Bệnh Sạn Mật

Sạn mật là khi mật kết tinh thành hạt ở túi mật hay là ở ống dẫn mật. Bệnh khá thông thường, thấy nhiều ở đàn bà hơn đàn ông, nhất là người mập và lớn tuổi. Thống kê ở Mỹ, cỡ tuổi ngoài 65, cứ 5 người thì một người có sạn mật. Tuy nhiên, nhiều người có sạn mà không thấy triệu chứng gì, và suốt đời không có biến chứng gì. Chỉ có một phần trong số những người có sạn thấy triệu chứng đi khám rồi mới biết. Dù vậy con số người mổ sạn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bệnh Sạn Mật Bệnh Sạn Mật Sạn mật là khi mật kết tinh thành hạt ở túi mật hay là ở ống dẫn mật.Bệnh khá thông thường, thấy nhiều ở đàn bà hơn đàn ông, nhất là người mậpvà lớn tuổi. Thống kê ở Mỹ, cỡ tuổi ngoài 65, cứ 5 người thì một người có sạnmật. Tuy nhiên, nhiều người có sạn mà không thấy triệu chứng gì, và suốtđời không có biến chứng gì. Chỉ có một phần trong số những người có sạn thấy triệu chứng đikhám rồi mới biết. Dù vậy con số người mổ sạn mật cũng khá nhiều, mỗi năm có cả trămngàn người. Sạn mật kết thành ở túi mật, có khi di chuyên xuống ống dẫn mật.Ngoài vụ tắc nghẽn lên cơn đau, còn có thể sinh nhiễm trùng, không nhữngtại chỗ, mà còn làm nhiễm trùng gan, lá mía hay là lan tràn thành nhiễmtrùng máu, tất cả đều có thể nguy hiểm đến tính mạng Công dụng của mật và túi mật Túi mật nằm ép ở dưới buồng gan, trong có mật (dĩ nhiên!). Mật thìlại do gan tiết ra, chảy dần xuống ruột đẻ tiêu hóa đồ ăn. Chừng một nửaxuống thẳng ruột, còn một nửa tích tụ ở túi mật. Khi có đồ ăn trong ruột, cơthể kích thích túi mật co bóp để đẩy thêm mật xuống ruột. Mật có hai phầnvụ chính. Một là giúp tiêu hóa, hấp thụ chất béo và những sinh tố hoà tantrong chất béo. Hai là bài tiết những cặn bã cuả các hồng huyết cầu già nuacùng là cholesterol dư thừa hay là thuốc men đã biến dưỡng. Mật thì cần thiết cho cơ thể, nhưng túi mật thì không. Có thì càng hay,mà không có cũng được, mật vẫn đều đều từ gan chảy xuống ruột. Cho nênnhững người đã mổ cắt bỏ túi mật vẫn như thường, không phải theo một chếđộ ăn uống gì đặc biệt. Sạn mật sinh triệu chứng gì? Như trên đã nói có nhiều người có sạn mật mà không có triệu chúnggì hết, nhất là nếu sạn cứ nằm yên vị trong túi mật. Có khi viên sạn xuôigiòng theo ống dẫn mật nằm ở đó, hoặc là trôi tuột xuống ruột, mà cũngkhông gây phiền hà gì. Chỉ khi nào nó làm nghẹt ống dẫn mật, thì mới lêncơn đau. Mà đã lên cơn đau, thì thuờng là cơn đau quặn dữ dội, ôm bụngnằm co, có khi đau hàng giờ. Nếu bị nghẹt lâu, hay là nhiễm trùng, thì sinhnóng sốt, vàng da. Làm cách nào để định bệnh? Thường thì bác sĩ cho đi siêu âm (ultra sound scanning). Phương phápnày được ưa chụộng, vì nó giản dị không làm phiền bệnh nhân, không có hạigì, lại rẻ tiền nữa. Dùng quang tuyến X để chụp hình túi mật cũng được(danh từ y khoa gọi là cholecystography ). Nếu chỉ chụp không, thì chỉ thấy sạn nếu nó có đóng chất vôi. Đối vớinhững sạn không cản quang (nghĩa là chụp hình quang tuyến không hiệnhình trắng đục cho mình nhìn thấy rõ), thì bệnh nhân phải uống thuốc cảnquang trước khi chụp. Thuốc này sau khi uống, ngấm vào cơ thể qua đườngruột, được tiết trong mật rồi tụ ở túi mật lẫn lộn với phần mật khác. Vì vậykhi chụp sẽ thấy hình sạn và túi mật. Nếu kết hợp cả hai phương pháp siêu âm và quang tuyến, thì mức độïchính xác lên tới gần 100 phần trăm. Một đôi khi cũng phải dùng đến nhữngphương pháp khác, đắt tiền hơn hoặc là phiền cho bệnh nhân hơn, như làchụp cắt lớp (computed tomography, gọi tắt là CT) và cộng hưởngtừ.(magnetic resonance imaging, gọi tắt là MRI). Ngoài ra, bác sĩ cũng còn cho thử máu, cùng những thử nghiệm khác,để tìm hiểu về nhiễm trùng và chức năng gan. Vấn đề chữa trị Nếu chỉ có sạn ở túi mật mà không có triệu chứng gì thì thường khôngcần làm gì cả. Nếu thỉnh thoảng lên cơn đau thì bác sĩ hay khuyên nên ănkiêng cữ bớt đồ mỡ màng chiên xào. Kiêng cữ như vây rồi mà cứ còn đau điđau lại, thì phải chữa trị tích cực. Phương pháp chữa trị tùy theo sạn ở túimật hay ở ống dẫn mật. Sạn túi mật Phương pháp giải phẫu cho bệnh sạn túi mật là cắt bỏ túi mật đ i(cholecystectomy). Giải phẫu vào lúc không bị viêm, không bị nhiễm trùngthì khá đơn giản và ít rủi ro, cũng đại loại như mổ cắt bỏ ruột dư vậy. Có haicách mổ: Cách cổ điển vẫn dùng xưa nay là mổ theo đường cắt ở bên phải bụngngay dưới lồng ngực, vết sẹo độ gần một gang tay. Cách thứ hai, mới phổ biến chừng mươi năm nay, nhẹ nhàng hơnnhiều. Người ta cắt mấy vết nhỏ ở bụng, mỗi vết độ 1 phân, xuyên mấy ốngnhỏ qua vết cắt, rồi cắt bỏ túi mật qua mấy ống đó, dùng những đầu dao nhỏ,và cả một máy camera tí hon, tất cả đều đưa vô trong bụng qua mấy ống nóitrên. Cái máy camera đưa vô trong bụng gọi là laparoscopy nên mổ bỏ túimật kiểu này gọi là laparoscopic cholecystectomy. Nhờ phương pháp này,mà bệnh nhân có thể mổ rồi ra về trong ngày. Thời gian hậu phẫu (thời giandưỡng bệnh sau khi mổ) vừa ngắn hơn mà vừa dễ chịu hơn. Ngoài việc giải phẫu, cũng có những trường hợp bác sĩ cho uốngthuốc để làm tan những sạn nhỏ, hoặc là đánh bể bằng âm ba ( gọi là lithotripsy). Sạn ở ống dẫn mật Như trên đã nói, sạn ở ống dẫn mật có thể sinh hậu quả nguy hiểm, v ìvậy cần lấy bỏ đi. Cách thứ nhất là mổ bụng, rồi rạch ống mật để lấy cục sạnra. Cách mới hơn, thì dùng ống nội soi thông từ miệng xuống tới ruột rồingược lên ống mật, cắt mở đầu ống phía dưới cho lớn ra một chút cho hạtsạn trôi xuống ruột. Bệnh nhân bị sạn ở ống dẫn mật phải mổ, thì thường là trong tìnhtrạng có bị viêm và nhiễm trùng. Vì vậy bác sĩ chỉ chữa cấp thời như nói trênvề vụ sạn ống dẫn mật mà thôi, chứ không làm gì tới cái túi mật. Sau khi đãyên lành rồi, thì bác sĩ sẽ đặt vấn đề mổ bỏ túi mât để tránh những biếnchứng về lâu về dài, nhất là ở tuổi dưới 60. Còn người già hơn nữa thì khôngcần lắm, vì ít khi bị đau túi mật sau khi đã mổ ống dẫn mật. Bs Vũ Quí Đà ...