Báo cáo nghiên cứu khoa học: VỀ KHÁI NIỆM MỆNH ĐỀ NGHĨA TRONG NGÔN NGỮ HỌC ANH

Mệnh đề nghĩa là một khái niệm thuộc lôgic học và ngữ nghĩa học. Mệnh đề nghĩa là nghĩa cơ sở được biểu đạt bởi một câu bao gồm (1) một cái gì đó được gọi tên (định danh) và đang được nói đến (như là một lập luận hay một thực thể) và (2) một khẳng định hay một xác nhận về lập luận đó. Một câu có thể biểu thị hoặc hàm ẩn hơn một (= nhiều) mệnh đề. Bài báo trình bày các suy nghĩ về mệnh đề nghĩa của các tác giả Jacob (lấy động...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: " VỀ KHÁI NIỆM MỆNH ĐỀ NGHĨA TRONG NGÔN NGỮ HỌC ANH" TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 3(32).2009 VỀ KHÁI NIỆM MỆNH ĐỀ NGHĨA TRONG NGÔN NGỮ HỌC ANH ON THE CONCEPT OF PROPOSITION IN ENGLISH LINGUISTICS Nguyễn Xuân Thơm Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội TÓM TẮT Mệnh đề nghĩa là một khái niệm thuộc lôgic học và ngữ nghĩa học. Mệnh đề nghĩa lànghĩa cơ sở được biểu đạt bởi một câu bao gồm (1) một cái gì đó được gọi tên (định danh) vàđang được nói đến (như là một lập luận hay một thực thể) và (2) một khẳng định hay một xácnhận về lập luận đó. Một câu có thể biểu thị hoặc hàm ẩn hơn một (= nhiều) mệnh đề. Bài báotrình bày các suy nghĩ về mệnh đề nghĩa của các tác giả Jacob (lấy động từ làm trung tâm) vàHalliday (lấy cú làm trung tâm), trên cơ sở đó rút ra các nhận định riêng của chúng tôi (tác giảbài báo-NXT) về nghiên cứu ngôn ngữ nói chung và nghiên cứu ngữ nghĩa nói riêng. ABSTRACT Proposition is a concept in logics and semantics. A proposition is the basic meaningexpressed by a sentence, including (1) something which is named or talked about (known asthe argument or entity), and (2) an assertion or predication which is made about the argument.A sentence may express or imply more than one proposition. This article presents thinkings onproposition as presented by Jacob (a verb-centered viewpoint) and Halliday (a clause-centeredviewpoint), on the basis of which to draw out our own remarks (remarks by the author of thearticle, NXT) on linguistic studies in general and semantic studies in particular.1. Mở đầu Từ điển Longman Dictionary of Applied Linguistics (Richard & Platter:1985)định nghĩa mệnh đề nghĩa (proposition) là một khái niệm thuộc lô-gic học và ngữ nghĩahọc. Mệnh đề nghĩa là nghĩa cơ sở được biểu đạt bởi một câu bao gồm (1) một cái gì đóđược gọi tên (định danh) và đang được nói đến (như là một lập luận hay một thực thể)và (b) một khẳng định hay một xác nhận về lập luận đó. Một câu có thể biểu thị hayhàm chỉ một hoặc nhiều mệnh đề nghĩa, ví dụ như câu: (1) John’s friend, Tony, who is a dentist, likes apples (=Bạn của John, Tony, một anhchàng nha sĩ, thích ăn táo) Câu (1) chứa các mệnh đề nghĩa sau:- John có một người bạn.- Người bạn đó tên là Tony.- Tony là nha sĩ.- Tony thích ăn táo. Như vậy, theo cách diễn giải và ví dụ của các tác giả từ điển “Ngôn ngữ học ứngdụng” thì mệnh đề nghĩa là thuật ngữ chỉ toàn bộ nghĩa tường minh và ngầm ẩn của câu. 1 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 3(32).2009Roderick A Jacobs (1993) và M.A.K Halliday (1985) cũng là các tác giả quan tâm nhiềuđến mệnh đề nghĩa. Dưới đây xin trình bày tóm lược quan niệm của hai ông.2. Roderick A. Jacobs Theo Jacobs, trong cuốn “Ngữ pháp dành cho các giảng viên chuyên ngữ tiếngAnh” (A Grammar for English Language Professionals: 1993) thì người học tiếng Anhcần nắm nghĩa của các phát ngôn tiếng Anh. Mặc dù ngữ cảnh của phát ngôn có ảnhhưởng căn bản đến việc giải nghĩa một câu, câu vẫn có cái nghĩa hay cái nội dung mệnhđề (propositional content) của nó độc lập với ngữ cảnh (Thuật ngữ “câu” (sentence) màJacobs dùng hàm chỉ một phát ngôn đơn). Cho một câu sau:(2) Those plums look good (Những trái mận này trông ngon quá) Theo Jacobs, câu (2) có thể được hiểu nghĩa theo nhiều cách trong các ngữ cảnhkhác nhau; v/d khi nó được một đứa trẻ háu ăn thốt ra (trong khi trông thấy một đĩamận), nó được lý giải một kiểu (=thèm ăn, muốn được ăn mận ngay), nhưng khi câu nàyđược nói ra từ một chủ cửa hiệu đi mua hàng về nhập kho để bán thì nó lại được hiểunghĩa theo cách khác (=khách hàng sẽ thích mua và sẽ dễ bán với giá cao). Mặc dù vậymệnh đề nghĩa của câu (2) luôn là một. Nói cách khác, yếu tố ngữ cảnh không can thiệpvào mệnh đề nghĩa của câu. Nội dung mệnh đề nghĩa của câu chính là nghĩa cơ sở củacâu. Trong phần lớn câu tiếng Anh, bộ phận cốt yếu của nghĩa rơi vào động từ củacâu; cái khái niệm mà động từ biểu đạt chính là trọng tâm của mệnh đề nghĩa của câu.Ngữ nghĩa học, theo Jacobs, là khoa học nghiên cứu về nghĩa, bao gồm nghĩa chứatrong nội bộ một đơn vị từ vựng, gọi là ngữ nghĩa học nội hướng (word-internalsemantics) và các mối quan hệ về nghĩa giữa một đơn vị từ hay một ngữ với các bộphận khác của câu, gọi là ngữ nghĩa học ngoại hướng (external semantics). Trước hếtchúng ta xem xét vấn đề ngữ nghĩa trong nội bộ từ. Các động từ tiếng Anh phần lớn không phải là các động từ chỉ gồm một nghĩa tốđơn giản. Chúng ta hãy bắt đầu bằng cách so sánh nghĩa của một động từ tương đối đơngiản trong tiếng Anh (trong các thứ tiếng khác, tình hình chưa hẳn đã l ...