Bài giảng: Sử dụng corticoid trong lâm sàng

- Sử dụng corticosteroid là vấn đề quan trọng và còn nhiều tranh luận trong lâm sàng nói chung và trong chuyên khoa khớp. - Tác dụng chống viêm nhanh và mạnh là những căn cứ cho việc chỉ định thuốc trong điều trị các bệnh khớp. - Thực tế cho thấy, khi dùng thuốc kéo dài, liều cao vượt quá liều sinh lí đã gây nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng dẫn đến những quan điểm khác nhau về vai trò của corticosteroid trong sinh lí bệnh và điều trị các bệnh khớp. - Tuy vậy việc sử dụng corticosteroid ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng: Sử dụng corticoid trong lâm sàng HỌC VIỆN QUÂN Y BỘ MÔN TIM MẠCH - THẬN - KHỚP - NỘI TIẾT Sử dụng corticoid trong lâm sàng BS Nguyễn Ngọc Châu 1. ĐẠI CƯƠNG - Sử dụng corticosteroid là vấn đề quan trọng và còn nhiều tranh luận trong lâm sàng nói chung và trong chuyên khoa khớp. - Tác dụng chống viêm nhanh và mạnh là những căn cứ cho việc chỉ định thuốc trong điều trị các bệnh khớp. - Thực tế cho thấy, khi dùng thuốc kéo dài, liều cao vượt quá liều sinh lí đã gây nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng dẫn đến những quan điểm khác nhau về vai trò của corticosteroid trong sinh lí bệnh và điều trị các bệnh khớp. - Tuy vậy việc sử dụng corticosteroid vẫn là biện pháp quan trọng trong điều trị một số bệnh khớp, vì tác dụng mạnh của thuốc trong nhiều trường hợp mà chưa có thuốc chống viêm nào vượt được. 2. TÁC DỤNG SINH LÍ CỦA CORTICOSTEROID 2.1.Giới thiệu - Trong cơ thể corticosteroid là hormon được sản xuất bởi lớp tế bào bó ở vùng vỏ của tuyến thượng thận. - Đây yếu tố cần thiết cho sự phát triển bình thường của cơ thể, giúp cơ thể duy trì hằng định của nội môi. - Các corticosteroid còn có vai trò điều hoà quá trình chuyển hoá các chất, và điều hoà chức năng của hệ thần kinh trung ương. Bên cạnh đó chúng còn có tác dụng chống viêm nhanh và mạnh. - Sự sản xuất hormon này chịu sự điều tiết của trục đồi thị - tuyến yên - tuyến thượng thận. - Điều kiện sinh lí bình thường nồng độ corticosteroid trong huyết tương thay đổi theo nhịp ngày đêm. Điều hòa bài tiết Corticosteroid CRH: Corticotropic CRH Releasing Vùng đồi thị Hormone ACTH: Adreno CRH Corticotropic Hormone Corticosteroids: Tuyến yên Mineralocorticoid, Glucocorticoid ACTH Vỏ thượng thận Steroid sinh dục Corticosteroids 1. TÁC DỤNG SINH LÍ CỦA CORTICOSTEROID - Trong quá trình viêm, các kích thích gây viêm thường kèm với việc giải phóng các cytokin như: IL1, IL6), TNFα... Các cytokin này kích thích trục đồi thị - tuyến yên - tuyến thượng thận tăng tổng hợp corticosteroid kết quả là gây ức chế ngược quá trình giải phóng cytokin do đó giảm quá trình viêm. - Khi tổng hợp không đủ corticosteroid sẽ dẫn đến không kiểm soát được phản ứng viêm gây tổn thương tổ chức lan rộng - tiếp tục gây giải phóng nhiều chất trung gian hoá học có tác dụng gây viêm. - Mất khả năng thông tin ngược (feed back) giữa hệ thần kinh trung ương và các cơ chế gây viêm ở ngoại vi có thể là yếu tố quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của một số bệnh khớp. 2. TÁC DỤNG SINH LÍ CỦA CORTICOSTEROID 2.2. Một số tác dụng sinh lí chung Corticosteroid có một số tác dụng chủ yếu: - Làm tăng khả năng thức tỉnh và sảng khoái. - Làm tăng glucose máu, và tăng glycogen ở gan. - Làm tăng khả năng kháng insulin, - ức chế chức năng tuyến giáp. - ức chế chức năng tái tổng hợp và bài tiết hormon. - Làm tăng quá trình dị hoá ở cơ. - Làm tăng hoạt tính các men giải độc. - Làm chậm liền vết thương. - Kiềm chế phản ứng viêm cấp tính. - ức chế đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế bào và cả đáp ứng miễn dịch dịch thể. 2. TÁC DỤNG SINH LÍ CỦA CORTICOSTEROID 2.2. Các tác dụng trên cơ quan và các tế bào - ức chế sự tổng hợp và ức chế giải phóng các hormon kích thích bài tiết tuyến thượng thận và tuyến sinh dục (corticotropin, gonadotropin) từ vùng dưới đồi thị. - ức chế sự tổng hợp và ức chế bài tiết các hormon kích thích tuyến thượng thận, kích thích tuyến giáp và hormon tăng trưởng của vùng tuyến yên. - ức chế sự tổng hợp và ức chế bài tiết các hormon cortisol và androgen của tuyến thượng thận. - ức chế sự tổng hợp estrogen ở buồng trứng, testosteron của tinh hoàn, giảm hoạt tính của các hormon này tại cơ quan đích. - ức chế các chất TGHH kích thích phản ứng viêm:TNF α, interleukin I, interferon, prostaglandin, leucotrien)... 2. TÁC DỤNG SINH LÍ CỦA CORTICOSTEROID - ức chế sự phát triển của các tạo cốt bào. - Làm tăng loạn dưỡng cơ của khối cơ vân. - Làm thay đổi hoạt tính của tế bào mỡ. - Làm giảm quá trình tăng sinh các tế bào sợi xơ, giảm tổng hợp ADN, và giảm tổng hợp các sợi collagen. - ức chế chức năng tế bào nội mạc mạch máu. - ức chế tế bào sợi non sản xuất ra phospholipase A2, COX, prostaglandin và metalloproteinase... - ức chế quá trình hoá ứng động của các tế bào bạch cầu. - ức chế sự trình diện kháng nguyên của APC. - ức chế hoạt hoá các tế bào viêm và các tế bào khác (đại thực bào, tế bào lympho T, lympho B, mastocyte. Cân bằng H2O – Na+  và các điện giải khác Cân bằng Chuyển hóa Đường­Đạm­Mỡ Corticoid Hệ tim mạch,  miễn dịch, hệ máu, hệ thống cơ xương,  nội tiết, thần kinh,… 3. SỬ DỤNG CÁC CORTICOSTEROID 3.1. Giới thiệu chung về các thuốc corticosteroid ...