Bên giòng lịch sử 1940 - 1965 - Gặp các cộng sự viên đầu tiên của Ngô Đình Diệm

Gặp các cộng sự viên đầu tiên của Ngô Đình DiệmNhững ngày chủ nhật, có lúc tôi và mấy anh em đó ngồi lại nói chuyện rất lâu. Họ hỏi tôi về khuynh hướng, chủ trương của nước Pháp đối với Việt Nam. Tôi cũng thành thật nói cho họ biết những nhận xét của tôi: nước Pháp không thể dễ dàng trao trả độc lập cho Việt Nam, dù với nhân vật chính trị nào. Ít lâu sau, một số nhà trí thức bất hợp tác với Pháp, vừa từ vùng Việt Minh trốn về đến gặp tôi như...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bên giòng lịch sử 1940 - 1965 - Gặp các cộng sự viên đầu tiên của Ngô Đình Diệm Gặp các cộng sự viên đầu tiên của Ngô Đình DiệmNhững ngày chủ nhật, có lúc tôi và mấy anh em đó ngồi lại nói chuyện rất lâu. Họhỏi tôi về khuynh hướng, chủ trương của nước Pháp đối với Việt Nam. Tôi cũngthành thật nói cho họ biết những nhận xét của tôi: nước Pháp không thể dễ dàngtrao trả độc lập cho Việt Nam, dù với nhân vật chính trị nào.Ít lâu sau, một số nhà trí thức bất hợp tác với Pháp, vừa từ vùng Việt Minh trốn vềđến gặp tôi như Hoàng Xuân Hãn, Nguyễn Mạnh Hà, Vũ Văn Hiền, NguyễnDương Đôn v.v… Họ là những người không có một lập trường hay một thái độnào rõ rệt, dứt khoát.Họ còn được gọi, đôi khi tự gọi là những nhà trí thức hay chính trị trùm chăn. Họkhông chịu hợp tác với Việt Minh, có lẽ vì họ thuộc thành phần trí thức tiểu tư sản,không chấp nhận được chủ nghĩa cộng sản và những thủ đoạn đàn áp tôn giáo, tríthức, địa chủ của Việt Minh. Nhưng họ cũng không muốn hợp tác với Pháp. Nếuhỏi họ muốn làm gì, định làm gì, thì họ không thể nào trả lời được, ngoài câu chờxem.Trong thời gian này tôi có gặp Nguyễn Thế Truyền. Thật là một điều đáng buồncho tôi và cho cụ. Trước đây tôi từng nghe danh cụ Truyền, biết cụ viết bài tựa chocuốn sách nhỏ của cụ Hồ: Le Procès de la colonisation Francaise. Lúc ở Pháp tôinghe tiếng cụ khá lớn, nghe nhiều người ca tụng cụ. Tôi tưởng khi gặp cụ sẽ tìmđược một cái gì mà tôi chờ đợi không gặp. Tôi gặp, nói chuyện với cụ một cáchhết sức kính cẩn. Nhưng câu chuyện càng kéo dài, tôi không thấy được gì, ngoàimột thời quá khứ đấu tranh của cụ.Sau vài câu hỏi tôi nêu lên không được trả lời, tôi xoay qua một câu chuyện phiếm.Sau đó tôi không có ý mà cũng không còn tìm cách gặp lại cụ, dù hai người vẫn ởHà Nội.Khoảng cuối năm 1947, hai tháng sau khi tôi về Hà Nội thì nghe tin ông Trần VănLý ra Hà Nội. Bấy giờ ông Trần Văn Lý ở trong hội đồng chấp chánh, và quyềnthủ hiến Trung Phần. Ông Trần Văn Lý đến gặp tôi mời tôi và cha Bồng cùng vềHuế với ông. Tôi nhận lời. Ông Lý trong câu chuyện có cho tôi thoáng thấy rằngsở dĩ ông ra làm việc với Pháp là vì một cái thế bắt buộc.