Báo cáo khoa học: Bàn thêm một số thuật ngữ triết học

rao đổi về một số thuật ngữ triết học, chính trị - xã hội có nguồn gốc từ tiếng nước ngoài, trong bài viết này, tác giả đã khẳng định cách phiên âm tên địa phương và tên người ra tiếng Việt tuy đã có nhiều đổi mới, nhưng vẫn còn chưa thống nhất; việc phiên dịch các thuật ngữ thì một số thiếu chính xác, một số sai cơ bản, một số khác tuy không sai nhưng cũng cần phải tìm hiểu mới có thể sử dụng đúng được....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo khoa học:Bàn thêm một số thuật ngữ triết học TRifiT HOC, S 5 1 (224), T H A N G 1-2010 BAN THEM VE MOT SO THUAT NGLJT TRI^T HOC CHiNH TRj - XA HOI C6 NGUON GOC TUT TIENG NlfOTC NGOAI NGUYfiN T X N HUNG Hien nay, co mot sothuat ngO triet hgc, chinh tri hoc cd ngudn gde tO tiing nUdc ngodi dangdUde sO dung rgng rdi d nUdc ta nhiing ehUa that chinh xde, ddy dd do cdch dich chiia sdtnguyen nghla hoac do bdn thdn tO ngO chuyen nghla khong bao qudt hit ngi dung cua ngdnngO goc. Trong bdi viet ndy, tdc gid lam ro mot sobdt cap trong viic phiin dich ede thuat ngOtriet hgc, ehinh tri hoc... sang tieng Viet nhdm gop phdn vdo viic nghien cOu, hoe tap ly ludnmot cdch hieu qud hdn. 1. Ve c a c t h u a t ngfl c h i t e n v a c a c nghia la lien bang, lign minh), nhfi trfidngh i n h thfie n h a nfidc hdp United States, United Kingdom, United Chfing toi n h a n thay rang, co mot so tgn Arab Emirates. Unnited Kmgdom (UK),nha nade tren thg gidi dadc dich ra tigng Viet tgn day du la Unnited Kingdom of Greatthieu chinh xac, hoac da thay ddi rdi n h a n g Britain and Northern Irland, tigng Viet goichung ta van goi theo ten cu. la Vfidng quoc Anh. T h a t ra, no khong chi Nfidc My la each goi khong khdp vdi e6 nfidc Anh, ma eon co ba nfidc khac nfla laten cua n h a nfidc do hien nay la United Bac Allen, Xeotlen (Scotland) va Wales. TieuStates of America (USA). Day la mot N h a Vfidng quoe A rap thong nhaV (United Arabnfidc lien bang gdm 50 tieu bang hdp nhat Emirates) la mot hgn bang gdm 7 tieu vfidnglai. Tfi states co nghia la tigu bang; qudc (emirate) hdp nhat lai.united co nghia la thong nhat, hdp nhat Nfidc Dan ehu H y Lap (tidng Hy Laplai. Trong tieng Viet, nadc My eon co tgn phign a m la tinh: Elleniki Demokratia) lagoi la Hoa Ky (cd hoa), n h a n g thfie ra, la tgn goi ehinh thfie eua n h a nfidc nay, nhfingcd nadc My gdm sao va vach (stars and trong nhidu thfi tigng khac trgn thg gidi nostripes) chfi khong phai la hoa. Trgn la cd e6 tgn goi la Cong hoa Hy Lap (tigng Anh:My CO 13 vach dd va t r a n g dai dien cho 13 Hellenic Republic). D a n ehu va cong hoa coxfi thuoe dia cua Anh da ndi day gianh doc gi khac n h a u ? Day la nhfing hinh thfie nhalap trong cuoc each m a n g 1776 va 50 ngoi nfidc trong Uch sfi. Thuat ngfi dan chusao n a m canh dai dien cho 50 tieu bang (tieng Anh: democracy, tigng Hy Lap phienhien nay d My. am latinh: demokratia) b a t ngudn tfi hai tfi Nhieu n h a nfidc trgn t h e gidi dfidc td Hy Lap: demos ( n h a n dan) va kratos (sfi caichfic theo hinh thfie lign bang; tgji n h a tri, sfie manh), gop lai c6 n g h i a la sU cai trinfidc CO the co tfi lien bang, nhfi Lign cua nhan ddn. T h u a t ngfi cong boa (tiengbang Nga, Cong hoa Lien bang Dfic, Cong Anh: republic) co ngudn gde tfi h a i tfi Hyhoa Lien bang Nigigria... Nhfing cung co Lap res (cong viec) va publika (chung).nhfing n h a nfidc lign bang khong dung tfi T h u a t ngfi n a y h a m y: n h a nfidc cong boa lafederation hoac federal, ma dfing tfiunited (hdp nhat, thong nhat lai, cung co (*) Ph6 giao sir, tien sT. D?d hpc Da Ning.70BANTHfiMV^ MOT S 6 THUAT N G C .cong vige ehung, khac v6i chddg quan chu cua hoc thuygt nay la Dao. Khai nigm nay(tigng Anh: monarchy c6 ngudn gde tigng that kho phign dich, ngn ngay ea phfidng TayHy Lap: monos (m6t) va arkhos (ngadi cai cung phai goi no la Daoism hoac Taoism.tri). C6ng hoa va dan chu trong thdi cd dai Trong trigt hoc, chinh tri hoc, xa hoi hoeHy Lap la hai hinh thfie nha nfidc khac hign dai, khi dat ten cho hoc thuydt cuanhau. Platon phan doi nha nfidc dan ehu minh, tac gia cua no tim mot thuat ngfiAten va chu trfidng xay dOng m6t nha nfidc phan anh dfldc bdn chat eua hoc thuydt do.cong hoa ly tfidng. Nha nfidc cong boa eua Do do, chung toi nhan manh rang, viec timPlaton la cong vige chung cua dang cap hieu vd gidi thich dung ten cua mot hgcnha trigt hoc, chfi khong phai la e6ng viec thuyet hay triidng phdi ed vai tro vo ciingchung eua nhan dan, vi theo Platon, so dong quan trgng trong viec nghien cOu cung nhUnhan dan thi khong co tri thfie dd cai tri nha gidng day hgc thuyet do.nfidc. Ngay nay, cong hoa cung co nghia la V khong higu khia canh nay ngn nhidudan ehu, vi nha nfidc cong boa la cong vige ngfidi nghign efiu v ...