Biến đổi kinh tế, xã hội ở vùng ven đô Hà Nội trong quá trình đô thị hóa - Nguyễn Hữu Minh

Chuyển đổi nghề nghiệp, cơ cấu thu nhập và mức sống, biến đổi về nhà ở, cơ sở hạ tầng và môi trường, đời sống văn hóa xã hội tại vùng ven đô Hà Nội trong quá trình đô thị hóa là những nội dung chính trong bài viết "Biến đổi kinh tế, xã hội ở vùng ven đô Hà Nội trong quá trình đô thị hóa". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Biến đổi kinh tế, xã hội ở vùng ven đô Hà Nội trong quá trình đô thị hóa - Nguyễn Hữu Minh56 X· héi häc sè 1 (89), 2005BiÕn ®æi kinh tÕ - x· héi ë vïng ven ®« Hµ Néitrong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ∗ NguyÔn H÷u Minh vµ ®ång nghiÖp Më ®Çu C¸c nhµ nghiªn cøu ph¸t triÓn ®« thÞ ®· ®−a ra mét sè ®Þnh nghÜa kh¸c nhauvÒ vïng ven ®«, song cã thÓ tãm t¾t c¸c ®iÓm chung nhÊt nh− sau: vÒ mÆt ®Þa lý vïngven ®« ®−îc hiÓu lµ khu vùc cËn kÒ víi thµnh phè. Vïng ven ®« lµ n¬i võa cã c¸c ho¹t®éng ®Æc tr−ng cho n«ng th«n võa cã c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt ®« thÞ. Vïng ven®« kh«ng tån t¹i ®éc lËp mµ n»m trong mét miÒn liªn th«ng n«ng th«n - ven ®« - ®«thÞ. C¸c mèi quan hÖ t−¬ng t¸c lÉn nhau cña c¸c bé phËn hîp thµnh hÖ thèng n«ngth«n - ven ®« - ®« thÞ ®−îc thÓ hiÖn ë chç n«ng th«n vµ ven ®« lµ n¬i cung cÊp th−êngxuyªn, l©u dµi l−¬ng thùc thùc phÈm, nguån nguyªn liÖu vµ nguån lao ®éng cho ®«thÞ, ng−îc l¹i ®« thÞ t¹o ra thÞ tr−êng ®Ó tiªu thô c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, t¹o c¬héi viÖc lµm vµ n¬i ë cho c¸c dßng di d©n tõ n«ng th«n ®Õn ®« thÞ, vµ cung cÊp c¸cs¶n phÈm phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (Iaquinta vµ Drescher 2002). Th«ngth−êng, ng−êi ta x¸c ®Þnh ranh giíi cña vïng ven ®« dùa vµo c¸c chÝnh s¸ch quyho¹ch ®« thÞ vµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh. Trong bµi viÕt nµy chóng t«i coitÊt c¶ c¸c x·, thÞ trÊn cã phÇn l·nh thæ tiÕp gi¸p khu vùc néi thµnh Hµ Néi lµ vïngven ®«. Qóa tr×nh ®« thÞ hãa t¹o ra nh÷ng biÕn ®æi m¹nh mÏ trong cuéc sèng c− d©n ëc¸c vïng n«ng th«n, tr−íc hÕt lµ c¸c vïng ven ®«. Cã thÓ coi khu vùc ven ®« lµ vïng®Öm cho b−íc chuyÓn tõ n«ng th«n sang thµnh thÞ, n¬i ph¶n ¸nh râ nÐt nhÊt nh÷ng¶nh h−ëng cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ®èi víi n«ng th«n. Nh÷ng biÕn ®æi cã thÓ kh¸cnhau ®èi víi c¸c nhãm x· héi, vµ diÔn ra trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng:sö dông ®Êt canh t¸c vµ ®Êt x©y dùng; kiÕn tróc nhµ cöa; qui m« vµ c¬ cÊu d©n sè;lao ®éng vµ viÖc lµm; m«i tr−êng; biÕn ®æi lèi sèng vµ phong tôc tËp qu¸n. Trong bµi viÕt nµy chóng t«i ph©n tÝch mét sè chuyÓn biÕn kinh tÕ-x· héi ëvïng ven ®« Hµ Néi trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa thêi gian gÇn ®©y. §Þa bµn ®−îc nªura trong bµi lµ Khu c«ng nghiÖp Sµi §ång vµ Khu c«ng nghiÖp Nam Th¨ng Long, baogåm thÞ trÊn Sµi §ång, x· Th¹ch Bµn, x· Gia Thôy (huyÖn Gia L©m cò) vµ x· Cæ∗ C¸c ®ång t¸c gi¶ cña bµi viÕt nµy gåm: NguyÔn Xu©n Mai, §ç Minh Khuª, Phïng Tè H¹nh, NguyÔn NgaMy, §Æng Thanh Tróc, Ph¹m Quúnh H−¬ng, NguyÔn Duy Th¾ng, TrÇn NguyÖt Minh Thu, TrÇn Qóy Long. