tiêu hóa thể Tỳ khí hư nhược II. BỔ KHÍ TỨ QUÂN TỬ THANG• Phụ phương- Tỳ vị hư nhược kiêm có khí trệ như: ợ hơi, vùng thượng vị đầy tức gia thêm Trần bì để lý khí hóa trệ gọi là bài DỊ CÔNG TÁN thường dùng chữa chứng rối loạn tiêu hóa- Trường hợp Tỳ vị khí hư có đàm thấp triệu chứng là ho đàm, nhiều đàm trắng trong, khó thở, thường gặp trong bệnh viêm phế quản mạn gia thêm: Trần bì, Bán hạ chế để lý khí hóa đàm gọi là bài LỤC QUÂN TỬ THANG- Trường hợp Tỳ vị khí hư kiêm hàn thấp, triệu chứng bụng đầy đau, ợ hơi hoặc nôn, tiêu chảy gia Trần bì, Chế Bán hạ, Mộc hương, Sa nhân để hành khí chỉ thống, giáng nghịch hóa đàm, gọi là bài: HƯƠNG SA LỤC QUÂN TỬ THANG. Trên lâm sàng thường dùng chữa viêm loét dạ dày, hành tá tràng. II. BỔ KHÍ SÂM LINH BẠCH TRUẬT TÁN• Thành phần bài thuốc: Nhân sâm 80g Bạch linh 80g Bạch truật 80g Hoài sơn 80g Chích thảo 80g Biển đậu 40g Liên nhục 40g Ý dĩ nhân 40g Sa nhân 40g Cát cánh 40g II. BỔ KHÍ SÂM LINH BẠCH TRUẬT TÁN• Cách dùng: Tán bột mịn, ngày uống 8-12g với nước sôi nguội hoặc dùng làm thang sắc uống.• Công dụng: Bổ khí kiện Tỳ, hòa Vị thẩm thấp• Phân tích bài thuốc: Tứ quân bổ khí kiện Tỳ là Quân. Hoài sơn, Ý dĩ, Biển đậu, Sa nhân kiện Tỳ hành khí lợi thủy cùng Liên nhục cố sáp hỗ trợ Bạch truật kiện Tỳ hóa thấp là Thần. Cát cánh dẫn thuốc vào Phế, ích khí bổ Phế, Cam thảo hòa trung kiện Tỳ cùng là Tá ...