Bài giảng Siêu âm Doppler phụ khoa

Nội dung của bài giảng trình bày công thức Doppler; các loại hình Doppler; ứng dụng Doppler trong sản khoa. Mời các bạn cùng tham khảo bài giảng để nắm chắc kiến thức.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Siêu âm Doppler phụ khoaSiêu âm Doppler trong sản khoa Bs Jasmine Thanh Xuân . Nội dung• I. Nhắc lại Công thức Doppler.• II. Các loại hình Doppler.• III. Ứng dụng Doppler trong sản khoa. I. Công thức Doppler• Nhắc lại về Hiệu ứng Doppler Được Christian Johann Doppler ( Vật lý – Áo )( 1803- 1853) tìm ra năm 1842. Hiệu ứng Doppler có được do sự thay đổi về tần số của sóng âm ( giữa chùm tia siêu âm phát đi và truyền về khi gặp phải vật chuyển động) • Vật đứng yên  tần số không đổi không có hiệu ứng Doppler. • Vật di chuyển ( hồng cầu ) sóng phản hồi thay đổi tần số  tạo hiệu số giữa tần số sóng truyền đi và thu về  được gọi là tần số Doppler Hiệu ứng Doppler (tt) Nhắc lại :• Chuyển động của hồng cầu làm thay đổi tần số sóng phản hồi về đầu dò.• Dòng máu di chuyển hướng về đầu dò  tần số sóng siêu âm tăng ( quy định màu đỏ ) ( Color Doppler)• Dòng máu di chuyển xa đầu dò  tần số sóng siêu âm giảm (quy định màu xanh )  Hiệu số của hai tần số này là tần số Doppler (ΔF)* Công thức DopplerΔF: tần số Doppler- F0 : tần số sóng phát đi- Fr : tần số sóng phản hồi.- V : vần tốc dòng máu- c : tốc độ sóng âm truyền trongmô ( # 1540m/s)- α: góc giữa chùm tia siêu âm vàmạch máu. ΔF= Fr - F0 = 2 F0. v.cosα / c Nhận xét từ công thức Doppler ΔF= Fr - F0 = 2 F0. v.cosα / c• Doppler (ΔF ) tỷ lệ thuận với vận tốc dòng chảy.• Góc α = 0º  cosα = 1 ΔF có trị số lớn nhất, nghĩa là tia siêu âm song song với dòng chảy, tín hiệu Doppler đạt tối ưu ☺• Góc α = 90º cosα = 0  ΔF bị triệt tiêu, nghĩa là tia siêu âm vuông góc với dòng chảy sẽ không có tín hiệu Doppler (!)  Như vậy, trong thực hành lâm sàng, cần chỉnh góc α < 60º để có tín hiệu Doppler tối ưu. Nhận xét từ công thức Doppler (tt) ΔF = Fr - F0 = 2 F0. v.cosα / c Đầu dò phát với tần số 2-8 MHz, ΔF thu được nằm trong phạm vi tần số tai người nghe được ( 50 Hz- 15KHz) Dùng Doppler nghe nhịp tim thai, nghe và phân tích các dạng dòng chảy ( êm dịu hay âm sắc cao khi qua chỗ hẹp ). Vận tốc dòng chảy sẽ được tính theo công thức : V = c. (Fr - F0 ) / 2 F0.cosα II. Các loại hình Doppler 1. Doppler liên tục ( CW : continuous wave) : đầu dò hai tinh thể ( phát đi- thu về) liên tục. Ưu điểm : đo được vận tốc lớn của dòng chảy (vd : qua chỗ hẹp van tim, vận tốc cao,… thường dùng trong tim mạch ). Nhược điểm : chỉ ghi vận tốc trung bình của nhiều điểm chuyển động khi chùm tia siêu âm đi qua mà không ghi được vận tốc tại 1 điểm xác định• 2. Doppler xung : ( PW : pulsed wave )  Đầu dò một tinh thể ( phát đi- thu về )  Sóng âm được phát theo từng chuỗi xung dọc theo đầu dò, nhưng chỉ có những xung phản hồi từ vị trí đặt cửa sổ ( gate, sample volume ) là được xử lý .• 3. Doppler màu ( Color Doppler ) Là tín hiệu Doppler xung được mã hóa màu sắc phủ lên hình siêu âm 2 chiều, với rất nhiều vị trí cửa sổ đặt kế nhau trên vùng khảo sát. Khi dòng máu đi về hướng đầu dò ( mã hóa màu đỏ ), có phổ dương( trên trục X ). Khi dòng máu đi xa đầu dò ( mã hóa màu xanh), có phổ âm ( trên trục X ).  Color doppler cho phép khảo sátchiều dòng chảy, tốc độ trung bình dòng chảy. 0Ví dụ minh họa : Hình ảnh 1 đoạn dây rốn tự do được quan sát trênColor Doppler.Dòng chảy hướng vế phía đầu dò có màu đỏ, xa đầu dò có màu xanh.Vận tốc cao hơn có màu sáng hơn ( so với thanh màu bên trái ). Vìvận tốc dòng chảy tùy thuộc vào góc doppler ( góc α ) nên cùng mộtdây rốn ta thấy có nhiều tín hiệu màu khác nhau.Vùng không có tín hiệu màu ( màu đen ) tương ứng số “0” trên thanhmàu, do đường đi dây rốn vuông góc với tia siêu âm ( cos α = 0) nênkhông có hiệu ứng Doppler .• 4. Doppler năng lượng ( Power Dopler )  Chỉ có 1 màu, cho biết có sự hiện diện của dòng chảy nhưng không cho biết chiều của dòng chảy ( Doppler năng lượng không định hướng : Undirectional Power Doppler), dùng để khảo sát các mạch máu nhỏ li ti, vận tốc chậm.  Hiện tại : Doppler năng lượng có định hướng (Directional Power Doppler : khảo sát dòng chảy nhỏ li ti và cho biết hướng dòng chảy ). Các lưu ý khi thực hành siêu âm Doppler• 1. Doppler màu ( CD ) : đặt hộp màu, chỉnh hướng hộp màu, thang tốc độ màu ( gray scale ), gain màu, ….• 2. Doppler xung ( PD) : chuyển dịch đường nền ( base line ) tránh hiện tượng vượt ngưỡng, điều chỉnh cửa sổ lấy mẫu ( gate), chỉnh góc α, đo các chỉ số… Phân tích phổ Doppler• Phổ Doppler phản ánh huyết động học của dòng chảy (nghe và phân tích dạng sóng : hướng, vận tốc, đo trở kháng …)• Khái niệm :  PSV ( P ...