Bài giảng Y học hạt nhân và một số vấn đề an toàn phóng xạ liên quan - ĐHYK Thái Nguyên

Bài giảng Y học hạt nhân và một số vấn đề an toàn phóng xạ liên quan trình bày về các nội dung chủ yếu của y học hạt nhân, vai trò của y học hạt nhân trong các chuyên khoa, các phương pháp điều chế đồng vị phóng xạ dùng trong y học hạt nhân, máy móc ghi đo phóng xạ trên bệnh nhân, nguyên tắc chung của chuẩn đoán bệnh bằng đồng vị phóng xạ,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Y học hạt nhân và một số vấn đề an toàn phóng xạ liên quan - ĐHYK Thái Nguyên Y HỌC HẠT NHÂN VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ An toµn phãng x¹ liªn QUAN Bé m«n Lý sinh Y häc - §¹i häc Y khoa Th¸i nguyªn Y häc h¹t nh©n Y häc h¹t nh©n (YHHN)- Nuclear medicine: là chuyªn ngµnh sö dông c¸c ®ång vÞ phãng x¹ díi d¹ng dîc chÊt phãng x¹ vµ ho¸ chÊt phãng x¹ trong chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ bÖnh. YHHN ë ViÖt nam:  N¨m 1969: thµnh lËp §¬n vÞ nghiªn cøu phãng x¹ - §HY Hµ néi c¬ së ®Æt t¹i BV B¹ch Mai.  N¨m1978: thµnh lËp Khoa YHHN -BV B¹ch Mai.  N¨m1987: thµnh lËp Bé m«n YHHN - §HY Hµ Néi.  HiÖn cã trªn 20 c¬ së YHHN trong c¶ níc. C¸c néi dung chñ yÕu cña Y häc h¹t nh©n 1. Th¨m dß c¸c chøc n¨ng. 2. Ghi h×nh phãng x¹. 3. §Þnh lîng c¸c hîp chÊt sinh häc b»ng ph¬ng ph¸p MiÔn dÞch phãng x¹ ( Radioimmunoasay- RIA vµ Immunoradiometric asay-IRMA). 4. §iÒu trÞ bÖnh b»ng c¸c dîc chÊt phãng x¹ Vai trß cña YHHN trong c¸c chuyªn khoa YHHN ph¸t huy m¹nh mÏ vai trß trong c¸c chuyªn khoa:  Néi tiÕt, ®Æc biÖt lµ tuyÕn gi¸p.  Tim m¹ch.  Ung th c¸c lo¹i.  Chøc năng vµ ®éng häc cña thËn vµ tiÕt niÖu.  BÖnh rèi lo¹n vÒ hÊp thô vµ c¸c khèi u.  BÖnh m¸u vµ hÖ t¹o m¸u.  BÖnh thÇn kinh vµ t©m thÇn. C¸c ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ ®ång vÞ phãng x¹ dïng trong YHHN 1. §iÒu chÕ tõ lß ph¶n øng h¹t nh©n Tinh chÕ tõ s¶n phÈm do ph©n h¹ch h¹t nh©n. §iÒu chÕ b»ng ph¬ng ph¸p b¾n ph¸ h¹t nh©n bia. 2. §iÒu chÕ tõ m¸y gia tèc h¹t M¸y gia tèc th¼ng. M¸y gia tèc vßng. 3. S¶n xuÊt b»ng nguån sinh ®ång vÞ phãng x¹ (Generator). M¸y mãc ghi ®o phãng x¹ trên bệnh nhân  M¸y ghi h×nh nhÊp nh¸y Scanner.  M¸y chôp h×nh Gamma Camera.  M¸y chôp h×nh c¾t líp phát xạ photon đơn (Single photon emission tomography - SPECT).  M¸y chôp c¾t líp ph¸t x¹ positron tomography (Positron emission tomography- PET).  M¸y SPECT/CT.  M¸y PET/CT.  M¸y PET/SPECT. Nguyªn t¾c chung cña chÈn ®o¸n bÖnh b»ng ®ång vÞ phãng x¹ §¸nh gi¸ ho¹t ®éng chøc n¨ng cña mét c¬ quan, phñ t¹ng  §a §VPX hoÆc hîp chÊt g¾n §VPX thÝch hîp (phát tia gamma) vµo c¬ thÓ BN.  §VPX sÏ tËp trung ®Æc hiÖu t¹i c¬ quan cÇn kh¶o s¸t.  §Æt c¸c èng ®Õm ngoµi c¬ thÓ BN t¬ng øng víi c¬ quan cÇn kh¶o s¸t ®Ó theo dâi ®êng ®i, qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ cña §VPX t¹i ®ã.  §¸nh gi¸ t×nh trạng chøc n¨ng cña c¬ quan, phñ t¹ng cÇn nghiªn cøu. Ghi h×nh nhÊp nh¸y (x¹ h×nh) c¸c c¬ quan  §a c¸c §VPX thÝch hîp vµo c¬ thÓ ngêi bÖnh.  Ghi h×nh ¶nh sù ph©n bè phãng x¹ bªn trong c¸c phñ t¹ng.  §¸nh gi¸ vÞ trÝ, h×nh d¹ng, khÝch thíc, chøc n¨ng cña c¬ quan, phñ t¹ng cÇn nghiªn cøu. Nguyªn t¾c chung cña ®iÒu trÞ bÖnh b»ng ®ång vÞ phãng x¹  §a ĐVPX (phát tia bêta) thÝch hîp vµo c¬ thÓ bÖnh nh©n.  ĐVPX tËp trung t¹i tæ chøc bÖnh.  N¨ng lîng c¸c tia ph¸t ra tõ c¸c ĐVPX lµm thay ®æi chøc n¨ng hay huû diÖt mét tæ chøc bÖnh lý nhÊt ®Þnh. Th¨m dß chøc n¨ng vµ ghi h×nh b»ng ®ång vÞ phãng x¹ trong YHHN Th¨m dß chøc n¨ng tuyÕn gi¸p  §o ®é tËp trung ièt phãng x¹ t¹i tuyÕn gi¸p:  Ghi h×nh nhÊp nh¸y tuyÕn gi¸p Th¨m dß chøc n¨ng thËn vµ ®êng tiÕt niÖu  ThËn ®å ®ång vÞ .  Ghi h×nh ®éng thËn vµ hÖ tiÕt niÖu. ChÈn ®o¸n bÖnh n·o  X¹ h×nh tíi m¸u n·o.  X¹ h×nh n·o qui íc. ChÈn ®o¸n bÖnh tim m¹ch  §¸nh gi¸ chøc n¨ng t©m thÊt.  Ghi h×nh tíi m¸u c¬ tim.  Ghi h×nh æ nhåi m¸u c¬ tim. Ghi h×nh x¬ng Th¨m dß chøc n¨ng phæi X¹ h×nh tíi m¸u phæi. X¹ h×nh th«ng khÝ phæi. ChÈn ®o¸n bÖnh tiªu hãa Ghi h×nh khèi u Ghi h×nh miÔn dÞch phãng x¹ Ghi h×nh khèi u theo nguyªn t¾c chuyÓn hãa Nh©n nãng (hot nodule) thuú ph¶i tuyÕn gi¸p (bªn tr¸i – ghi h×nh víi 123I) vµ nh©n ®éc tù trÞ (bªn ph¶i – ghi h×nh víi 99mTc) TuyÕn gi¸p ph× ®¹i ë bÖnh nh©n Basedow (bªn tr¸i); Nh©n l¹nh thuú ph¶i tuyÕn gi¸p (bªn ph¶i). Ghi h×nh thËn b»ng m¸y SPECT 2 ®Çu (ghi h×nh ®éng víi Tc - 99m MAG3) - ThËn tr¸i: tËp trung H§PX vµ chøc n¨ng thËn b×nh thêng (ERPF= 254,2 mL/min). - ThËn ph¶i: Kh«ng tËp trung H§PX, mÊt chøc n¨ng hoµn toµn. Ghi h×nh thËn b»ng m¸y SPECT hai ®Çu - Bªn tr¸i: ThËn ngêi b×nh thêng (ghi h×nh víi MAG3 - 99mTc) - Bªn ph¶i: ThËn ph¶i tËp trung H§PX b×nh thêng, thËn tr¸i kh«ng tËp trung H§ H×nh ¶nh thËn ®å ®ång vÞ (bªn tr¸i) vµ x¹ h×nh thËn (bªn ph¶i) ngêi b×nh thêng, ghi h×nh ®éng b»ng m¸y SPECT víi 99mTc - DTPA X¹ h×nh n·o b×nh thêng (ghi h×nh tÜnh b»ng m¸y Gamma Camera víi 99mTcO4: Kh«ng cã tËp trung H§PX ë trong tæ chøc n·o - thÓ hiÖn b»ng vïng tr¾ng trªn x¹ h×nh) Khèi u n·o, ghi h×nh b»ng Gamma Camera (víi Tc-99m) - H×nh ¶nh x¹ h×nh (bªn tr¸i): cã vïng tËp trung H§PX (vïng tèi). - H×nh ¶nh chôp CT (¶nh gi÷a vµ bªn ph¶i) trªn cïng mét bÖnh nh©n: vïng tæn th¬ng t¬ng øng víi vïng tr¾ng. H×nh ¶nh tíi m¸u n·o, ghi h×nh b»ng m¸y SPECT: ngêi b×nh thêng (¶nh tr¸i), bÖnh nh©n bÞ tai biÕn m¹ch m¸u n·o (¶nh gi÷a vµ ph¶i) thÓ hiÖn b»ng nhiÒu vïng gi¶m H§PX. H×nh ¶nh tíi m¸u n·o ë bÖnh nh©n sa sót trÝ t ...