Báo cáo nghiên cứu khoa học: LAO ĐỘNG NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN VIỆT NAM HIỆN NAY - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

Lao động và nguồn nhân lực luôn là vấn đề nhạy cảm của xã hội hiện đại. Đặc biệt, ở một quốc gia đang phát triển như Việt Nam thì lao động nông nghiệp và nông thôn luôn luôn có sự dịch chuyển dần về cơ cấu, phân bố, chất lượng... tạo ra sự hoán đổi rất năng động. Bài viết này tập trung phân tích thực trạng lao động nông nghiệp nông thôn hiện nay trên nhiều góc độ như số lượng, chất lượng, quy mô, cơ cấu, tỷ lệ và phân bố, vấn đề dôi thừa, vấn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: "LAO ĐỘNG NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN VIỆT NAM HIỆN NAY - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP" LAO ĐỘNG NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN VIỆT NAM HIỆN NAY - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP AGRICULTURAL LABOUR AND RURAL AREAS IN VIETNAM – CURRENT SITUATION AND SOLUTIONS TRẦN THỊ NGUYỆT Trường Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội TÓM T ẮT Lao động v à nguồn nhân lực luôn là vấn đề nhạy cảm của xã hội hiện đại. Đặc biệt, ở một quốc gia đang phát triển như Việt Nam thì lao động nông nghiệp v à nông thôn luôn luôn có sự dịch chuyển dần về cơ cấu, phân bố, chất lượng... tạo ra sự hoán đổi rất năng động. Bài viết này tập trung phân tích thực trạng lao động nông nghiệp nông thôn hiện nay trên nhiều góc độ như số lượng, chất lượng, quy mô, cơ cấu, tỷ lệ v à phân bố, vấn đề dôi thừa, vấn đề năng suất v à hiệu quả lao động... Từ đó đưa ra một số giải pháp cải thiện v à phát triển nguồn lao động quan trọng này. ABSTRACT Labour and human resources are always a sensitive issue of a modern society. In a developing country like Vietnam, agricultural and rural areas are changing in structure, distribution and quality to create a very dynamic transformation. This article concentrates on analyzing the current labour and rural areas from different views such as quality, scale, structure, proportion and distribution, redundancy, productivity and effectiveness of labour. The author also provides some solutions to improve and develop this important labour supply. 1. Thùc tr¹ng lao ®éng n«ng th«n ViÖt Nam hiÖn nay 1.1. D©n sè vïng n«ng th«n ®«ng vµ tû lÖ lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n rÊt cao Tû lÖ c¶ vÒ d©n sè vµ lao ®éng ë n«ng nghiÖp, n«ng th«n cã sù thay ®æi theo h»ng n¨m, nh­ng so víi ®« thÞ th× sù thay ®æi nµy nhá h¬n, chËm h¬n. Lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n chiÕm h¬n 3/4 lao ®éng cña c¶ n­íc. ThÕ nh­ng nguån nh©n lùc nµy ch­a ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña ng­êi lao ®éng cßn thÊp, mµ thùc chÊt lµ gi¸ trÞ cña hµng hãa søc lao ®éng cßn thÊp. Còng chÝnh v× vËy con sè gÇn 80% d©n sè sèng ë n«ng th«n vµ 74,6% lao ®éng c¶ n­íc lµ lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n ch­a cã thay ®æi g× ®¸ng kÓ trong suèt mét thËp kû võa qua dï r»ng tû lÖ nµy cã xu h­íng gi¶m. Mét thùc tÕ ®¸ng buån lµ nguån lao ®éng nµy kh«ng hoÆc ch­a thÓ ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu cña mét nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp hãa, hiªn ®¹i hãa. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn t×m hiÓu s©u tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña nguån nh©n lùc nµy ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ, h÷u hiÖu lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña c¶ mét hÖ thèng n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam khi c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc ®ang lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu ®Ó héi nhËp vµ ph¸t triÓn. 