Biên tập viên là ai?

Nhưng dù tên gọi là gì đi nữa, biên tập (copy editing) thường được định nghĩa hạn hẹp trong các việc sửa lỗi ngữ pháp, chính tả, cắt chỗ này một tí, thêm vào chỗ kia một tí, hoặc viết lại một số đoạn nào đó cho rõ ràng, với tinh thần trách nhiệm cao.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Biên tập viên là ai? Biên tập viên là ai? Nhưng dù tên gọi là gì đi nữa, biên tập (copy editing) thường được định nghĩa hạn hẹp trong các việc sửa lỗi ngữ pháp, chínhtả, cắt chỗ này một tí, thêm vào chỗ kia một tí, hoặc viết lại mộtsố đoạn nào đó cho rõ ràng, với tinh thần trách nhiệm cao.Thực tế, có thể coi công việc này như là hàng phòng thủ cuốicùng để ngăn chặn việc đưa tin không chính xác, khó hiểu vànhững rắc rối. Với những ai đang làm biên tập viên, xin cùng chiasẻ một số ý kiến dưới đây mà có thể phần nào giúp cho công việccủa chúng ta suôn sẻ hơn.Mỗi biên tập viên phải đặt mình vào vai trò của 3 người khácnhau:1. Người tiêu dùng2. Kiến trúc sư3. Thợ cơ khíNgười tiêu dùng:Trước hết hay đọc toàn bộ bài viết và đặt mình vào vị trí của mộtđộc giả bình thường. Ở giai đoạn này, đừng tiến hành bất kỳ thayđổi lớn nào. Thực ra rất ít người cưỡng lại được điều này bởiméo mó nghề nghiệp, nhưng nếu tránh được sự cám dỗ củaviệc sửa chi tiết thì bạn có thể có cái nhìn xa hơn - tức là cái nhìncủa độc giả: Đây có phải là tin mà tôi muốn đọc không? Nó có đủhấp dẫn để tôi đọc tiếp không? Tôi có hiểu hết không? Nó cóchứa đựng nhiều thuật ngữ cần phải giải thích không? Tôi có biếtngay lập tức tại sao bài báo này lại xuất hiện trên báo không?Một độc giả thông minh muốn được thấy những gì họ muốn chứkhông muốn nghe những lời rao giảng. Liệu bài viết này có savào tình huống đó không? Nếu bạn thấy không hài lòng với bất kỳcâu hỏi nào trong số những câu hỏi trên đây thì nên lưu ý lại bằngcách viết ra giấy.Kiến trúc sư:Có thể lúc này bạn rất muốn cầm lấy cái búa hoặc cái rìu để đẽogọt nhưng trước hết hãy tìm xem có những sai sót cơ bản nào vếtoàn bộ thiết kế hay không. Lao ngay vào sửa những lỗi nhỏ cóthể dẫn đến kết cục là mất thời gian vì có khả năng toàn bộ bàiviết phải đại tu hoàn toàn. Đây là lúc phải đảm bảo không có lỗhổng lớn nào, đảm bảo rằng 6 trụ cột đều được đặt đúng chỗ: Ai,Cái gì, Khi nào, Ở đâu, Tại sao và Như thế nào. Nếu thiếu nhữngthông tin tối quan trọng này thì hãy lưu ý ở bên lề.Tiếp đó, hãy nghiên cứu thật kỹ cấu trúc và cách tổ chức bài viết.Bắt đầu bằng lead hoặc intro, phần tạo nên giọng điệu và cáchgiải quyết cho toàn bộ bài viết. Có thể người viết nên theo cách đitừ cửa hậu chẳng hạn, có cách nói gián tiếp hơn vì thông tin hơinhàm chán hoặc vụn vặt. Hoặc có thể nên theo cách trực tiếphơn, thẳng hơn. Có thể một thông tin hoặc một câu trích dẫnquan trọng bị chôn vùi tận trang 2 và nên được đưa lên trên.Hãy dành một chút thời gian để góm tắt cấu trúc cơ bản của mộtbài viết:- Tóm lược lead- Thông tin hỗ trợ- Thông tin bổ sung- Thông tin bối cảnh- Các chi tiết bổ sung nếu cần thiếtVà đâu đó trong phần trên của bài, nếu không rõ ràng ngay ởđầu, cần có một đoạn thông tin để trả lời câu hỏi quan trọng: Vậythì sao?Một điểm yếu khác mà kiến trúc sư cần lưu ý là liệu đoạnlead/intro có được bổ trợ bằng một thông tin xác đáng và lời tríchdẫn hay không. Nhiều khi thông tin trong đoạn văn đầu tiên bị bỏtrơ trọi và chẳng hề được hỗ trợ tuy bài viết có thể dài đến 800chữ hoặc hơn.Cuối cùng, hãy tự đặt câu hỏi cho mình: Cấu trúc này đã cânbằng chưa? Trong bài có đại diện của tất cả các bên hoặc bàinày có thiên về bên nào không? Và phải kiểm tra kỹ để đảm bảobài viết không bôi xấu cá nhân.Thợ cơ khí:Cắt bỏ những phần thừa và chi tiết không cần thiết (Độc giảkhông có thời giờ để phí phạm, và với báo in, mỗi xăngtimétvuông diện tích rất tốn kém). Một thông tin chẳng làm cho bài viếthay thêm thì cứ mạnh dạn gạt bỏ. Hãy chú ý cả những tính từkhông phù hợp hoặc không cần thiết.Nếu có quá nhiều con số trong bài thì phải đảm bảo rằng chúnglogic. Nếu có thắc mắc, nghi vấn thì phải kiểm tra kỹ với phóngviên. Nếu nghi ngờ về cách viết tên hay địa chỉ trong bài thì cũngcần kiểm tra lại vì chỉ vài lỗi nhỏ cũng có thể gây phương hại chouy tín của tờ báo.Nếu phải cắt gọt một bài báo cho vừa với diện tích có sẵn trêntrang báo thì trước hết phải cắt những thông tin kém quan trọngvà đảm bảo câu chuyện liền mạch. Tewfik Mishlawi, cựu giámđốc đào tạo của Trung tâm các nhà báo quốc tế (ICFJ) đúc kếtmột chữ HELP để một biên tập viên xác định thế nào là bàihay:Humanize (Nhân tính hóa)Energize (Tiếp sinh lực)Localize (Địa phương hóa)Personalize (Cá nhân hóa) ...