Bàn về khái niệm quyết toán

Quyết toán NSNN là khâu cuối cùng trong một chu trình ngân sách nhằm tổng kết, đánh giá việc chấp hành NSNN cũng như các chính sách tài chính ngân sách của năm ngân sách đã qua. Với hàm nghĩa đó, quyết toán NSNN trở thành một khâu quan trọng, là nhiệm vụ của nhiều cơ quan, đơn vị từ đơn vị sử dụng ngân sách, cơ quan quản lý ngân sách, cơ quan kiểm tra, kiểm soát ngân sách cho đến cơ quan quyền lực tối cao của mỗi quốc gia....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bàn về khái niệm quyết toán Bàn về khái niệm quyết toán Ngânsách nhà nước (Phần 1)Quyết toán NSNN là khâu cuối cùng trongmột chu trình ngân sách nhằm tổng kết, đánhgiá việc chấp hành NSNN cũng như các chínhsách tài chính ngân sách của năm ngân sách đã qua. Vớihàm nghĩa đó, quyết toán NSNN trở thành một khâu quantrọng, là nhiệm vụ của nhiều cơ quan, đơn vị từ đơn vị sửdụng ngân sách, cơ quan quản lý ngân sách, cơ quan kiểmtra, kiểm soát ngân sách cho đến cơ quan quyền lực tối caocủa mỗi quốc gia.Có thể nói rằng, từ trước đến nay vấn đề quyết toán NSNN ítđược quan tâm nhất. Điều này xuất phát từ quan niệm cho rằng,xem xét quyết toán NSNN chỉ là xem xét lại các vấn đề ngân sáchđã diễn ra, vấn đề đã trở thành quá khứ (thậm chí thời gian đãqua tương đối lâu). Nếu như các tranh luận mang tính chính trịthường diễn ra khá gay gắt khi xem quyết định dự toán ngânsách thì xu hướng ngược lại là ít thấy cuộc tranh luận nào thật sựsôi động, thằng thắn khi xem xét, phê chuẩn quyết toán NSNN.Tuy một thực tế là hầu như luật pháp của các nước nói chung vàViệt Nam nói riêng lại đề cao vai trò của quyết toán NSNN. Đại đasố các nước đều quy định quyết toán NSNN phải được cơ quanquyền lực nhà nước cao nhất (Quốc hội hay Nghị viện) xem xét,phê chuẩn. Và điều này đã khẳng định quyết toán NSNN cũng làvấn đề quan trọng của mỗi quốc gia, cần được nghiên cứu, xemxét kỹ lưỡng. Cho đến nay, có rất ít học giả nghiên cứu một cáchđộc lập và đầy đủ về quyết toán NSNN mà chủ yếu nghiên cứutrong tổng thể chu trình NSNN. Để làm rõ khái niệm về quyết toánNSNN cần nghiên cứu một số quan niệm liên quan mà các họcgiả trong nước đã đưa ra. Theo tác giả Nguyễn Văn Đạm trongTừ điển Tiếng Việt, do Nhà xuất bản Văn hóa thông tin ấn hànhthì “quyết toán là việc tính toán các khoản thu chi trong mộtkhoảng thời gian nhất định báo cáo cơ quan quản lý”. PGS.PTSLê Văn Tề trong Từ điển Kinh tế Tài chính Ngân Hàng đã quanniệm “Quyết toán (Statement of account) là Báo cáo kế toán địnhkỳ do nhà cung cấp gửi cho khách hàng ấn định giá trị tiền tệ củacác sản phẩm đã cung cấp cho khách hàng qua thời gian mộttháng, nhỏ hơn, hoặc lớn hơn và số tiền đó do khách còn nợ đốivới các sản phầm này”. Tác giả Nguyễn Như ý trong Đại từ điểnTiếng Việt, quan niệm quyết toán là việc tổng kết thu, chi kinh phíngân sách của một tổ chức cơ quan. Như vậy có thể thấy các tácgiả trong nước đã có những quan niệm khác nhau về quyết toán.Đa số các tác giả đưa ra khái niệm đều chỉ chú trọng đến vấn đềtính toán về mặt số liệu thu và chi bằng tiền của một tổ chức cơquan, xí nghiệp hay nhà nước. Tác giả Nguyễn Văn Đạm ngoàiviệc đề cập đến vấn đề số liệu còn đề cập đến trách nhiệm báocáo, tức là phải gửi báo cáo quyết toán cho cơ quan có thẩmquyền.Để có thêm cơ sở phân tích, cần nghiên cứu thêm quan niệm vềquyết toán NSNN của một vài nước trên thế giới. Theo sổ taythẩm tra và giám sát dự toán do Ủy ban công tác dự toán của Ủyban thường vụ Quốc hội Trung Quốc biên soạn (Trường ĐHNgoại ngữ Hà Nội dịch theo đề nghị của Ủy ban Kinh tế và Ngânsách của Quốc hội Việt Nam) thì “Quyết toán NSNN là phản ánhcuối cùng về tình hình thực hiện thu, chi theo dự toán hàng năm,cũng là sự phản ánh tập trung về tài chính kết quả thực hiện kếhoạch phát triển kinh tế quốc dân và xã hội”. cơ quan Kiểm toánNhà nước (KTNN) Canada trong chuẩn mực kiểm toán đã đưa raquan niệm quyết toán tài chính ngân sách là cung cấp một cáinhìn tổng quan về các vấn đều và nguồn lực tài chính và Chínhphủ phải chịu trách nhiệm theo thẩm quyền do Quốc hội giao (Chuẩn mực KTNN Canada, tài liệu nguyên bản tiếng Anh). Quakhái niệm trên, chúng ta có thể thấy rằng, các nước đã quan niệmquyết toán NSNN rộng hơn các tác giả của Việt Nam. Nếu nhưquan niệm của Trung Quốc ngoài việc cho rằng quyết toán NSNNlà phản ánh cuối cùng về tình hình thực hiện thu, chi theo dự toánthì họ lại quan niệm rộng hơn ở chỗ cho rằng quyết toán NSNN làsự phản ánh tập trung về tài chính kết quả thực hiện kế hoạchKTXH. Các học giả của Trung Quốc đã quan niệm đầy đủ hơnkhông chỉ ở giới hạn thu, chi theo dự toán mà con cho rằng quyếttoán NSNN là sự thể hiện về mặt tài chính kết quả thực hiện kếhoạch KT-XH của một quốc gia. Tuy nhiên, quan niệm này cũngchỉ mới dừng lại ở việc thực hiện được kế hoạch đề ra, chưa đisâu về việc quản lý và kiểm soát các nguồn lực của quốc gia.Quan niệm về quyết toán TC của Canada có vẻ bao quát rộnghơn các vấn đề của quyết toán NSNN hàng năm. Quan niệm thểhiện ở 2 điểm: (1) cung cấp cái nhìn tổng thể về các vấn đề vànguồn lực, thể hiện độ rộng, mức độ bao quát của quyết toánngân sách hàng năm. Báo cáo quyết toán NSNN của Canadakhông chỉ về số liệu mà còn bao quát các nguồn lực tài chính củanhà nước; (2) quy định trách nhiệm mà Chính phủ phải đảm nhậntrước Quốc hội. Nghĩa là các vấn đề diễn ra trong năm tài chínhvề các vấn đề quản lý tài chính ...