Báo cáo nghiên cứu khoa học: NGHỆ THUẬT TRÀO PHÚNG TRONG TIỂU THUYẾT SỐ ĐỎ, TRÚNG SỐ ĐỘC ĐẮC CỦA VŨ TRỌNG PHỤNG

Tham khảo luận văn - đề án 'báo cáo nghiên cứu khoa học: " nghệ thuật trào phúng trong tiểu thuyết số đỏ, trúng số độc đắc của vũ trọng phụng"', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: " NGHỆ THUẬT TRÀO PHÚNG TRONG TIỂU THUYẾT SỐ ĐỎ, TRÚNG SỐ ĐỘC ĐẮC CỦA VŨ TRỌNG PHỤNG" TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 2(25).2008 NGHỆ THUẬT TRÀO PHÚNG TRONG TIỂU THUYẾT SỐ ĐỎ, TRÚNG SỐ ĐỘC ĐẮC CỦA VŨ TRỌNG PHỤNG THE SATIRICAL ART IN NOVELS “SO DO” AND “TRUNG SO DOC DAC” OF VU TRONG PHUNG LÊ THỊ TẤN Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng TÓM TẮT Vũ Trọng Phụng là một nhà văn lớn đầy tài năng. Ông đã có những đóng góp quan trọng vào sự phát triển của nền văn học Việt Nam theo hướng hiện đại hóa, trước hết là ở lĩnh vực tiểu thuyết. Ở tiểu thuyết “Số đỏ” và “Trúng số độc đắc”, Vũ Trọng Phụng đã xây dựng thành công nhân vật số phận, nhân vật đồ vật hoá và đặc biệt là nhân vật kịch. Nhưng có lẽ đặc sắc và quan trọng hơn cả, cái làm nên phần hồn nghệ thuật trào phúng của tiểu thuyết Số đỏ, Trúng số độc đắc đó là nghệ thuật ngôn từ. Với lối dùng từ sắc sảo, với giọng điệu đầy tính hài hước, đùa bỡn, tác giả đã phơi bày mặt trái của xã hội đương thời. Và cũng thông qua cách xây dựng nhân vật, cách dùng từ độc đáo, tác giả đã thể hiện niềm khát vọng vô biên của mình về cuộc sống. ABSTRACT Vu Trong Phung was a writer of genius who had made important contributions to the development of modernizing Vietnamese literature, firstly to the novel field. In the two novels So do and Trung so doc dac, Vu Trong Phung had successfully made up the characters of “fate”, of “artefact”, and especially of “drama”. However, probably the most special important thing that created the art soul of these novels was the art of words. With sharp words and a satirical tone, he showed the seamy side of the contemporary society. And, at the same time, his longing for a better life. Vũ Trọng Phụng là nhà văn có biệt tài trong việc thể hiện cái hài. Ông được xem là cây bút trào phúng bậc thầy. Ngay khi Vũ Trọng Phụng mới xuất hiện trên văn đàn, người ta đã đặc biệt chú ý đến ông bởi lối viết táo bạo, sắc sảo, gay cấn đến sỗ sàng. Đặc biệt là tiếng cười lạ lùng, nhọn sắc của ông đã khiến người ta ngỡ ngàng thán phục hoặc sợ hãi, tức tối. Tiểu thuyết Số đỏ, Trúng số độc đắc là hai trong số những tác phẩm lớn của Vũ Trọng Phụng cũng như của cả nền văn xuôi Việt Nam hiện đại. Với nghệ thuật trần thuật đặc sắc đầy khả năng biến hoá, với ngôn ngữ và giọng điệu hài hước, trào phúng, ông đã dựng lên hàng loạt chân dung biếm họa có ý nghĩa xã hội sâu sắc. 1. Hình tượng nhân vật trong tiểu thuyết Số đỏ, Trúng số độc đắc Khi nói đến nghệ thuật trào phúng trong tiểu thuyết Số đỏ và Trúng số độc đắc, không thể không nói đến nhân vật trào phúng. Nghệ thuật xây dựng nhân vật trào phúng