Bệnh Sưng Phổi (Pneumonia)

Mùa Đông thực lắm chuyện để bàn. Lạnh thôi khỏi nói, ngứa khỏi chê. Viêm mũi, suyễn hen trỗi dậy. Rồi cúm, cảm. Cúm hay gây viêm ống phổi cấp tính (acute bronchitis), thỉnh thoảng đưa đến sưng phổi. Bài kỳ trước, chúng ta tìm hiểu viêm ống phổi cấp tính, bệnh không cần (và không nên) chữa bằng trụ sinh, bài kỳ này, chúng ta tìm hiểu sưng phổi, một bệnh thường cần đến trụ sinh. Cho đến nay, sưng phổi vẫn là một trong các nguyên nhân hàng đầu gây tử vong, nhất là cho các vị...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bệnh Sưng Phổi (Pneumonia) Sưng Phổi (Pneumonia) Mùa Đông thực lắm chuyện để bàn. Lạnh thôi khỏi nói, ngứa khỏichê. Viêm mũi, suyễn hen trỗi dậy. Rồi cúm, cảm. Cúm hay gây viêm ốngphổi cấp tính (acute bronchitis), thỉnh thoảng đưa đến sưng phổi. Bài kỳtrước, chúng ta tìm hiểu viêm ống phổi cấp tính, bệnh không cần (và khôngnên) chữa bằng trụ sinh, bài kỳ này, chúng ta tìm hiểu sưng phổi, một bệnhthường cần đến trụ sinh. Cho đến nay, sưng phổi vẫn là một trong các nguyên nhân hàng đầugây tử vong, nhất là cho các vị cao tuổi, và những người đang mang nhữngbệnh khiến cơ thể yếu sẵn. Sưng phổi có thể đưa dẫn đến những biến chứngnguy hiểm như làm mủ trong phổi (lung abscess), mủ trong màng phổi(empyema), nhiễm trùng máu (septicemia). Một khi vi trùng đã vào máu gâynhiễm trùng máu, chúng sẽ theo máu đến các cơ quan khác của cơ thể (màngóc, tim, khớp, ...) reo rắc tai họa. Sưng phổi là tình trạng phổi bị viêm vì nhiễm trùng (infection),thường do vi trùng (bacterial infection) hoặc siêu vi trùng (viral infection),có khi do nấm (fungal infection), ký sinh trùng (parasitic infection). Sự địnhbệnh và chữa trị sưng phổi ngày càng phức tạp, vì nhiều vi trùng có thể gâysưng phổi hơn so với trước, nhiều vi trùng đã kháng thuốc trụ sinh, và bệnhlao vẫn còn nhiều trên đất Mỹ. Thêm vào đó, số người mang bệnh liệt kháng(AIDS) cũng không ít, và khi sưng phổi, họ hay bị những vi trùng quái lạ tấncông. Trung bình, hàng năm ở Mỹ có 2-6 triệu trường hợp sưng phổi, khiến500.000 đến 1 triệu người phải vào nhà thương. Định bệnh Sự định ra bệnh sưng phổi dựa vào việc thăm khám (thấy bạn có cáctriệu chứng và dấu chứng của sưng phổi), việc chụp phim ngực (thấy quả cósưng phổi trên phim chụp), và việc tìm ra vi trùng đang làm loạn bằngphương pháp cấy đờm. Các triệu chứng của sưng phổi: nóng sốt, ho hắng, đau bên ngực bịsưng phổi. Ho khạc ra đờm, cũng có khi không. Thăm khám thấy có nhữngtiếng động lắc rắc, rọt rẹt bất thường bên phổi bị sưng. Nhưng cảm hay cúm cũng gây nóng sốt, ho hắng vậy. Cảm hay cúmkhông cần chữa bằng trụ sinh, không cần chụp “phim ngực” cho tốn kém(“chest X-ray”, ta hay quen miệng gọi “phim phổi”). Tiếng động bất thườngtrong phổi cũng xuất hiện khi ta viêm ống phổi cấp tính, suyễn, ..., nhữngtình trạng bệnh chả cần đến trụ sinh, chả cần đến phim ngực. Ngược lại,sưng phổi thường phải dùng đến trụ sinh, có khi còn phải vào bệnh viện.Thế, làm thế nào để phân biệt đây là sưng phổi, chứ không phải cảm, cúm,viêm ống phổi, suyễn, ... thường thôi? A, đấy là “nghề” của các bác sĩ. Nào, bây giờ bác sĩ đang nghi bạn có thể bị sưng phổi, bước kế tiếp sẽlà “phim ngực” (chest X-ray). Nếu phim ngực của bạn ngày trước vẫn trongtrắng, nay hoen ố vì những đốm bất thường mới xuất hiện (new infiltrate)cho thấy có sưng phổi: “Ồ, bạn bị sưng phổi mất rồi, không còn nghi ngờ gìnữa”. Nhưng nếu không có phim ngực cũ để so sánh, đôi khi rất khó xácđịnh đây là vết sưng phổi mới xuất hiện, hay đây chỉ là một sẹo cũ trongphổi, do trong quá khứ bạn đã bị lao, viêm ống phổi. Bác sĩ quang tuyến(radiologist) và bác sĩ chính chăm sóc sức khỏe cho bạn (primary caredoctor) sẽ phải bàn với nhau xem cái vết bất thường trên phim ngực của bạnnó là cái gì, mới ra đời hay ở đó đã lâu. Bây giờ, theo phim ngực, quả thực bạn bị sưng phổi mất rồi, bác sĩthường sẽ cho bạn thử và cấy đờm để tìm xem con vi trùng nào dám gâyloạn, làm hoen ố lá phổi của bạn. Có nhiều cách nhận diện vi trùng khác nhưthử máu, như tìm kháng thể trong đờm xem có phải sưng phổi gây do vitrùng Legionella pneumonia (sputum direct fluorescent antibody), songnhững cách nhận diện vi trùng này ít phải dùng đến hơn. Cho đến nay, sau bao tâm trí, giấy mực đã đổ ra vì bệnh sưng phổi,người ta vẫn thấy một vi trùng có tên gọi Streptococcus pneumonia (viết tắtS. pneumonia) là vi trùng hay gây sưng phổi nhất. Nhưng càng lúc, càngthêm nhiều vi trùng (trong có cả vi trùng lao), siêu vi trùng, nấm (fungi)khác cạnh tranh với S. pneumonia, cũng nhất quyết làm bạn sưng phổi. Kểra hàng mấy chục loại. Nhiều “con” lại đặc biệt thích tấn công một số ngườinào đó. Chẳng hạn, con S. pneumonia tuy trẻ không tha, già chẳng thương,nhưng nó tấn kích người trẻ nhiều hơn. Ngược lại, các vị trên 60 tuổi, hay bịthêm những vi trùng khác đến thăm. Người uống rượu cho say, hay bị conKlebiella pneumonia. Còn người bệnh liệt kháng (AIDS), khỏi nói, cơ thể họyếu, “con” gì cũng có thể tấn công họ được. Nói chung, trong mấy chục “con” có thể gây sưng phổi, 5 “con” vitrùng sau đây hay gây sưng phổi nhất: Streptococcus pneumonia,Haemophilus influenzae, Mycoplasma pneumonia, Chlamydia pneumonia,Legionella pneumonia. Kẻ thù nào, vũ khí nấy. 4 trong số 5 con kể trên đều bị Erythromycinkhuất phục. Cả 5 con đều bị những trụ sinh mới như Biaxin, Zithromaxkhuất phụ ...