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn NguyÔn H÷u Minh vµ ®ång nghiÖp 57NhuÕ (huyÖn Tõ Liªm). C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi, 4 ®Þa ph−¬ng nµy cã thÓ ®−îc ph©n theomøc ®é ®« thÞ hãa nh− sau: ThÞ trÊn Sµi §ång, Cæ NhuÕ, Gia Thôy, Th¹ch Bµn. T¸c®éng cña ®« thÞ hãa ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua sù kh¸c biÖt theo c¸c ®Þa bµn kh¶o s¸tvµ theo trôc thêi gian, so s¸nh víi 5 - 10 n¨m tr−íc ®©y. Ngoµi ra, mét sè yÕu tè ®Æctr−ng cña ®« thÞ hãa nh− häc vÊn, nghÒ nghiÖp ®−îc sö dông nh− nh÷ng biÕn sè ®éclËp ®Ó nghiªn cøu sù biÕn ®æi ®êi sèng kinh tÕ - x· héi trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa.1 I. ChuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, c¬ cÊu nguån thu nhËp, vµ møc sèng C¬ cÊu nghÒ nghiÖp cña d©n c− t¹i c¸c x· ven ®« ®· cã nhiÒu biÕn ®æi. C¸cngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp t¨ng dÇn tØ träng trong c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c ®Þaph−¬ng. C¬ cÊu ngµnh nghÒ cña thÞ trÊn Sµi §ång ®· cã nhiÒu nÐt gièng nh− c¬ cÊucña c¸c vïng ®« thÞ lín. T¹i mét sè x·, c¸c nghÒ thñ c«ng nghiÖp truyÒn thèng ®·kh«i phôc vµ ph¸t triÓn nhanh chãng. MÆc dÇu hiÖn nay nghÒ may cã gÆp khã kh¨nvÒ thÞ tr−êng tiªu thô, nh−ng vÉn lµ nghÒ ®em l¹i nguån thu chÝnh cho nhiÒu gia®×nh trong x·. T¹i Th¹ch Bµn vµ Gia Thôy, ho¹t ®éng bu«n b¸n/dÞch vô vµ thñ c«ngnghiÖp còng ph¸t triÓn kh¸ nhanh. Xu h−íng chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp t¹i Cæ NhuÕ,Th¹ch Bµn vµ Gia Thôy ®ang h−íng ®Õn c¸c ho¹t ®éng h−ëng l−¬ng vµ trî cÊp (tõkhu vùc quèc doanh còng nh− ngoµi quèc doanh), s¶n xuÊt thñ c«ng nghiÖp, vµ bu«nb¸n/dÞch vô. Tuy nhiªn, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng vÉn cßn gi÷ mét vÞtrÝ ®¸ng kÓ trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. C¸c yÕu tè t¸c ®éng chñ yÕu ®Õn sù thay ®æic¬ cÊu nghÒ nghiÖp cña c¸c ®Þa ph−¬ng trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa lµ: sù thay ®æichÝnh s¸ch vÜ m« cña nhµ n−íc; sù h×nh thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp; m¹ng l−íi giaoth«ng ph¸t triÓn; sù thay ®æi quyÒn sö dông ®Êt cña d©n c−; sù tån t¹i c¸c ngµnhnghÒ truyÒn thèng t¹i ®Þa ph−¬ng; thÞ tr−êng tiªu thô; sù ph¸t triÓn cña khoa häc küthuËt, c«ng nghÖ. C¬ cÊu nguån thu nhËp vµ møc sèng còng thay ®æi cïng chiÒu víi sù thay ®æicña c¬ cÊu nghÒ nghiÖp. Ngoµi nguån thu nhËp tõ n«ng nghiÖp truyÒn thèng, c¸cnguån thu kh¸c nh− ...