Bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển du lịch – Mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển

Bài tham luận trình bày những ý tưởng chính về mối quan hệ giữa bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển du lịch trong thực tế mạng lưới 9 khu sinh quyển thế giới tại Việt Nam. Thực chất đây là mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển trong bối cảnh một quốc gia đang phát triển như Việt Nam trước những áp lực vô cùng to lớn về biến đổi môi trường toàn cầu, toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển du lịch – Mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển Bài học kinh nghiệm phát triển du lịch tại các vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên 102BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC VÀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH – MỐI QUAN HỆ GIỮA BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN  GS. NGUYỄN HOÀNG TRÍ Chủ tịch UBQG Chương tr nh Con người và Sinh quyển Việt Nam (MAB VIệt Nam)TÓM TẮT Bài tham luận trình bày những ý tưởng chính về mối quan hệ giữa bảo tồn đa dạng sinh học và phát triểndu lịch trong thực tế mạng lưới 9 khu sinh quyển thế giới tại Việt Nam. Thực chất đây là mối quan hệ giữa bảo tồnvà phát triển trong bối cảnh một quốc gia đang phát triển như Việt Nam trước những áp lực vô cùng to lớn về biếnđổi môi trường toàn cầu, toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu. Những kết quả bước đầu trong thực hiện phươngchâm‟Bảo tồn cho phát triển và phát triển để bảo tồn‟ tại chín khu sinh quyển thế giới của Viêt Nam sẽ được trìnhbày, phân tích kể cả những thành công và thất bại để rút ra những bài học kinh nghiệm trong sự nghiệp phát triểnbền vững của đất nước.Từ khóa: khu sinh quyển thế giới, bảo tồn đa dạng sinh học, phát triển du lịch, toàn cầu hóa, biến đổi khí h u.ĐẶT VẤN ĐỀ Du lịch cần được xem là một ngành kinh tế trong phát triển, bất cứ hoạt động của con người đều tác độngđến thiên nhiên và du lịch không nằm ngoài nguyên lý đó, từ việc xây dựng hạ tầng du lịch, rác thải ô nhiễm từ dukhách, dịch vụ du lịch và sự có mặt của con người đều là những tác nhân gây suy giảm đa dạng sinh học. Trong khichính vẻ đẹp thiên nhiên, đa dạng sinh học lại là nguồn vốn thiên nhiên cho du lịch, vậy, liệu có một giải phát nàođể hài hòa giữa bảo tồn đa dạng sinh học với phát triển du lịch không?Nếu có thì phải làm như thế nào?TỔNG QUAN Mối quan hệ giữa bảo tồn thiên nhiên và phát triển kinh tế là biểu hiện của mối quan hệ giữa con người vàmôi trường nằm trong lĩnh vực khoa học „sinh thái nhân văn‟ hay „sinh thái học xã hội‟. Các hoạt động kinh tế luônluôn diễn ra và luôn luôn phát triển nhằm thỏa mãn các nhu cầu cả về vật chất và tinh thần của con người. Hệ tựnhiên và hệ xã hội là hai hợp phần tương tác chặt chẽ với nhau trong hệ thống Con người - môi trường và như vậy,hầu hết các hoạt động kinh tế đều có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên thiên nhiên - môi trường sống của conngười và hoạt động du lịch là một ngành kinh tế trong phát triển không nằm ngoài nguyên lý chung này (John1994; Tri 2006; SRV, 2004). Thật là sai lầm khi cho rằng du lịch là một nghành công nghiệp „không khói‟ và dẫn đễn ý thức chủ quanvà duy ý chí. Chúng ta cần nhìn th ng vào sự thật bằng việc cung cấp những cơ sở lý luận và thực tiễn để đưa racác quyết sách đúng đắn nhằm giảm thiểu tác động của ngành du lịch và điều chỉnh cường độ và mức độ tác độngkhông mong muốn của ngành kinh tế này. Đầu tiên là việc phân tích những nguyên nhân cơ bản dẫn đến sự suygiảm và mất đa dạng sinh học, sau đó là phân tích những tác động tiềm năng và thực tế của hoạt động du lịch lên đadạng sinh học và đưa ra các giải pháp hợp lý dựa trên thực tiễn các hoạt động tại mạng lưới quốc gia 9 khu sinhquyển thế giới của Việt nam, cũng như những kinh nghiệm ở các khu sinh quyển trên thế giới (UNESCO 1996,2005, Website Cat Ba, MCD and MAB VN).MỤC TIÊU (1)Mục tiêu lâu dài của mạng lưới các khu sinh quyển thế giới (SQTG) là tạo nên sự hài hòa giữa conngười và thiên nhiên, thực hiện sứ mệnh của tổ chức UNESCO/MAB hòa bình, tôn trọng sự khác biệt, thực hiệncác mục tiêu nhân văn, nhân quyền của liên hợp quốc. Các khu SQTG trong mỗi quốc gia thành viên đều là nhữngmô hình phát triển bền vững của địa phương, quốc gia và quốc tế. (2)Mục tiêu của bài báo này trình bày những kết quả triển khai thực tiễn ở 9 khu SQTG của Việt Nam,thực hiện phương châm „Bảo tồn cho phát triển, phát triển để bảo tồn‟ với những bài học kinh nghiệm quí báu chotoàn bộ mạng lưới bảo tồn và phát triển ở mỗi địa phương, đóng góp cho sự nghiệp PTBV quốc gia và quốc tế.K T QUẢ ĐẠT ĐƢỢC (1)Phân tích du lịch là một trong nhi u nguyên nhân gây suy giảm và mất đa ạng sinh học Người ta có thể dễ dàng nhận ra khái niệm và định nghĩa về thuật ngữ đa dạng sinh học là sự phong phúcác loài, hệ sinh thái và di truyền của một vùng nào đó. Tuy nhiên, để biết rõ cơ sở khoa học của vấn đề này cần cónhững kiến thức cơ bản về sinh thái học. Nếu sự đa dạng loài, hệ sinh thái, gen di truyền thể hiện cấu trúc các thành Bài học kinh nghiệm phát triển du lịch tại các vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên 103phần của hệ thống thì sự vận động của hệ thống đó chính là sự kết nối, các mối quan hệ qua lại giữa các loài vớinhau thông qua các chuỗi và lưới thức ăn, giữa chúng với môi trường xung quanh thông qua các chu trình sinh - địa- hóa phức tạp. dựa trên cơ sở này ta có thể lý giải dễ dàng việc chuyển đổi đất rừng, đất ngập nước thành các hạtầng phục vụ du lịch sẽ làm mất đi các sinh vật sản xuất làm suy giảm hoặc mất đi vĩnh viến các chuỗi và lưới thứcăn chính là đa dạng sinh học trong tự nhiên. Như vậy đa dạng sinh học là sản phẩm của sự vận động cấu trúc vàchức năng các hệ sinh thái, và những nguyên nhân cơ bản gây suy giảm và mất đa dạng sinh học sẽ bao gồm: - Săn bắn, đặt bẫy, đánh mồi: đáp ứng nhu cầu ẩm thực đặc sản, thuốc men, dược phẩm từ động vậthoang dã; - Môi trường sống bị chia cắt do xây dựng cơ sở hạ tầng, đường sá, cầu cống, mở rộng diện tích canh tácnông nghiệp, thủy sản, khai thác nguồn nước ngầm, mất kết ...