Báo cáo nghiên cứu khoa học: KHẢO SÁT CẤU TRÚC CÓ LIÊN TỪ 'ПОТОМУ ЧТО' VÀ 'ОТТОГО ЧТО' TRONG TIẾNG NGA VÀ CẤU TRÚC CÓ LIÊN TỪ CẶP 'SỞ DĨ … VÌ/LÀ VÌ' TRONG TIẾNG VIỆT

Quan hệ nguyên nhân – kết quả là mối liên hệ chủ yếu trong thực tế khách quan, và được phản ánh trong ngôn ngữ tư duy của con người. Mỗi dân tộc đều có phương thức biểu đạt tư duy theo kiểu riêng bằng ngôn ngữ của mình.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: " KHẢO SÁT CẤU TRÚC CÓ LIÊN TỪ “ПОТОМУ ЧТО” VÀ “ОТТОГО ЧТО” TRONG TIẾNG NGA VÀ CẤU TRÚC CÓ LIÊN TỪ CẶP “SỞ DĨ … VÌ/LÀ VÌ” TRONG TIẾNG VIỆT" TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(34).2009 KHẢO SÁT CẤU TRÚC CÓ LIÊN TỪ “ПОТОМУ ЧТО” VÀ “ОТТОГО ЧТО” TRONG TIẾNG NGA VÀ CẤU TRÚC CÓ LIÊN TỪ CẶP “SỞ DĨ … VÌ/LÀ VÌ” TRONG TIẾNG VIỆTAN INVESTIGATION INTO CONSTRUCTIONS WITH CONJUNCTS “ПОТОМУ ЧТО” AND “ОТТОГО ЧТО” IN RUSSIAN AND THE CONSTRUCTIONS – “SỞ DĨ … VÌ/LÀ VÌ” IN VIETNAMESE Nguyễn Ngọc Chinh Đại học Đà Nẵng TÓM T ẮT Quan hệ nguyên nhân – kết quả là mối liên hệ chủ yếu trong thực tế khách quan, vàđược phản ánh trong ngôn ngữ tư duy của con người. Mỗi dân tộc đều có phương thức biểuđạt tư duy theo kiểu riêng bằng ngôn ngữ của mình. Bài viết này khảo sát các cấu trúc biểu đạtý nghĩa nguyên nhân – kết quả trong tiếng Nga có liên từ từ потому что và оттого что vàcách thức truyền đạt sang tiếng Việt và ngược lại cũng khảo sát một số cấu trúc đặc biệt trongtiếng Việt hiện đại có liên từ sở dĩ … vì/là vì. Kết quả những khảo sát trên hữu ích cho quá trìnhgiảng dạy – học tập, trong quá trình dịch thuật đối với người Việt nghiên cứu tiếng Nga như làmột ngoại ngữ cũng như người Nga nghiên cứu tiếng Việt như là một ngoại ngữ. ABSTRACT Cause – effect relation is the primary relation in the objective world and is reflected inhuman language and thinking. Each nation has unique modes of expressing their thinking inthe style of their own language. This paper investigates constructions expressing cause – effectrelation with conjuncts потому что and оттого что in Russian and some ways of translatinginto Vietnamese. The paper also examines some Vietnamese constructions with conjunct sở dĩ… vì/là vì. The research results will be useful in teaching – learning process not only for theVietnamese who study Russian as a foreign language, but also for the Russian who learnVietnamese as a foreign language.1. Đặt vấn đề Trong tiếng Nga hiện đại, cấu trúc chỉ nguyên nhân - kết quả (NNKQ) có liên từпотому что và оттого что chiếm một vị trí quan trọng và có số lượng lớn nhất trêncấp độ câu phức hợp phụ thuộc. Nếu liên từ потому что là liên t đứng đầu trong ừnhóm các liên t không phân biệt nghĩa ( недифференцированные союзы) (1,577) thì ừliên từ оттого что cũng là liên từ đứng đầu trong nhóm các liên từ phân bịêt nghĩa(дифференцированные союзы) (1,577). C trúc câu phức hợp phụ thuộc có hai liên ấutừ trên được dùng rộng rãi trong các văn phong viết và nói, văn học, nghệ thuật, hànhchính, sự vụ, … Khi được truyền đạt sang tiếng Việt thì một điều rất thú vị là cấu trúccâu phức hợp tiếng Nga có các liên từ trên đều được truyền đạt sang tiếng Việt bằng cấu152 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(34).2009trúc có liên ừ cặp “ sở dĩ …vì/là vì” và gây h ứng thú cho n gười Việt học tiếng Nga. tNgược lại, cấu trúc tiếng Việt có liên từ cặp sở dĩ …vì/là vì … cũng là một hiện tượngkhá thú vị trong câu ghép tiếng Việt hiện đại, và là một vấn đề hay, đồng thời khó đốivới người nước ngoài học tiếng Việt.2. Cấu trúc có liên từ потому что và оттого что trong ti ng Nga với các ếphương thức biểu đạt sang tiếng Việt Trong hơn 160 ví d thu thập được dịch từ văn bản các tác phẩm văn học tiếng ụNga, chúng tôi nh thấy rằng, chỉ những cấu trúc nguyên nhân – kết quả có liên từ ậncách quãng (причинно -следственные конструкции с дистанными союзами) (2-138)потому …, что và оттого …, что là được truyền đạt bằng cấu trúc tiếng Việt có liêntừ cặp sở dĩ …vì/là vì. Cấu trúc có liên từ cách quãng là một dạng cấu trúc rất tiêu biểucủa câu phụ chỉ nguyên nhân trong tiếng Nga. Khi đó потому что và оттого чтоphân chia thành liên ừ cặp (đôi), tức là yếu tố đầu tiên потому hoặc оттого nằm ở tphần chính (главная часть), còn yếu tố thứ hai что nằm ở phần phụ (придаточнаячасть). Như vậy các liên từ nà y ở dạng phân chia được (в расчленённом виде). Trongnhững trường hợp này, ý nghĩa nguyên nhân được nhấn mạnh. Ví dụ: Я потому лгала и молчала, что только этим и можно было продлить ещёнемного нашу жизнь с Николаем Ивановичем … (А.Толстой, Хождение по мукам) (Sở dĩ chị có thể nói dối và cứ lặng thinh là vì chỉ có như thế mới có thể kéo dàithêm ít nữa cuộc sống của chị em mình với Nhicôlai Ivanovich.) (Cao Xuân Hạo dịch) Постороннему наблюдатедю показалось бы, что они говорят чепуху, но этопроисходило оттого, ...