Báo cáo sáng kiến: Dạy học chủ đề tỉ lệ thức, dãy tỉ số bằng nhau theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất người học môn Toán lớp 7

Để giúp học sinh nắm vững kiến thức về tỉ lệ thức để học khá, giỏi môn Toán và để thuận tiện cho việc bồi dưỡng học sinh giỏi, qua kinh nghiệm của bản thân và tham khảo ý kiến của đồng nghiệp tôi thấy: một trong các chuyên đề cần thiết cho học sinh lớp 7 là tỉ lệ thức, dãy tỉ số bằng nhau. Vì vậy tác giả chọn đề tài “Dạy học chủ đề tỉ lệ thức, dãy tỉ số bằng nhau theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất người học môn Toán lớp 7” nhằm đưa ra một số phương pháp dạy học về chủ đề tỉ lệ thức nhằm phát huy năng lực người học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo sáng kiến: Dạy học chủ đề tỉ lệ thức, dãy tỉ số bằng nhau theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất người học môn Toán lớp 7 CỘNG HÒA Xà HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc BÁO CÁO SÁNG KIẾN DẠY HỌC CHỦ ĐỀ TỈ LỆ THỨC, DÃY TỈ SỐ BẰNG NHAU THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC, PHẨM CHẤT NGƯỜI HỌC MÔN TOÁN LỚP 7 1. Mô tả bản chất của sáng kiến: Môn Toán là một trong những môn học chiếm một vị trí rất quan trọng và thenchốt trong nội dung chương trình các môn học bậc THCS. Các kiến thức kĩ năng củamôn toán ở THCS có nhiều ứng dụng trong đời sống, chúng rất cần thiết để học các mônhọc khác ở THCS và các lớp trên. Hiểu biết về toán học giúp cho người ta có thể tínhtoán, ước lượng…và nhất là có được cách thức tư duy, phương pháp suy nghĩ, suy luậnlogic…trong giải quyết các vấn đề nảy sinh trong học tập cũng như trong cuộc sống hàngngày. Ở trường THCS, học toán về cơ bản là hoạt động giải toán. Giải toán liên quanđến việc lựa chọn và áp dụng chính xác các kiến thức, kĩ năng cơ bản, khám phá về cáccon số, xây dựng mô hình, giải thích số liệu, trao đổi các ý tưởng liên quan...Vì vậy, cóthể xem đó là cơ sở cho những phát minh khoa học. Kiến thức toán còn được ứng dụng,phục vụ cho việc học các môn học khác, như: Vật lí, Hoá học, Sinh học… Do đó nếu họctốt môn Toán ở bậc THCS giống như việc đặt những viên gạch nền móng vững chắc chocăn nhà tri thức vậy. Trong quá trình học Toán ở THCS học sinh cần phải biết tổ chứccông việc của mình một cách sáng tạo, vì vậy người giáo viên cần rèn luyện, hướng dẫncho học sinh kĩ năng độc lập tư duy, sáng tạo sâu sắc. Từ đó học sinh sẽ phát triển tư duykiến thức về mọi môn học. Môn toán góp phần rất quan trọng trong việc rèn luyệnphương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề... góp phần phát triển trí thôngminh, tư duy logic, cách suy nghĩ độc lập, linh hoạt, sáng tạo của học sinh Do đó ở trường THCS môn Toán có nhiều cơ hội giúp học sinh hình thành và pháttriển các năng lực chung, như: năng lực tính toán, năng lực tư duy, năng lực giải quyếtvấn đề, năng lực tự học, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực làm chủ bản thân,năng lực sử dụng công nghệ thông tin. Như chúng ta đã biết, việc dạy học theo chủ đề có tác dụng rất lớn đối với việc tiếpthu kiến thức của học sinh, từ đó hình thành các thao tác tư duy, phương pháp suy luậncho học sinh. Giáo dục định hướng năng lực nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học,thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vậndụng tri thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người năng lựcgiải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp. Ở lớp 7 hệ thống kiến thức về tỉ lệ thức chiếm thời lượng tương đối lớn, đóng vaitrò quan trọng trong việc giải bài tập toán lớp 7 nói riêng và chương trình Toán THCSnói chung. Từ một tỉ lệ thức có thể chuyển thành một đẳng thức giữa hai tích và ngược lại.Trong một tỉ lệ thức nếu biết ba số hạng ta có thể tìm được số hạng thứ tư. Khi học về đạilượng tỉ lệ thuận, đại lượng tỉ lệ nghịch ta thấy tỉ lệ thức là một phương tiện quan trọnggiúp ta giải toán. Trong Hình học, để giải bài tập về định lí Ta-lét, tam giác đồng dạng (ởlớp 8) thì không thể thiếu kiến thức về tỉ lệ thức. 1 Xuất phát từ thực tế trên, tôi nhận thấy muốn cho học sinh nắm vững kiến thức về tỉlệ thức để học khá, giỏi môn Toán và để thuận tiện cho việc bồi dưỡng học sinh giỏi, quakinh nghiệm của bản thân và tham khảo ý kiến của đồng nghiệp tôi thấy: một trong cácchuyên đề cần thiết cho học sinh lớp 7 là tỉ lệ thức, dãy tỉ số bằng nhau. Vì vậy tôi chọn đềtài “Dạy học chủ đề tỉ lệ thức, dãy tỉ số bằng nhau theo định hướng phát triển năng lực,phẩm chất người học môn Toán lớp 7.”để đưa ra một số phương pháp dạy học về chủ đềtỉ lệ thức nhằm phát huy năng lực người học1.1. Các giải pháp thực hiện, các bước và cách thực hiện: Nhìn chung, dạy học toán theo định hướng hình thành và phát triển năng lực ngườihọc đến nay đang còn là vấn đề mới, đang thảo luận và chưa có những nghiên cứu sâu.Với kinh nghiệm trong công tác chuyên môn và sự nhiệt tình vì chất lượng học tập củahọc sinh thân yêu, tôi đã viết ra những cách làm, hướng suy nghĩ của bản thân. Cụ thểnhư sau: A. Các kiến thức trọng tâm cần nắm vững: a c 1. Định nghĩa: Tỉ lệ thức là đẳng thức của hai tỉ số = ( a, b, c, d Q; b, d ≠ b d0) Các số hạng a, d gọi là ngoại tỉ, các số hạng b, c gọi là trung tỉ 2. Tính chất * Tính chất 1 (Tính chất cơ bản của tỉ lệ thức) a c a c Nếu = thì a.d = b.c (Từ tỉ lệ thức = các em chỉ cần nhân chéo các số b d b dhạng sẽ ra kết quả). * Tính chất 2: Nếu ad = bc và a, b, c, d ≠ 0 thì ta có các tỉ lệ thức: a c a b d c d b = ; = ; = ; = b d c d b a c a a c Từ đẳng thức ad = bc ta lập được tỉ lệ thức ban đầu = , sau đó ta làm như sau: b d a b + Đổi chỗ trung tỉ, giữ nguyên ngoại tỉ ta được = ; ...