Một vài chỉ dẫn khi viết Lead

Cần dành nhiều thời gian cho lead: nó phải có khả năng đứng độc lập mà vẫn nêu được câu chuyện, nhưng cũng phải hấp dẫn và làm cho độc giả muốn đọc tiếp. Nếu không làm được điều đó thì không chỉ lead hỏng mà toàn bộ những gì phóng viên viết ra đều vô ích.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một vài chỉ dẫn khi viết Lead Một vài chỉ dẫn khi viết Lead Cần dành nhiều thời gian cho lead: nó phải có khả năng đứng độc lập mà vẫn nêu được câu chuyện, nhưng cũng phải hấp dẫn vàlàm cho độc giả muốn đọc tiếp. Nếu không làm được điều đó thìkhông chỉ lead hỏng mà toàn bộ những gì phóng viên viết ra đềuvô ích.Dưới đây là những điểm cần lưu ý:• Lead phải rõ ràng, ngắn gọn và đơn giản. Nói chung lead(tiếng Anh) chỉ vào khoảng dưới 30 chữ hoặc tối đa 3 dòng trênmàn hình còn lead tiếng Việt có thể dài hơn khoảng 30%.• Lead nên trả lời câu hỏi ai, cái gì, khi nào và ở đâu. Nếu có thểthì cũng có thể giải đáp luôn câu hỏi tại sao, và đừng bao giờ đểđộc giả băn khoăn “làm sao mà phóng viên biết được thông tinnày nhỉ?”. Cần tuân thủ nguyên tắc dẫn nguồn tin.• Đọc lại lead khi viết xong và tự hỏi “vậy thì sao”? Câu “Hãngsản xuất kim cương lớn của Nga Almazy Rossii-Sakha (ARS) vàDe Beers của Nam Phi đã ký một thỏa thuận quan trọng tại đâyhôm thứ Ba, kết thúc nhiều tháng va chạm về vấn đề xuất khẩukim cương của Nga” được sửa lại thành “Hai hãng sản xuất kimcương lớn nhất thế giới đã ký kết một thỏa thuận trị giá 550 triệuUSD mỗi năm hôm thứ Ba để De Beers của Nam Phi trở thànhhãng duy nhất được mua đá quý của Nga.” Hãy tìm hiểu xem cóđiều gì mới và nổi bật; hãy tránh những cụm từ kiểu như “trongmột đòn mạnh giáng vào tiến trình hòa bình” hoặc “trong một thấtbại mới của chính phủ vốn đã lung lay” vì nó chẳng cung cấpthông tin nào mới cho độc giả.• Hãy đọc to lead (hoặc đọc thầm trong đầu). Nếu không thể đọcthẳng một mạch không cần lấy hơi hoặc ngập ngừng về nghĩa thìhãy viết lại. Hãy cố gắng chỉ nêu một ý; nếu thấy phải đưa hơnmột ý thì những ý này phải hợp với nhau và không làm cho độcgiả căng thẳng. Tránh kiểu lead với lối nói “một mặt...., mặtkhác...” hay “đúng như dự đoán”.• Dùng động từ ở dạng chủ động chứ không dùng dạng bị độngvà tránh dùng những từ khó hiểu, dài.• Tránh các câu trích dẫn toàn bộ cũng như các một phần tríchdẫn trong lead. Phần trong ngoặc ở câu dưới đây không có tácdụng gì: Tư lệnh NATO tại Bosnia, Đô đốc Leighton Smith củaMỹ, nói hôm thứ Ba rằng ông “không biết” liệu hòa bình có kéodài ở nước cộng hòa này hay không sau khi rút 60.000 quân gìngiữ hòa bình do NATO đứng đầu. Câu trích dẫn chỉ có giá trị khingười phát biểu là một người thật nổi tiếng và bản thân câu nóichính là tin tức, ví dụ: Tổng giám mục Canterbury tuyên bố hômthứ Sáu rằng Thái tử Xứ Wales đã “quay lưng với Cơ đốc giáo vàkhông phù hợp để đứng đầu Nhà thờ Anh quốc”.Nếu sử dụng một phần trích dẫn trong lead thì phải có câu tríchđầy đủ ở bên dưới. Điều này có ý nghĩa rất quan trọng nhằm táikhẳng định với độc giả rằng câu trích dẫn nằm trong đúng ngữcảnh.• Nói chung cần có yếu tố ngày trong lead (trong tin tiếng Anhkhông dùng “today” hoặc “yesterday”). Câu văn tiếng Anh thườngđặt yếu tố thời gian sau động từ nhưng trong tiếng Việt nên đặt ởđầu câu.• Tìm một “góc nhìn của ngày hôm nay”. Điều này có thể hơikhó khăn khi sự kiện bạo động đã trôi qua một ngày nhưng nêntránh những cái lead mơ hồ, trừu tượng về việc tình hình trở lạibình thường. Chắc chắn vẫn đang có điều gì đó diễn ra đáng đểđưa tin. Sau một cơn bão, mọi người dọn dẹp đống đổ nát và bắtđầu xây dựng lại nhà cửa; sau một vụ nổi loạn, có thể các binh sĩđang tuần tra những con đường hoang vắng trong tâm trạng longại; một vị bộ trưởng thoát khỏi cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm cóthể đang tìm cách thỏa hiệp để tránh một vụ khủng hoảng khác.• Không nhồi nhét vào lead những chi tiết phụ, chẳng hạn nhưcác địa danh, tên của các quan chức nhỏ hay tổ chức. Nếu địadanh ít nổi tiếng, hãy dành câu mô tả “một thị trấn nhỏ cách HàNội 150km về hướng Bắc” cho câu văn bên dưới. Nếu nguồn tinlà quan chức dưới cấp bộ trưởng thì thông thường trong lead chỉcần nói đơn giản là “một quan chức chính phủ” còn tên tuổi, chứcdanh thì nêu ở bên dưới. Đối với một chức danh mà có thể độcgiả không hiểu thì tốt nhất là nên giải thích. Ví dụ “Một quan chứcLiên Hợp Quốc phụ trách hồi hương người tị nạn Cônggô phátbiểu...” thì rõ hơn là “Quan chức bộ phận hồi hương thuộc Cao ủyLiên Hợp Quốc về người Tị nạn Anthony Moga phát biểu...”• Tránh lối nói khoa trương.• Lead phải được hỗ trợ bằng các chi tiết, con số và các câu tríchdẫn trong những câu văn tiếp theo. Lưu ý 3 vấn đề sau: 1) Không“nhét” thêm câu bình luận sai cho một nguồn tin. Bộ trưởng Tàichính Theo Waigel cho biết doanh thu thuế của Đức sẽ giảm 17,3tỷ mark so với mức dự báo chính thức cho năm nay, gây ra nghingờ về khả năng của quốc gia này đối với việc thực hiện các tiêuchí để có đồng tiền chung châu Âu duy nhất. Chắc chắn là ông bộtrưởng không hề bày tỏ bất kỳ sự hoài nghi nào. Không được nóiquá về tầm quan trọng của nguồn tin: nếu chỉ là người phát ngônbộ ngoại giao ...