Bài tập hoá học trung học cơ sở – góc nhìn từ cuộc sống

Trong cuộc sống có rất nhiều hiện tượng, sự vật, sự việc được giải thích bằng kiến thức khoa học, trong đó có Hóa học. Việc xây dựng, sử dụng các bài tập có liên quan đến đời sống hàng ngày không chỉ giúp học sinh hứng thú hơn trong học tập mà còn giúp các em phát triển năng lực của bản thân.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài tập hoá học trung học cơ sở – góc nhìn từ cuộc sống 96 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI BÀI TẬP HOÁ HỌC TRUNG HỌC CƠ SỞ – GÓC NHÌN TỪ CUỘC SỐNG Nguyễn Hồng Chiến, Phạm Ngọc Sơn Trường Đại học Thủ đô Hà Nội Tóm tắt: Trong cuộc sống có rất nhiều hiện tượng, sự vật, sự việc được giải thích bằng kiến thức khoa học, trong đó có Hoá học. Việc xây dựng, sử dụng các bài tập có liên quan đến đời sống hàng ngày không chỉ giúp học sinh hứng thú hơn trong học tập mà còn giúp các em phát triển năng lực của bản thân. Từ khoá: Hoá học và đời sống; bài tập gắn với thực tiễn. Nhận bài ngày 05.5.2018; gửi phản biện, chỉnh sửa và duyệt đăng ngày 20.5.2018 Liên hệ tác giả: Nguyễn Hồng Chiến; Email: nhchien@daihocthudo.edu.vn 1. MỞ ĐẦU Là môn khoa học vừa lí thuyết vừa thực nghiệm, Hoá học có rất nhiều khả năng trong việc phát triển năng lực nhận thức cho học sinh. Nó cung cấp cho học sinh những tri thức khoa học phổ thông, cơ bản về chất; sự biến đổi các chất; mối liên hệ môi trường và con người. Việc vận dụng kiến thức, lí thuyết Hoá học để lí giải các hiện tượng xảy ra trong thực tế cuộc sống sẽ làm phát triển tính tích cực, tự lập, óc sáng kiến, kích thích hứng thú học tập ở học sinh. Hiện nay, trong chương trình giáo dục bậc trung học cơ sở (THCS), số lượng các bài tập giải thích các hiện tượng, những vấn đề liên quan đến hoá học trong đời sống, sản xuất xảy ra trong thực tiễn chưa đa dạng, chưa nhiều, chưa đáp ứng được nhu cầu. Trong bài viết này, chúng tôi xin được chọn lọc, xây dựng một số bài tập hoá học thuộc chương trình THCS, mà nội dung của nó giải thích các hiện tượng xảy ra trong đời sống hàng ngày, đồng thời gợi ý một vài cách sử dụng các bài tập này trong dạy học. 2. MỘT SỐ BÀI TẬP HOÁ HỌC GIẢI THÍCH CÁC HIỆN TƯỢNG 2.1. Hệ thống bài tập giải thích các hiện tượng xảy ra trong sinh hoạt Bài 1: Trong tiệc cưới, khi cô dâu và chú rể rót rượu thì có khói bay lên từ tháp rượu tạo không khí lãng mạn, ấm áp. Người ta tạo hiệu ứng khói này bằng cách nào? TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 23/2018 97 Trả lời: Người ta sử dụng nước đá khô (hay còn gọi là tuyết cacbonic) được điều chế từ khí CO2 hoặc CO2 hoá lỏng. Đây là tác nhân lạnh ở thể rắn cung cấp hơi lạnh bằng cách biến đổi trạng thái: đá khô thăng hoa thành hơi, không qua trạng thái lỏng tạo nên làn khói bay lên từ tháp rượu. Bài 2: Trên thế giới nhiều công trình làm bằng đá vôi bị phá huỷ bởi các trận mưa axit. Tại sao các trận mưa axit lại có khả năng phá huỷ các công trình như vậy? Trả lời: Đá vôi có thành phần chủ yếu là canxi cacbonat (CaCO3) khi gặp các trận mưa chứa những loại axit vô cơ như H2SO4, HNO3, canxi cacbonat sẽ bị hoà tan theo phản ứng: 2HNO3 + CaCO3→ Ca(NO3)2 + H2O H2SO4 + CaCO3→ CaSO4 + CO2 + H2O Bài 3: Mùa hè, bố mẹ Dũng xây một căn nhà nhỏ trong vườn để nuôi gà đẻ trứng. Dũng được bố giao nhiệm vụ trộn vữa (trộn đều vôi, cát, xi măng và nước theo tỉ lệ) rồi xách ra cho bố xây. Sau vài hôm, bàn tay, bàn chân Dũng bị tróc da, ngứa. a. Nguyên nhân nào khiến chân, tay Dũng bị tróc da và ngứa? b. Để không xảy ra tình trạng tay, chân bị tróc da và ngứa, Dũng nên làm gì vào mỗi buổi tối. Hãy đề xuất phương án để giúp Dũng? Trả lời: a. Vữa xây dựng có môi trường kiềm là môi trường ăn da. Việc da tiếp xúc trực tiếp với vữa đã gây ra tình trạng tróc ngứa. b. Để không xảy ra tình trạng tay, chân bị tróc da và ngứa, Dũng nên rửa sạch tay chân rồi ngâm vào nước pha một ít giấm hoặc đeo găng tay bảo hộ lao động trước khi trộn vữa. Bài 4: Em hãy cho biết tại sao CO2 được dùng để dập tắt đám cháy? Trả lời: Khí CO2 nặng hơn không khí và không tác dụng với oxi nên nó có tác dụng ngăn không cho vật cháy tiếp xúc với oxi trong không khí. Do đó, khí CO2 được dùng để dập tắt các đám cháy. Bài 5: Trong các nhà hàng, khách sạn, người ta thường dùng đá khô để bảo quản thực phẩm. Em hãy giải thích tại sao? Trả lời: Nước đá khô (không độc hại), được ứng dụng thích hợp để bảo quản những sản phẩm kị nước và dùng làm đông lạnh thực phẩm. Khả năng làm lạnh của CO2 làm ức chế sống của vi sinh vật, giữ được vị ngọt, màu sắc hoa quả; đồng thời hạn chế được tổn hao khối lượng tự nhiên của sản phẩm do sự bay hơi từ bề mặt sản phẩm và các quá trình lên men, phân huỷ. 98 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI Bài 6: Khi ta xóc lon nước ngọt có gas trước khi mở, nước sẽ bắn tung tóe khi ta mở nắp. Tại sao lại có hiện tượng này? Trả lời: Nước ngọt có gas là do được nén thêm khí CO2. Ở các nhà máy sản xuất nước ngọt, người ta dùng áp lực lớn để ép CO2 hoà tan vào nước. Sau đó nạp vào bình và đóng kín lại thì thu được nước ngọt. Khi mở nắ ...