góp phần không nhỏ trong việc tạo ra sắc thái, hiệu quả của tiếng cười 115 trong tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng nói chung và Số đỏ, Trúng số độc đắc nói riêng. Với nghệ thuật xây dựng nhân vật “số phận” trong tiểu thuyết Số đỏ và Trúng số độc đắc, Vũ Trọng Phụng cho ta thấy rõ quan niệm của nhà văn về cuộc đời. Cuộc đời dưới cặp mắt của tác giả là cuộc đời với nhiều nghịch lý, “vô nghĩa lý”, được biểu hiện, giải thích bởi những sự kiện trong những tình huống ngẫu nhiên của “số phận”, của kiếp người. Và với số phận của mình, các nhân vật đã nhảy múa, quay cuồng, diễn trò theo kiểu “đồ vật hóa” mà điển hình là nhân vật trong Số đỏ. Nhân vật trong Số đỏ được mô tả là những nhân vật mà tính cách của họ luôn vận động, phát triển trong một hoàn cảnh điển hình tạo nên một chuỗi cười dài mang sức mạnh tố cáo rộng và sâu, thể hiện một phong cách trào phúng độc đáo. Ở Trúng số độc đắc, Vũ Trọng Phụng đã thành công trong việc nghiên cứu, khảo sát tâm lý vị kỉ, hám lợi cùng bản chất đểu cáng của con người trong mối quan hệ với đồng tiền. Thông qua tấm vé số độc đắc, nhà văn đã khảo sát theo dõi những phản ứng, những đổi thay của lòng người trước sức mạnh của đồng tiền, cũng chính đồng tiền đã tạo nên bi hài kịch trong cuộc sống. Một trong những đặc điểm nổi bật của tiểu thuyết Số đỏ, Trúng số độc đắc là “nhân vật kịch”. Nhân vật trong Số đỏ là nhân vật thể hiện các vai diễn chủ yếu làm trò để gây cười thông qua các hành động máy móc, đầy mâu thuẫn. Còn ở Trúng số độc đắc các nhân vật lại đóng kịch một cách “nghiêm chỉnh” nhằm thủ vai với nhiều mục đích khác nhau, có lúc nịnh bợ, có lúc vụ lợi, đê hèn. Có thể nói, thông qua hành động kịch, tâm lý kịch, ngôn ngữ kịch của các nhân vật trong tiểu thuyết Số đỏ, Trúng số độc đắc, “Vũ Trọng Phụng đã tạo ra được một thứ “nhân loại” độc đáo của riêng mình”.[1,tr.214] 2. Những nét đặc sắc về ngôn từ nghệ thuật trong tiểu thuyết Số đỏ, Trúng số độc đắc. Như đã biết: “Chức năng của ngôn từ nghệ thuật là sáng tạo ra khách thể thẩm mỹ, đồng thời sáng tạo ra bản thân các hình tượng ngôn từ, các biểu trưng nghệ thuật, các hình thức lời thơ, lời văn xuôi nghệ thuật để thoả mãn nhu cầu giao tiếp nghệ thuật” [3,tr163]. Và theo giáo sư Trần Đình Sử, đặc điểm của ngôn từ trong tiểu thuyết là có nhiều tiếng nói. Mỗi nhân vật trong tiểu thuyết đều có tiếng nói riêng, mỗi nhà văn có phong cách giọng điệu riêng. Với Vũ Trọng Phụng, qua Số đỏ, ông đã tạo ra một chuỗi cười dài khoái trá, hả hê. Trong Trúng số độc đắc là những tiếng cười buồn, chua chát, mỉa mai, xót xa cho thói đời đen bạc. Nhưng dù ở mức độ nào thì ngôn từ trong tác phẩm của ông cũng mang một sức mạnh tố cáo rộng và sâu, thể hiện một phong cách trào phúng độc đáo. Có thể nói, hiện tượng “ngôn từ bị huỷ diệt” là nét độc đáo nhất của nhà văn Vũ Trọng Phụng. Hiện tượng “ngôn từ bị hủy diệt” trong tiểu thuyết Số đỏ, Trúng số độc đắc một mặt làm bật lên những tiếng cười dò ...