Ông suy luận rằng không thể nào để cho miền Trung hỗn loạn mãi được, hay hoàntoàn đặt dưới quyền cai trị hành chánh trực tiếp của người Pháp. Người Phápchẳng thành thực gì, nhưng chúng ta yếu, chẳng có cách gì, theo Việt Minh thìkhông được, vậy thì phải tạm thời hợp tác với người Pháp trước rồi từ từ sẽ tính.Ông Lý có nhắc đến tên Ngô Đình Diệm.Hình như chủ ý của ông Lý, du ông không nói cho tôi hay là chuẩn bị thời cơ đểđưa ông Ngô Đình Diệm giữ một chức vụ lãnh đạo quan trọng nào đó, trong mộtthứ chính quyền mà người Pháp đang tính lập ra.Tôi có nói chuyện hứa về Huế với các người quen như Hoàng Xuân Hãn, NguyễnMạnh Hà. Họ đều khuyên tôi chẳng nên về Huế mà làm gì, mà cũng chẳng nênhợp tác với những người đang hợp tác với Pháp như ông Lý.Tôi nói mấy câu bênh vực sơ cho ông Lý, đại ý là không nên kết án ai vội, phảichờ xem hành động rồi xét đoán sau cũng không muộn. Tôi cho họ biết là tôi đãhứa về Huế, vậy thì dù sao tôi cũng vào Huế rồi liệu sau. Tôi muốn vào Huế chẳngphải muốn làm việc gì với ông Lý mà chỉ muốn tìm cách trở về địa phận Vinh quangã Quãng Trị, Quảng Bình, vì lúc bấy giờ tôi nghe quân Pháp đã đổ bộ lên cửasông Gianh, đã tiến ra sát đèo Ngang và đang dự định vượt đèo Ngang tiến ra HàTĩnh, Nghệ An.Có người trong bọn Hoàng Xuân hãn, Nguyễn Mạnh Hà bày cho tôi cái kế là cứgiữ chỗ máy bay (lúc đó Pháp mới mở một đường bay đặc biệt dành cho quankhách, nhân vật quan trọng, dùng loại máy bay 1 và 2 động cơ), lên xe, rồi giả vờcho xảy ra một tai nạn xe hơi, và tôi vào nằm nhà thương, thế là lỡ luôn chuyện vềHuế với ông Lý. Tôi thấy chẳng cần phải bày trò này làm chi. Về Huế thì đã sao?Vả lại thâm tâm tôi cũng muốn được đi nhiều nơi, nhìn thấy nhiều điều, gặp gỡnhiều người. Những nhà trí thức và chính trị trùm chăn làm cho tôi thất vọng khánhiều. Họ chẳng đưa ra một giải pháp hay một kế hoạch nào rõ rệt. Họ chỉ ngồichờ, gọi là trùm chăn mà chờ. Chờ ai chờ cái gì chính họ cũng chẳng biết. Khi thìhọ chờ ông Ngô Đình Diệm, khi thì họ chờ ông Bảo Đại, khi thì họ mơ Cường Đểtrở về.Tôi có gặp một người tên là Nguyễn Khuê. Đúng hơn Khuê nhờ Hoàng Bá Vinhdẫn đến gặp tôi. Vinh cho tôi biết Khuê làm thư ký riêng cho ông Ngô Đình Diệm.Lần đầu vào gặp tôi, Khuê có vẻ lúng túng, khép nép. Tôi hỏi thăm mấy câu anh tatrả lời ấp úng. Lúc Khuê về, Hoàng Bá Vinh nói chuyện với tôi là Khuê thấy tôinghiêm nghị, chẳng dám thưa chuyện gì. Tôi ngạc nhiên, đâu có biết mình nghiêmnghị làm cho kẻ khác phải sợ.Hôm sau, Vinh lại đưa Khuê đến và lần này thì anh ta dạn dĩ hơn. Dĩ nhiên làKhuê ca tụng ông Diệm, khoe rằng lực lượng của ông Diệm khá lắm, và ông Diệmthì có sẵn một giải pháp cho Việt Nam, một chủ nghĩa đương đầu được với chủnghĩa cộng sản. Khuê trao cho tôi một tập giấy viết tay, chữ của ông Diệm, đoạnt ...