1.2. D«i thõa lao ®éng n«ng nghiÖp ngµy mét gia t¨ng, t×nh tr¹ng n«ng nhµn trë nªn ®¸ng b¸o ®éng §ã lµ do sù mÊt c©n ®èi ngµnh nghÒ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Ngµnh nghÒ chñ yÕu hiÖn nay vÉn cßn lµ trång trät c¸c lo¹i c©y n«ng nghiÖp (c©y l­¬ng thùc lµ chÝnh). Trong khi ®ã ®Êt ®ai canh t¸c l¹i Ýt. B×nh qu©n ®Êt canh t¸c theo ®Çu ng­êi kho¶ng 800m2/nh©n khÈu trªn toµn quèc. Ch¨n nu«i ch­a thùc sù ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy lao ®éng n«ng th«n ë ViÖt Nam hiÖn nay r¬i vµo t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm trÇm träng. Theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia thèng kª, nÕu huy ®éng 250 ngµy c«ng/ng­êi/n¨m th× c¶ n­íc cã thÓ huy ®éng ®­îc 6,5 tû ngµy c«ng lao ®éng n«ng nghiÖp, trong khi nhu cÇu sö dông lao ®éng n«ng nghiÖp hiÖn nay chØ vµo kho¶ng 4 tû ®Õn 4,5 tû ngµy c«ng, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ lu«n d­ thõa 2 tû ®Õn 2,5 tû ngµy c«ng, t­¬ng ®­¬ng víi 8,5 triÖu lao ®éng quy ®æi. Nh×n bÒ ngoµi thÊy r»ng ai còng cã viÖc lµm nh­ng tû lÖ thêi gian lao ®éng ®­îc sö dông ë khu vùc n«ng th«n chØ ®¹t kho¶ng 75%. (Cã tµi liÖu ®· tÝnh hiÖn nay ë n«ng th«n cã 7 triÖu lao ®éng ch­a cã hoÆc thiÕu viÖc lµm). Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th× tû lÖ thêi gian lao ®éng ®­îc sö dông ë khu vùc n«ng th«n cho ho¹t ®éng trång trät cña c¶ n­íc lµ 67%, vïng §ång B»ng S«ng Hång chØ d­íc 62%. 1.3. VÊn ®Ò ph©n bè d©n c­ vµ lao ®éng n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam thùc sù kh«ng ®ång ®Òu Theo lÏ tù nhiªn, d©n sè vµ lao ®éng n«ng th«n chñ yÕu tËp trung ë vïng §ång B»ng vµ Duyªn H¶i. Hai §ång B»ng S«ng Hång vµ S«ng Cöu Long chØ chiÕm 15,7% l·nh thæ c¶ n­íc nh­ng cã tíi 47,51% hé n«ng nghiÖp, 45,95% sè khÈu n«ng nghiÖp vµ 46,29% sè lao ®éng n«ng nghiÖp c¶ n­íc. Trong khi ®ã vïng Nói vµ vïng Trung Du ®Êt ®ai nhiÒu nh­ng d©n c­ th­a thít, lao ®éng n«ng nghiÖp l¹i qu¸ Ýt, v× vËy mµ diÖn tÝch ®Êt ch­a ®­îc sö dông cßn nhiÒu (5270m2/ng­êi ë Th¸i Nguyªn so víi 421m2/ng­êi ë §ång B»ng S«ng Cöu Long). VÒ ph©n bè ngµnh nghÒ trong lao ®éng n«ng th«n cho thÊy sù mÊt c©n ®èi trÇm träng. Lao ®éng n«ng th«n chñ yÕu tËp trung vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th× chñ yÕu lµ trång trät. Ch¨n nu«i vÉn chØ ®­îc coi lµ nghÒ phô trong c¸c hé gia ®×nh. Hä nu«i gia sóc, gia cÇm còng lµ ®Ó tËn dông s¶n phÈm d­ thõa cña gia ®×nh m×nh, nu«i theo tËp qu¸n cò, theo kinh nghiÖm mµ ch­a thÊy cã sù vËn dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt mét c¸ch ®¸ng kÓ. TÝnh chung trªn c¶ n­íc th× lao ®éng n«ng th«n dïng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chiÕm 78%, lao ®éng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm 7%, lao ®éng th­¬ng m¹i - dÞch vô chiÕm 15%. 1.4. VÒ chÊt l­îng lao ®éng hiÖn cßn rÊt thÊp - Tr×nh ®é häc vÊn cña lùc l­îng lao ®éng khu vùc n«ng th«n rÊt thÊp, thÊp h¬n nhiÒu so víi lùc l­îng lao ®éng khu vùc thµnh thÞ. Tû lÖ ng­êi ch­a tèt nghiÖp tiÓu häc vÉn cßn tíi 25%, trong khi ®ã ë thµnh thÞ lµ 11%. Tû lÖ ng­êi tèt nghiÖp Trung häc phæ th«ng cña lùc l­îng lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n chØ cã 11% trong khi ®ã ë thµnh thÞ lµ 38%. §iÒu ®ã khiÕn cho tr×nh ®é v¨n ho¸ phæ th«ng b×nh qu©n cho mét ng­êi ë khu vùc n«ng th«n lµ líp 7/12, cßn ë thµnh ...